ұзындығы 52 км келетін ормнен бірнеше жерден (әсіресе батыс жағы) қоршалған Мұның өзі жаугершілік сырын
да аңғарса да керек. Қала үш бөліктен- цитадель арабша ішкі шахар) шахристан (қызметкерлер мекені) және
рабадтан (жалпы халық тұрағы) тұрады. Қаланың V ғ көне түркі дәуірінде пайда болғаны, қараханидтер әулеті
билік еткен заманда гүлденіп үлкен астана шаһар болғаны анықталады. Қаланың аса үлкен болғаныныа
ашылған бөлмелер, әкімшілік үйлері қонақүйлер дән сақтап шарап жасайтын қоймалар наубайхана тандырлар
мен шығыс моншасы да дәлел боларлықтай. Кп жерлеріне су құбырлары тартылған, уіздер жасалған. Мұсылман
қалаларында қонысстанудың қалыптасқан ғылыми тұжырымдарына сүйенсек орталықпен қоса оның ең жақын
төнірегінде 675 мың жуық адам мекендегенге ұқсайды. Шахристандағы
бір бөлмеде қылыш, VІІ-VІІІ ғ
Пенжикент, Отырар ,Құсан, Соқұлық
заттарына ұқсас тұтқалы таба, майшам тұғыры,
археологияда сирек
кетпеген ыдыс сынақтары табылды. Осы заттар мен керуен жолдары бұл қаланың ірі сауда орталығы
болғандығын көрсетеді»
Тараз'>Тараз'>Бір кездері Қарлұқ, Қарахан, Қарақытай орталығы – Баласағұн болған.
Археологиялық зерттеулерге қарағанда Жетісу жеріндегі ең көне саналған қала:
Тараз
Византия шеберлерінің жасаған күміс құмыралар табылған қала:
Тараз
Тараз қаласынан табылған Византия шеберлерінің заты:
күміс құмыра
Оңтүстік Қазақстанда маңызды сауда орталығы болған «көпестер»қаласы атанған қала:
Тараз
Оңтүстік-батыс Жетісуда орналасқан ортағасырлық қала:
Тараз
Ұлы Жібек жолы бойындағы тараздан табылған:
Византия сәнді әшекей бұйымдары
Ұлы Жібек жолының бойында орналасқан мұсылман,христиан, буддизм т.б.діндердің жерлеу орындары ,діни
орындары ашылған қала:
Тараз
Оңтүстік-батыс Жетісудан ашылған ортағасырлық қала жұрты :
36
Солтүстік-Шығыс Жетісудан ашылған ортағасырлық қала жұрты :
70
Қыш құмыра жасайтын шеберханалары болған ортағасырлық қалалар:
Талғар,Тараз
Орта ғасырдағы Жетісу жеріндегі қала(лар)
Талғар Алмалық Баласағұн
Ортағасырға жататын сүйектен жасалған шахмат тастары табылды
Талғар қаласынан
Қытайдың форфордан жасалған ыдысы табылған қала:
Талғар
Қазақстандағы Талғар,Испиджаб, Отырар қалаларында көптеп табылған Қытай заты
: фарфор ыдыстар
Археологиялық деректер бойынша отырықшы мәдениеттің өркендеген кезі:
Х-ХІІ ғ
Х-ХІІ ғасырларда Қазақстан аумағында көлемі жағынан30га асатын ірі қалалар:
Испиджаб, Сауран,
Отырар
Х-ХІІ ғ Қазақстан аумағында көлемі жағынын 10 га -30
га дейін қалалар Бурух, Хурлуг
Х-ХІІ ғ Қазақстан аумағында көлемі жағынан 10 га жетпейті қалалар :
Алмалық Арасан Ақтам
Х-ХІІ ғ оңт Қазақстанда қалалардың шоғырланған жері
Арыс өзенінің Сырдрияға қосылатын тұсы.
Х ғасырда дуалы екі қатар кірпіштен тұрғызылған қала:
Баба ата
Х-ХІІ ғ. Ұлытау етеогінде орналасқан орта ғасырлық қалалар:
Басқамыр,Аяққамыр
Х-ХІІғ. Жататын Басқамыр,Аяққамыр қалалары орналасқан өңір:
Ұлытау
Кеңгір өзені бойындағы қалалар:
Сарайлы,Торайлы
Х-ХІІғ. Сарайлы,Торайлы қалалары орналасты:
Кеңгір өзенінің бойында
ХІ-ХІІғ. Жататын Шығыс моншасы табылған қала:
Отырар
ХІ-ХІІғ.жататын «қоржын үй»
табылған қала: Құйрықтөбе
Хғ.жататын шыны ыдыстар табылған қала
: Иасы
Х-ХІ ғасырларда әйнек жасау кәсібі дамыған қала:
Отырар,Тараз
Дамыған орта ғаксырларға жататын монша табылған ортағасырлық қалалар:
Отырар ,Тараз
1217-1218жж. Хорезм шахы Мұхамед Текеш қай қалада теңге соқтырған : О
тырар
Ғұлама Әл-Фараби туған қала:
Отырар
Дешті Қыпшақ үшін сауда аймағы болған қала:
Сығанақ
Достарыңызбен бөлісу: 
