64. Қазақтардың ұлттық мәдениетінің ерекшеліктері 68. Тауелсіздік кезең философиясы 71. Орта ғасыр философиясындағы діни дүниетаным

Ғылыми таным-бұл адам қызметінің ерекше түрі. Әрбір іс-әрекет ретінде таным белгілі бір іс-әрекет құралдарының, таным құралдарының жиынтығына сүйенеді.

Ғылыми таным арнайы әзірленген әдістерді қолдана отырып жұмыс істейді. Әдісті Ф. Бэкон қараңғыда жолаушының жолын жарықтандыратын шаммен салыстыра отырып, оның маңыздылығын атап өтті.

Ғылыми таным әдісі — бұл зерттеушілер жаңа білім алатын тәсілдер мен практикалық әрекеттер жүйесі. Ғылыми таным әдістері саналы түрде әзірленген әдістер болып табылады. Олар алдыңғы таным жетістіктеріне сүйенеді. Әрбір әдіс екі бірдей табиғатқа ие: ол ғылым заңдарын білуге негізделген және сонымен бірге белгілі бір танымдық тапсырманы шеберліктің белгілі бір дәрежесімен шешетін зерттеушінің жұмысынан ажыратылмайды.

Таным әдістерінің түрлері:

• 
  жеке;
  
• 
  жалпы (жалпы ғылыми);
  
• 
  жалпы.
  

Жалпы ғылыми-жалпы ғылымда қолданылады.

Жалпы (философиялық) әдістер кез келген философиялық жүйе мен ғылымның органикалық бөлігі болып табылады.

Жалпы әдістерге жатады:

Талдау-жан-жақты зерттеу мақсатында тұтас затты құрамдас бөліктерге (жақтары, белгілері, қасиеттері немесе қарым-қатынасы) бөлу;

Синтез-заттың бұрын бөлінген бөліктерін біртұтас бүтін етіп біріктіру;

Абстрагирлеу-зерттелетін құбылыстың осы зерттеуге тән емес қасиеттері мен қарым-қатынастарынан бізді қызықтыратын қасиеттер мен қарым-қатынастарды бір мезгілде бөліп алу;

Жалпылау-ойлауды қабылдау, нәтижесінде объектілердің жалпы қасиеттері мен белгілері белгіленеді;

Индукция-зерттеу әдісі және талқылау тәсілі, онда жалпы қорытынды жеке сәлемдемелер негізінде құрылады;

Дедукция-ортақ сәлемдемелерден жеке сипаттағы қорытынды қажет болатын пайымдау тәсілі;

Ұқсастығы-бір белгілерде объектілердің ұқсастығы негізінде олардың ұқсастығы және басқа да белгілері туралы білдіретін таным қабылдау;

Үлгілеу-зерттеушіні қызықтыратын белгілі бір тараптардан түпнұсқаны алмастыратын оның көшірмесін (моделін) құру және зерттеу жолымен объектіні (түпнұсқаны) зерттеу;

Жіктеу-зерттеушінің маңызды белгісіне сәйкес барлық оқылатын пәндерді жеке топтарға бөлу (әсіресе сипаттама ғылымдарында— биологияның, геологияның, географияның, кристаллографияның және т. б. көптеген бөлімдерінде жиі қолданылады).