6D011700 — Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы бойынша «философия докторы» PhD
жүктеу/скачать 196,07 Kb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 5. Алынған нәтижелердің ішкі бірлігінің бағалануы.
- 6. Ізденушінің алған нәтижелерінің тиісті өзекті мәселені, теориялық немесе қолданбалы міндетті шешуге міндетті бағытталғандығы.
- 7. Диссертацияның негізгі қағидасының, нәтижесінің тұжырымдары мен қорытындыларының жариялануының жеткілікті толықтығына
- 9. Диссертацияиың жеке жазылған ғылыми квалификациялық жүмыска қойылатын талаптарға сәйкес келуі.
- Рецензент: н.ғ.к., профессор м.а.
| 6D011700 — Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы бойынша «философия докторы» PhD дәрежесін алу үшін жазылған Махаш Гаухар Абдуғаппарқызының «XX ғасырдың II жартысындағы қазақ әдеби сыны жэне оны оқыту әдістері (1960-1990 жылдар)» атты диссертациясының қолжазбасына рецснзенттің ПІКІРІ 1. Зсрттеу тақырыбының өзектілігі және о і і ы ң жалпы ғылыми және жалпы мемлекеттік бағдарламалармен (практикалық және ғылыми сұранысгарына) байланысы Үнемі даму мен жетілудің үдесіндегі ғылымның қазіргі бағытында антропоцентристік парадигма басымдық танытуы ғылымның қолданбалық сипатының күшейе түскенінің байқатады. Адам жетістіктің иесі жэне тұтынушысы ретінде алдыңғы орынға шығу арқылы ғылым жетістіктерін күнделікті қажетіне жаратуға мүдделі. Әдебиеттану ғылымының да игілікті ізденістері мен іргелі зерттеулері әдеби қауымға, эдебиеттану саласының ертеңгі тізгінін үстар жас буынға, жоғары мектепте әдебиет пэні маманы ретінде даярланушы шәкірттердің қүзіреттілігін қалыптастыруға бағытталатыны мэлім. Бүгінгі таңда білім беру саласында жүргізіліп жатқан реформапар мен жаңарту бағытындағы түбірлі өзгерістер қазақ әдебиеті пэнінің дамуының элемдік білім кеңістігімен үйлесімді болу тенденциясын басшылыққа алуды міндеттейді. Білім беру жүйесі жалпы адамзаттық қүндылыктар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағыттапған білім any үшін қажетті жағдайлар жасауды көздейді. Эдебиеттану саласындағы көптеген зерттеулердің бағыт-бағдарынан элемдік эдебиеттің жаңа ізденіс өрісі мен жаңа тенденциялары айқын танылады. Ал эдеби сынға қатысты зерттеулердің көбі кеңес дэуірінде жазылғаны, партиялық әдебиеттің мүддесінде қарастырылғаны мэлім. Осы орайда Мақаш Гаухар Абдуғаппарқызының «XX ғасырдың II жартысындағы қазақ әдеби сыны жэне оны оқыту әдістемесі (1960-1990 жылдар)» атгы
диссертациясы қазақ әдеби сынының бүгінгі бағыт-бағдарын тәуелсіздік кезеңдегі ғылыми үстанымдар негізінде зерделеуді мақсат түтқаны зерттеудің өзектілігін айқындайды. Қазақ әдеби сынының туу, қалыптасу тарихы, оның жетістіктері мен кемшіліктерін арнайы
қарастыра отырып, қазақ
эдеби сынын
эдеби байланыстар контексінде зерделейді. Өткен ғасырда әдеби сында жазылған ғылыми туындылар қазақ эдебиетінің қалыптасу жолдарын, оның алдағы бағыт-бағдарын, кезеңдік эдебиет мэселелерін дүрыс пайымдауға жол салады. Сонымен қатар жоғары оқу орындарында әдебиеттің сынын оқыту әдістемесі әлі де түрен салынбай келе жатқан тың сала. Жоғары мектепте әдебиеттің салаларын оқыту әдістемесі кешеуілдеп келе жатқандығы белгілі. Кеңес
кезеңінде де, тәуелсіздік жылдары да әдебиетті оқыту эдістемесінің ізденіс аймағы орта мектепке бағытталды да, жоғары мектепте оқытудың эдіснамалық негіздері мен әдістемелік жүйесі кешеуілдеді. Жоғары оқу орындарында әдебиетті оқытудың эдістемесі бойынша іргелі зерттеу еңбегі, жоғары мектепте әдебиетті оқыту эдістемесін жүйелеген оқулық, оқу құралын жазу ісі, әдебиетті жоғары мектепте оқытудың әдіснамалық негізін саралау қолға алынбай келе жатқанын ескерсек Г.А.Мақаштың «XX ғасырдың II жартысындағы қазақ әдеби сыны жэне оны оқыту әдістемесі (1960-1990 жылдар)» атты
диссертациясының өзектілігі, жоғары мектепте маман даярлау ісінде практикалық жэне ғылыми сұранысы, жалпы мемлекеттік бағдарламаларға сәйкестігі айқын танылады.
Ғылыми-зерттеу жүмысында тақырыптың өзектілігі айқын. Диссертацияда қойылған мақеат-міндеттер шешілген, еңбекті жазу нэтижесінде алынған ғылыми жаңалықтар, қорғауға ұсынылып отырған түжырымдар айқын. Зерттеу жүмысы кіріспеден, үш тараудан, қорытынды жэне пайдаланылған ғылыми әдебиеттер тізімінен қүралған. Диссертациялық жүмыстың бірінші тарауында әдеби еынның даму тенденциялары, XX ғасырдың екінші жартысындағы қазақ әдеби сынының жанрлық сипаты, әдеби үрдістер мен байланыстар қарастырылған. «XX ғасырдың екінші жартысындағы қазақ әдеби сынын оқытудың ғылыми-әдіснамалық негіздері» деп аталатын екінші тарауда әдеби сынды оқытудың философиялық, психологиялық, педагогикалык негіздері сараланған. Әдеби сынды оқытудың педагогикалық жолдары мен эдеби шығармаларды оқытудың психологиялық, философиялық негіздерін зерделеген. Сондай-ақ, «Қазақ эдеби сыны тарихы» пэні бойынша арнайы курсты оқытудың ғылыми- әдістемелік негіздерін күру бағытында тэжірибелер жүргізген. Үшінші тарауда XX ғасырдың екінші жартысындағы әдеби сынды оқытудың инновациялық эдіс-тэсілдері қарастырылған. Өзі
үсынған эдістемелік жүйені эксперимент арқылы іс-тәжірибеден өткізіп, нэтижелерін талдаған. Зерттеу қорытындыларын жүйелеп, дэлелдеген. Ізденуші ғылыми- зерттеу жүмысының барысында бірқатар ғылыми түжырымдар жасаған. Зерттеушінің ғылыми-эдістемелік ізденістері білім берудің жаңа талаптарына сәйкес түлғаның пэндік күзіреттілігін қалыптастыруға бағытталған. Зерттеуде алға қойылған мақсат-міндеттерді орындау барысында бірқатар ғылыми нәтижелерге қол жеткізілген: Бірінші ғылыми нәтижесі - өткен ғасырдың 60-90 жылдарындағы қазақ әдеби сыны туралы қазақ зерттеушілерінің еңбектері сараланып, ол кейінгі буын әдебиет өкілдерінің ой-пікірлерімен дэйектелген. Екінші ғылыми нәтиже - қазақ әдебиеттануы жэне сынының Кеңес кезеңіндегі әдеби-эстетикалық ой-сана мен руханияттың дамуына қосқан үлесі ғылыми талдаулар мен түжырымдар арқылы дэйектелген. Үшінші ғылыми нәтиже ретінде әдеби сынды оқытудың әдіснамалық негіздері зерделенгенін жэне әдебиеттанудың негізгі салаларының бірі болып есептелетін эдеби сын жанрын оқытудың ғылыми-әдістемелік жүйесінің қалыптастыруын айтуға болады. Төртінші ғылыми нәтижесі деп әдеби сынды оқытудың заманауи эдістемелері анықталып, оны оқыту үдерісінде қолданудың әдістемесі ұсынылғанын көрсетуге болады. Түптеп келгенде, диссертант болашақ эдебиеттанушылардың эдеби
сын курсы
бойынша құзыреттілігін қалыптастыратын әдіснамалық, ғылыми-эдістемелік жүйе үсынған. Бұл ретте ізденуші білімгерлердің әдеби
сын қүзыреттілігін қалыптастырудың үстанымдарын эксперимент арқылы нақтылаған. Ғылыми зерттеу еңбегінің тағы бір жетістігі - студенттер игеруі тиіс әдебиеттанымдық қүзыреттіліктерді дамыту жолдарын айқындап, «Әдеби сын тарихы» курсының жүмыс оқу жоспары мен пэн силлабустарына толықтырулар енгізген. Зерттеудің мақсат- міндеттері айқын, өзектілігі мен идеясы нақты, теориялық дэйеккөздері сараланған. Диссертациялық жүмыстың әдіснамалық негіздері дұрыс таңдалған жэне соған орай қолданылған зерттеу тәсілдері нақты ғылыми нэтижелер алуға бағытталған.
Диссертациялық жүмыста тұжырымдалған нэтижелер мен
қорытындылардың шынайылық дәрежесі диссертацияның мазмүнынан көрінеді. Еңбектегі ғылыми сілтемелер мен тұжырымдар нәтижелерді дэйектеуде соңғы жылдарда жарық көрген жетекші ғалымдардың ғылыми пікірлері негізге алынған. Ізденушінің жеке түжырымдары мен тиісті қорытындылар жасалған. Бүгінгі қазақ әдеби сыны тарихы мен теориясын ЖОО-да оқытудың ғылыми-эдіснамалық негіздері айқындалып, оны жанрлық ерекшелігіне қарай меңгертудің ғылыми-теориялық, тэжірибелік эдістемесі жасалған. Жүмыста әдеби сын жанрларының ерекшелігі туралы қисынды пікір- пайымдаулар мол эрі нақты дәлелдерге құрылған. Өз кезегінде бүл қазіргі эдеби сын тарихын теорияльщ негіздерімен байланыстырады жэне оны оқытудың әдістемесі көркем эдебиет сынын оқытудың сапалық деңгейін қамтамасыз етеді. Эдеби сын тарихы курстарында берілетін білім жеке түлғаға бағыттай жүргізіліп, рухани-эстетикалық танымын байытады эрі талапкердің немесе оқушының мэдени түрғыдан кемелдене түсуін қамтамасыз етеді. 4. Ізденушінің диссертацияда тұжырымдаған әрбір ғылыми нәтижесі мен қорытындысының жаңалық дәрежесі. Ғылыми-зерттеу жүмысында түжырымдалған ғылыми қорытынды мен нәтиженің жаңалығы бірнеше қырынан танылады: алдымен
әдебиеттану саласындағы зерттеулерді кешенді жүйелеу арқылы ғылыми қорытындылар жасаған; сын жанрының қалыптасуында 60-90 жылдардағы ғылыми-зерттеулердің маңызын айқындаған; зерттеу нысанына алынған кезеңдегі сынның эдеби
үрдіске (дәстүр
жалғастығы, рухани сабақтастық) сэйкестігі айқындалған; XX ғасырдың екінші жартысындағы қазақ әдеби сынының дамуы үлттық педагогика мен философия жэне психология негіздерімен үйлестіріле талданған; Жүмыста
А.Байтүрсынов, М.Жүмабаев, Ж.Аймауытов сынды
алаш зиялыларының қазақ эдеби сыны мен үлттық педагогика жэне психология ғылымдарының қалыптасуы мен дамуына қосқан еңбектеріне ерекше маңыз берілген; XX ғасырдың екінші жартысындағы қазақ эдеби сыны тарихы пэнінің негіздерін жаңаша оқыту қажеттілігі, курстың оқу-эдістемелік кешенін жетілдірудің маңызды қырлары анықталған. Әдеби сынды оқытудағы ізденістердің сараланып, оның зерттелу, қалыптасу жолдары анықталған. - XX ғасырдың екінші жартысындағы қазақ эдеби сынын оқытудың инновациялық эдістемесінің үсынылуы зерттеу жүмысының жаңалық деңгейі мен қолданымдық құндылығын айқындай түседі. Эдеби сынды оқыту тэжірибесі бойынша қорытынды жасалып, сол бойынша
әдістеменің эксперименттік нэтижелері мен
жетістіктері түжырымд ал ған. «Қазақ әдеби сынының тарихы» таңдау курсында сын тарихы мен көркем әдебиет сынының ғылыми-теориялық жэне эдістемелік аспектілері негізделген. Ізденушінің ғылыми жүмысы ЖОО-да қазақ әдебиеті мамандығы бойынша эдеби сынның эстетикалық қызметі мен оның мэдени-элеуметтік маңызын оқып-үйренудің теориялық жэне эдістемелік негіздерін жасау мақсат етілген. Жалпы алғанда, диссертацияның гылыми нэтижелері мен қорытындылары ғылыми жаңалық дәрежесі талапқа сай. Ізденушінің түжырымдары, жүмысының нэтижелері ғылыми жүмыстың тараулары мен тараушаларында нақты көрсетілген. Жүмыста қазақ эдеби сыны тарихын ЖОО-да оқытудың эксперименттік тәжірибелерімен қатар пэн қүзыреттілігін эдеби талдау арқылы негіздеу жолдары айқындалып, оны жоғары білім беру үдерісінде оқыту әдістемесі ұсынылған.
Зерттеу жүмысында келтірілген қорытынды мен түжырымдар өзара байланыста, бір мақсатқа жүмылдыра отырып дәйектелген. Әр тараудағы ой- түжырымдар бірін-бірі толықтырып, нэтижесінде ЖОО-да
филолог- эдебиеттанушылардың сыншылық қүзыреттілігін коркем әдеби мэтін талдау арқылы қалыптастыру мәселесі теориялық жэне эдістемелік түрғыдан негізделген. Зерттеудің болімдері мен тармақтарында мазмүн жағынан тығыз байланыс сақталған. Әр тармақта айтылатылатын ой зерттеу тақырыбын тиянақтап, бірін- бірі толықтыра түседі. Тармақтағы түжырымдардың ішкі бірлігі сақталып, зерттеушінің қорытындысы логикалық жүйемен, бірізділікпен берілген. Диссертацияда алынған ішкі нәтижелер оның тақырыбының озектілігін айқындай түседі. 6. Ізденушінің алған нәтижелерінің тиісті өзекті мәселені, теориялық немесе қолданбалы міндетті шешуге міндетті бағытталғандығы. Қазақ елінің жаңару үдерісі келешек үрпақтың оқу-тәрбиелік жұмыстарына үлкен жауапкершілікпен қарап,
осы бағыттағы іс-шараларды өрістете жүргізудің қажеттілігін туындатып отыр. Осы орайда Мақаш Гаухар Абдуғаппарқызының «XX ғасырдың II жартысындағы қазақ эдеби сыны жэне оны оқыту әдістемесі (1960-1990 жылдар)» тақырыбындағы зерттеу еңбегінің қазақ эдеби сыны тарихы мен теориясын ЖОО-да оқытудың ғылыми- әдіснамалық негіздерін айқындауда, оны жанрлық ерекшелігіне қарай меңгертудің ғылыми-теориялық, тэжірибелік эдістемесінің қалыптасуына үлкен ықпал етеді. ЖОО филология факультеттері студенттерінің қазіргі қазак эдеби сынының даму үдерісін білумен бірге, теориялық білімдерін тәжірибемен сабақтастырып, эдеби сын жанрлары туралы терең білім алуларына мүмкіндік туғызады. Осы ғылыми жүмыста эдеби сын бағытындағы зерттеулерді талдау барысында түжырымдалған ой-пікірлер мен қорытындылар қазақ әдеби сынының тарихын оқыту эдістемесін теориялық тұрғыдан толықтырады, әдеби сынды оқытудың инновациялық эдістері мен жаңа технологиялары білім сапасын
арттырады. Зерттеудің теориялық нэтижелері гуманитарлық бағыттардағы мамандықтарда, ЖОО-ға арналған окулықтар мен оқу қүралдарын жасауға ықпалын тигізеді. Зерттеу жүмысы нәтижелерін орта мектептің әдебиет сабақтарында, ЖОО-да «Қазақ эдеби сыны тарихы» пәнінен дәріс, семинар сабақтарында, «Қазақ әдебиетін оқыту эдістемесі» пэнінде өздік жүмыстарда, факультативтік сабақтар мен секцияларда, әдебиетші-үстаздардың білімін
жетілдіру курстарында пайдалануға болады. Диссертанттың жүргізген зерттеу нәтижелерінің қорытындысы әдебиеттану, педагогика, психология, әдебиетті оқыту эдістемесі пәндерінің жақын келешектегі зерттеу жүмыстарына оң ықпал етеді.
Зерттеу жүмысының тарауларындағы коркем эдебиет сыны мен оны оқыту әдістемесіне қатысты зерттеу түжырымдары ғылыми-практикалық, халықаралық ғылыми конференциялар мен семинарларда баяндалып, талданған. Автордың ой-пікірлері түрлі деңгейдегі ғылыми конференция жинақтары мен шетелдік жэне ҚР БҒМ Білім жэне ғылым саласындағы Бақылау комитеті бекіткен республикалық басылымдарда жарияланған. Жарияланған мақалалар диссертация мазмүнына сай жазылған.
Диссертацияда XX ғасырдың екінші жартысындағы Қазақ эдеби сыны тарихын оқытудың заманауи талабына сәйкес оқытудың жаңа технологиялары үсынылғанын, болашақ маманның құзіреттіліктерін қалыптастыру жолдары
қарастырылғанын, курстың
оқу-әдістемелік кешені
кредиттік оқыту
талаптарына сай жүйелегенін, сол бойынша әдістеменің эксперименттік нэтижелері мен жетістіктері тұжырымдалғанын, сын тарихы мен көркем эдебиет сынының
ғылыми-теориялық жэне
әдістемелік аспектілері негізделгенін атай отырып, жұмыстың мазмұны мен кұрылымына қатысты кейбір ұсыныс-ескертпелерге тоқталамыз: 1. Әдістемелік мақалалар, оқу-эдістемелік құралдар мен әдістемелік нұсқаулықтарда ішінара болсын қазақ әдеби сынын оқыту мэселесін қарастырған еңбектер толық қамтылып, сарапталуы керек еді. Ондай сараптаулар бүгінге дейінгі қалыптасқан оқытудың дәстүрлі жүйесін бағамдауға септігін тигізеді эрі жаңа оқыту жүйелеріне негіз болады. 2. «XX ғасырдың екінші жартысындағы қазақ әдеби сынын оқытудың ғылыми-әдіснамалық негіздері» деп аталған екінші тараудың қүрылымдық жүйесінде логикалық-қисын жағынан орын алмасулар байқалады. Әдетте оқыту философиясы оқу негізін, психологиялық мэселесі оқыту субъектісінің ерекшеліктері мен оқытудың ықпалын, ал педагогикалық негіздері оқу үдерісін қарастыратыны белгілі. Сонда оқудың философиялық негізінен оқу үдерісіне қадам жасалса керек еді. Аталмыш тарауда керісінде оқу үдерісі алғашқы орынға шыққан. Сонымен қатар «Әдеби шығармаларды оқытудың эдістемелік жолдары» деген 2.2 тараушасы қарастырған нысаны мен мазмүны жағынан «Әдеби сынды оқытудың инновациялық эдіс-тэсілдері» деп аталған үшінші тарауды толықтырар еді. Бүл
азын-аулақ ескертпелер ғылыми еңбектің маңыздылығына, қажеттілігіне, дэйектілігіне нұқсан келтірмейді. 9. Диссертацияиың жеке жазылған ғылыми квалификациялық жүмыска қойылатын талаптарға сәйкес келуі. Диссертациялық жүмыс жеке жазылған ғылыми квалификациялық жүмысқа қойылатын талаптарға сэйкес жазылған. Ғылыми жүмысқа қойылатын стандартты талаптар толықтай сақталған. Махаш Гаухар Абдуғаппарқызының қорғауға үсынып отырған «XX ғасырдың II жартысындағы қазақ әдеби сыны және оны оқыту әдістері (1960- 1990 жылдар)» атты диссертациясы Қазақстан Республикасы Білім жэне ғылым министрлігі Білім жэне ғылым саласындағы Бақылау комнтетінің талаптарына сэйкес орындалған. Қорытып айтқанда, аталған диссертациясы үшін Махаш Гаухар Абдуғаппарқызы 6D 011700 - Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы бойынша
«философия докторы» (PhD) дәрежесін алуға лайықгы деп
бағалаймын. Рецензент: н.ғ.к., профессор м.а. жүктеу/скачать 196,07 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|