64. Қазақтардың ұлттық мәдениетінің ерекшеліктері 68. Тауелсіздік кезең философиясы 71. Орта ғасыр философиясындағы діни дүниетаным

"Мәңгілік ел" - бұл біздің жалпы қазақстандық үйіміздің ұлттық идеясы. Барлық ата-бабаларымыздың арманы. Егеменді дамудың 22 жылы ішінде барлық қазақстандықтарды біріктіретін, еліміздің болашағының іргетасын құрайтын басты құндылықтар жасалды: тұрақтылық, төзімділік, барлығының теңдігі: діни құмарлығы, ұлты және т.б.", – деді президент Н. Ә. Назарбаев. "Мәңгілік ел" ұлттық идеясын жүзеге асыру біздің болашақ ұрпақтың одан әрі саяси, экономикалық және рухани дамуы үшін үлкен перспективаға ие. Өйткені "Мәңгілік ел" біздің халқымыз мәңгілік екенін көрсетеді, сондықтан Қазақстанның жас ұрпағы еліміздің игілігі үшін еңбек етіп қана қоймай, оның экономикасын, білімін және басқа да қызмет салаларын дамытып, көтеру керек. Біздің жастарымыз, ең алдымен, ғасырлар бойы әскери дана ата-бабаларымызды мұра етіп қалдырған рухани байлықтарды сақтауы тиіс. Біздің халқымыздың мәдениеті, дәстүрі, рухани мұрасы ежелгі дәуірге терең бойлап кетеді.

Қазақ тілі-бұл біздің ұлттың игілігі ғана емес, біздің болашағымыз ғана емес, бұл ең алдымен біздің өткеніміз, шежіре, түп тамыры, руханилығы, ата-бабаларымыздың даналығы, халқымыздың ұлылығы мен мәртебесі. Қазақ, ана тілінде біздің барлық тәрбие мен мәдениетіміз. Өз тілін білетін адам-рухани бай, ал ол жақсы отбасында тәрбиеленді, онда отбасының ережелері мен нормалары сақталады (үлкендерді құрметтеу, қонақтарды дұрыс қарсы алу, көршілермен жақсы қарым-қатынас және т.б.), онда ұлттық салт-дәстүрлерді құрметтейді және біледі, бұл жаны жақсыға толы адам. Бұл ой байлығы, сезім мен сенім күші. Мұндай адамның ғылым мен техниканың көкжиегін, жоғары сезім мәдениетін қамтитын бай ой өрісі бар және осының барлығы озық адамның игілігіне айнала алатын күш болып табылады.

Жүз жыл бұрын құрылған, мәңгілік өмірге құқық алған, біздің заманымызға дейін жеткен даналық сүзгілері арқылы сүзілген қазақ мақал-мәтелдері, ертегілері өз мәнін жоғалтпайды, халықтың адамгершілік-психологиялық дамуының тарихи жолын өз жарығымен қуаттайды. Даналық сөздер, мақал-мәтелдер айтыстар мен әндерге, айтыстар мен толғауға ілінеді. Мақал-мәтелдер халық қуанышы мен қайғы-қасірет, даналық пен өмірлік тәжірибені білдірудің ең кең таралған формаларының бірі ғана емес, сонымен қатар моральдық нормалардың өзіндік кодексі болып табылады. Мақал-мәтелдерде көрсетілген Моральдық кодекс бала кезінен бастап қарттыққа дейін тәрбиелеуде маңызды рөл атқарды. Ол өмірдің барлық жақтарын қамтиды: күнделікті тұрмыстан тарихқа, өнерге дейін, адамгершілік кодексінің кең көлемін қамтиды, халық этикасының нормаларын оқытады. Тарих бойы жиналған бұл құндылықтар еліміз мәңгілік өмір сүруі үшін өте маңызды.

Қазақтар-ең бірегей, мәдени дамыған ұлттардың бірі, себебі қазақтардан басқа, бірде-бір халықтың генеалогиялық сүрек жоқ: тайпалар мен жүздерге бөлу - бұл қоғамдық құрылыстың қалыптасқан тәртібі. Үш жүз бар: үлкен, орта және кіші. Қазақтар ұлы жүздің жүлделі аумағы оңтүстікті алады. XX ғасырдың басында олардың саны 750 мың болды. Олар: Жалайыр, ошақты, канлы, Дулат, сунна, албана, үйсуни. Орта жүз қазақтары дәстүрлі түрде орталық, Солтүстік, Шығыс Қазақстанда, оңтүстікте – Сырдария өзенінің бойында, Кентау, Жетісу жоталарының солтүстік жағында тұрды. XX ғасырдың басында олардың саны 1400 мың. Ірі тайпалар арғындар (590 мың шамасында), наймандар (321 мың), қыпшақ (125 мың), Керей (317 мың) болды. Кіші жүз қазақтары негізінен Батыс Қазақстанда қоныстанды. Олардың саны XX ғасырдың басында 1160 мың болды. Олар ірі тайпаларға бөлінді; Әлімұлы (шамамен 300 мың), Байұлы (585 мың) және жетір (275 мың). Барлық үш жүзде өз билері болды. Үш жүздің өкілдерінен басқа "ақ сүйек" деп аталатындар – бұл жоғары класс өкілдері болды, олар осы рулардың ешқайсысына жатпайды, бірақ бәрі де жалпы заңдарға бағынады.

Халқымыздың тарихы тереңде жатыр. Осы тарихты, қазіргі тәуелсіздігімізді сақтап қалу және ұлттық кодымыздың болуы Мәңгілік ел идеясының негізгі ұстануы қажет философиясы болып табылады.