-сұрақ Абай философиясындағы құдай және адам мәселелері

Діни философияда адам туралы ой, оның мәні мен шынайы өмір сүруі сенім туралы мәселе төңірегінде топтастырылған. Онда сенім ерекше мәселе ретінде қарастырылады және адамның рухани әлемімен ғана емес, өмірдің қиын жағдайында пайда болатын еркіндік проблемасымен де байланыстырылады. Дін феномені философиялық талдаудың мысалы-Абай Құнанбаевтың ой-пікірлері. Оның діни көзқарастарының талдауы оны қазақ халқының рухани тәлімгері деп атауға болады деп айтуға болады, Абай Құнанбаевтың діни ой-пікірлері сенімнің мәніне ену тереңдігімен, оның адамның күнделікті өмірімен тығыз байланысымен ерекшеленеді. Оның дін, сенім, адамгершілік туралы ойлары кейінгі ұрпақтың рухани келбетіне үлкен әсер етті. Экзистенциальды десем де болады,Құдай, иман, адам сияқты түсініктерді Абай ақыл – оймен түсінуге болатынына сенген. Дінді қарастыруда ол өзін-өзі талдау, өзін-өзі тану, өзінің діни көзқарастарын, сезімдерін, уайымдарын негізге алған.Өз ой-пікірінде ол Құдайдан адамға емес, керісінше, адамнан Құдайға қарай бағыт алып, өз ойын қағаз бетіне түсірген болатын. Мұндайтәсіл С. Кьеркегор, Л. Толстой Ф. М. Достоевскийге тән. Сондықтан Құдай туралы түсінік адамдық мазмұнға толы және Құдай адамның өміріне тікелей қатысы бар түсінік болып табылған. Бірнеше рет, олар Құдай мен сенімнің мәніне терең еніп,адамның бүкіл өмірін, өз көзқарастарын, ресми догмасын қайта қарайтынына тап көрсеткен. Сенім оған адамның рухани өмірінің өзіндік құбылысы ретінде көрінбеді. Оның көзқарасы бойынша, ол сенімді үлкен сынға алып, ол туралы көптеген пікірлерін келтірген. Ойшылдың жанында сенім оның шығармашылығында ойдың ерекше шиеленіскен күмәнімен ұштасады. Сондықтан қазақ ақыны өмірі мен шығармашылығы Дін және сенім мәселелерін талдау тұрғысынан экзистенциалды философияға қызығушылық танытады.

Сонымен, Абайдың сенім мен дін туралы философиялық ой-пікірлерінің ерекшелігі, ол Құдайдың онтологиялық аспектіде емес, оны адамның субъективті әлемі арқылы сынайды. Ол адамның діни көзқарастарының ерекшелігі мен бірегейлігін зерттейді және адамның адамгершілік санасында оның пайда болуына деген сенімнің мәнін көреді, ол адамның бүкіл әдеттегі өміріне әсер етеді. Бұл ойшылдың шығармашылығына деген мұндай көзқарас оның діни ілімінің бірегейлігі мен жаңалығын ашуға мүмкіндік береді.

Абайдың дүниетанымы көп қырлы және қиын. Бірақ, біздің ойымызша, Абай Құнанбаевтың деизмге жақындығы анық. Мысалы, қырық үшінші қара сөзінде ол "құлақпен тыңдай отырып, көзбен көріп, қолдарынмен ұстай отырып, тілмен татып, мұрынмен сезіп, адам сыртқы әлем туралы түсінік алады"деп жазады. Бірақ осымен қатар, отыз сегізінші қара сөзінде былай жазады, Алла тағала әлемде бар жануарларды, адамды, барлығын жаратқан. Бір жағынан, ол қоршаған әлем адамның санасына қарамастан, объективті, ал екінші жағынан әлемде бәрі Алла жаратқан деп санайды. Ол діннің толық дәрменсіздігін және реакциялық мәнін жақсы түсінген. Сондықтан ол осы ойлар арқылы бұл ұғымдарды үлкен сынға салған, оны ерекшелеу және қорғаушы, әр түрлі қызметшілерінің ойларына қарсы ойлар келтірген.

68. 
    
    
    жүктеу/скачать 244,65 Kb.
    
    Достарыңызбен бөлісу: