6М080700 орман ресурстары және орман шаруашылығЫ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ 

 

 

 

 

 

 

 

 

6М080700 – ОРМАН РЕСУРСТАРЫ ЖӘНЕ ОРМАН ШАРУАШЫЛЫҒЫ  

МАМАНДЫҒЫ БОЙЫНША МАГИСТРАТУРАНЫҢ ЕМТИХАН  

 

БАҒДАРЛАМАСЫ 

 

 

 

 

 

 

             

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы, 2016 

 

 

1.

 

ОРМАН ТҰҚЫМ ІСІ 

 

1.1 Ағаштар мен бұталардың жемістенуі 

Ағаш  бұталардың  жемiстенуi,  оларға  әсер  ететiн  әр  түрлi  факторлар 

/генотиптiк  және  экологиялық/.  Жемiстенудiң  кезеңдiгi,  оларға  әсер  ететiн 

факторлар, жемiстену кезеңдiгiн өзгерту шаралары. 

Орман  тұқымдарын:  санау  әдiстерi,  жаппай  жинау,  моделдi  ағаштар; 

санақ-статистикалық;  жерге  түскен  жемiс  пен  тұқым;  салыстырмалы  бағалау; 

фенологиялық әдiсi, сынақ бұтақтары бойынша санау және болжау. Өнiмдiлiктi 

болжау:  қысқа  уақытқа  –  фенологиялық  бақылау;  ұзақ  уақытқа  – 

метеорологиялық, 

энтомологиялық, 

статистикалық-санақ, 

генеративтi 

бүршiктер бойынша және т.б. 

 

1.2 Орман тұқым базасын ұйымдастыру 

Орман тұқым iсiн селекция-генетика негiзiне аудару. Орман тұқымдарын 

селекциялық категориясы. Алқа ағаштармен ағаштарды селекциялық бағалау. 

Орман 

тұқым 

учаскелерiн 

/тұрақты 

және 

уақытша/, 

орман 

плантацияларын  ұйымдастыру  әдiстерi,  оларды  өсiру  мен  пайдаға  асыру. 

Орман  тұқым  учаскелерi  және  плантациялар,  жыл  сайын  тұрақты  жемiс 

берулерi  үшiн  оларға  жағдай  жасау.  Мамандандырыл  ған  орман  тұқым 

шаруашылығы.  Орман  тұқымдарын  дайындау  және  аумақтарға  көшiрудi 

ғылыми дәлелдеу. Орман топтарында және жеке ағаштарда селекциялық санақ 

/инвентаризация/ жұмыстарын өткiзу. 

        Орманның  генетикалық  қорыбөлу  және  сақтау.  Резервтегі  қорды  сақтау 

формалары. Резервтегі тұқым қорын сақтау. 

 

1.3 Орман тұқым шикізатын өңдеу және сақтау 

        Орман тұқымдарының өнiм беруiн зерттеу әдiстерi және олардың 

сапалығын бағалау. Орман тұқым шикi заттарын дайындау, жер бетiнен жинау 

техникасы, кесiлген ағаштардан, өсiп тұрған ағаштардан және бұталардан 

жинау әдiстерi, жұмыстарды механикаландыру, орман тұқым шикiзатын 

қабылдау мен санау, тұқым алуға шикiзат дайындау. 

Қылқанды  ағаш  түрлерi  бүрлерiнен  тұқым  алу;  теориялық  себептерi; 

бүрiкептiргiштер,  типтерi,  құрылысы  және жұмыс ретi,  әр  түрлi бүрiкептiргiш 

өнiмдiлiгi. Самырсын, балқарағай, майқарағай ағаштары бүрлерiнен тұқым алу. 

Қанағатсыздандыру,  тазалау  және  тұқым  сорттау,  орман  тұқым  шикiзаты 

тұқымдарының шығымдылығы, шырынды жемiстерден тұқым алу. 

  

1.4 Орман тұқымын сақтау және тасмалдау 

Тұқым  сақтау  және  көшiру.  Қылқанды  және  жапырақты  ағаш  түрлерi 

тұқымдарын  сақтағанда  шығымдылық  сапасын  жоғалтпау  үшiн  атқарылатын 

шаралар.  Тұқым  сақтау  қоймалары,  олардың  құрылысы  және  типi,  тұқым 

сақтауда атқарылатын шаралар.Орман тұқымдарын қаптау және тасмалдау.     

Тұқымдарды топтамаға бөлу және паспорт беру.Тұқым партиясы, орташа 

үлгі және біртектілігінің белгілері. 

 

 

 

1.5

 

Тұқым себу сапалық көрсеткiштерi және тұқымдарды себуге 

дайындау 

Тұқым  себу  сапалық  көрсеткiштерi  мен  оларды  анықтау  әдiстерi 

(тазалығы,  1000  тұқым  салмағы,  ылғалдығы,  өсу  энергиясы,  тiршiлiк 

қабiлетiлiгi,  жарамдылығы,  болмысы,  шаруашылық  жарамдылығы,  тұқымның 

орташа  тыныштық  күйi,  сапалық  деңгейi),  тұқым  себу  сапасын  анықтауға 

қолданылатын  аспаптар  мен  аппараттар,  құжаттар  және  стандарттар.  Орман 

тұқымдарын  бақылау  станциялары,  олардың  жұмыстары  және  мақсаттары; 

тұқым карантинiн бақылау жұмыстарын өткiзу. 

 

Тұқым тыныштық күйi, түрлерi және оларды өсуге дайындау әдiстерi, 

тұқымда өтетiн биологиялық үрдiстер. Стратификация және тұқым себуге 

дайындау әдiстерi. 

 

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 

1

 

Медведев 

А.Н. 

Научно-экологические 

основы 

и 

практические 

рекомендации  по  лесовосстановлению  и  лесоразведению  в  подпоясе 

еловых лесов Северного Тянь-Шаня. Алматы, 2004. 

2

 

Семена  деревьев  и  кустарников.  Правила  отбора  образцов  и  методы 

определения  посевных  качеств  семян  (Государственные  общесоюзные 

стандарты). Госкомстандарт. - М., 1977. 

3

 

Справочник по лесосеменному делу (под общей редакцией Новосельцевой 

А.И.). - М., «Лесная промышленность», 1978. 

4

 

Медведев  А.Н.  Подготовка  семян  древесных  и  кустарниковых  пород  к 

посеву (методические указания для студентов), КазСХИ. - Алма-Ата, 1981. 

5

 

Медведев  А.Н.,  Бессчетнов  В.П.,  Кентбаев  Е.Ж.  Лесосеменное  дело 

(учебно-методическое пособие), Казгосагру. - Алматы, 1998. 

 

 

 

2.

 

ОРМАН ПИТОМНИКТЕРІ 

 

2.1 Питомник территориясын ұйымдастыру  

Орман  питомниктеріне  орын  таңдау.  Питомниктің  шаруашылық-

ұйымдастыру  жоспары:  жобаға  тапсырма,  картографиялық  материалдары, 

түсініктеме  жазбалары,  техникалық  есептері,  әсірген  кәшеттердің  әз  бағасын 

есептеу. 

 

Орман  питомнигі  жерлерін  ұйымдастыру:  әндіріс  бәлімі,  олардың 

питомник  кәлемінде  орналасуы  мен  қажеттілігі,  жол  торабы,  суару  торабы, 

қорғаныс орман жолақтары, тірі және механикалық қоршаулары. 

 

Жалпы әндірістік пайдалы және кәмекші, себу бәлімінде пайдалы әндіріс 

кәлемдерін,  тікпелі  мен  кесінделер  тамырландыру,  аналық  кесінді  бәлімдерін 

есептеу әдістері, сонымен қатар компьртерлерде есептеу. 

 

 

 

2.2  Орман питомниктеріндегі ауыспалы егістер 

Орман  питомниктерінде  ауыспалы  егістері:  парлы,  сидералды  және 

шәптанапты ауыспалы егістер. 

         Қазақстан  әр  түрлі  табиғи  аумақтарында  орналасқан  питомниктердің 

сеппе бәлімінде қолданылатын негізгі ауыспалы егістер.  

 

  2.3 Орман питомниктерде топырақ өңдеу 

Питомникте арналған жерлерді алғаш рет пайдалану, орман 

питомниктерінде топырақ әңдеу: 

          Топырақ әңдеу жүйелері, тәсілдері, кәпжылдық арам шәптерімен 

(тамырсабақты, атпатамырлы) күресу тәсілдері.  

 

 2.4 Орман питомниктерде қолданылатын тыңайтқыштармен гербицидтер 

Ауыл  және  орман  шаруашылықтарында  гербицидтер  қолдануға 

теориялық кәзқарастар.  

         Пар танаптарда арамшәптерді жор үшін қолданылатын гербицидтер; сеппе 

және  тікпе  бәлімдерде  химиялық  отау.  Кәшет  әсіруде  тыңайтқыш  және 

гербицидтер қолданудың экономикалық тиімділігі. 

 

2.5 Сеппе бөлімі 

 

Сеппе әсірудің биоэкологиялық негізі: тұқымдарды әсіргенде қойылатын 

талаптар және агротехникалық күтім жұмыстары. Себу схемалары түрлері мен 

әдістері;  себудің  агротехникалық  уақыты;  тұқымдарды  себу  нормасы  және 

оларды есептеу әдістері, тұқымдарды сіңіру тереңдігі; себу технологиясы; себу 

алдында  топырақ  дайындау,  себілетін  қатаршаларды  белгілеу  /Маркировка/, 

механикалық және тұқымдарды қолммен себу. 

 

Себілген  тұқымдарға  және  сеппелерге  істелінетін  күтім  жұмыстары. 

Әскіндер  пайда  болғанша  істелінетін  күтім  жұмыстары.  Өскіндер  пайда 

болғанша  істелінетін  күтім  жұмыстары.  Бір  жылдық  сеппелерді  күту-баптау 

жұмыстары:  кәлеңкелеу,  суару,  арам  шәптерін  отау  және  топырақ  қопсыту, 

тамыр кесу, үстеп қоректендіру, сеппелерді қысқа дайындау. 

 

Сеппелерді  екінші  жылы  және  келесі  жылдарда  да  әскенде  істелінетін 

күтім жұмыстары. 

 

Өскіндер  мен  сеппелерді  қолайсыз  сыртқы орта  жағдайлардан /үсік,  күн 

кәзінен/,  саңырауқұлақ  аурулардан,  энтозиянкестілерден,  кеміргіш  жәндіктер 

мен құстардан қорғау. 

 

 2.6 Тікпе бөлімі 

 

 

Тікпелерді 

әсіргенде 

агротехниканың 

орманшылық-биологиялық 

негіздері.  Тікпелердің  түрлері  және  олардың  қажеттілігі,  декоративті  ағаштар 

тікпелердің  түрлері.  Тікпелер  ауыспалы  егістері.  Топырақ  әңдеу.тікпелерді 

отырғызу техникасы, топыраққа және тікпелерге істелінетін күтім жұмыстары. 

 

Ағаш және бұталарды вегетативті әдіспен кәбейту. Өркен, тамыр, қысқы 

және  жазғы  кесінділері,  Ашық    және  жабық  топырақта  кесінділерді 

 

 

тамырландыру.  Тамырланған  кесінділерді  жетілдіру  тікпелері.  Терек,  тал, 

шырғанақ, итмұрын және т.б. Ағаштардың аналық кесінді плантациялары. 

 

Жабық  топырақта  сеппелерді  және  тікпелерді  әсіру.  Стационарлы  және 

ауыспалы  полиэтиленді  жабындылар,  олардың  құрылысы,  микроклиматы, 

субстратты 

дайындау, 

агротехникалық 

ерекшеліктері. 

Полиэтиленді 

жабындылары қолдану тиімділігі және болашағы. 

 

Тамыр  жүйесі  жабық  кәшеттер  әсіру.  Орманшылық  экономикалық 

бағалау және жұмыс технологиясы. 

 

 2.7 Санақ жұмыстары және көшеттерді дайындау 

Істелінген  жұмыстарды  техникалық  қабылдау,  санақ  жұмыстары  және 

кәшет  дайындау.  өндіріс  жұмыстары  кезеңі  және  әдісі.  Кәшеттердің  сапалық 

кәрсеткіштері  және  стандарттау.  Сеппелер  мен  тікпелерді  қазып  алу. 

Шыбықтарды  дайындау,  олардан  кесінділер  кесу,  сорттау,  санау,  уақытша 

кәміп қор, сақтау және кәшіру. 

 

Өндіріс  ұйымдастыру  және  құжаттары.  Жұмысшылар  еңбегін 

ұйымдастыру.  Жұмыс  ұйымдастырудың  экономикалық  әдістері  (жалдық, 

мердігерлік және т.б.).  

 

 

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 

1.

 

Редько Г.И., Родин А.Р., Трещевский И.В. Лесные культуры. М., 1980.  

2.

 

Медведев А.Н. – Лесные питомники в  Казахстане. Алматы, 1997. 

3.

 

Новосельцева А.И.. Смирнов Н.А. Справочник по лесным питомникам. М., 

изд-во Лесная промышленностьң, 1983. 

4.

 

Кентбаев  Е.Ж.  Организационно-хозяйственный  план  лесного  питомника. 

Методические указания по составлению курсового проекта (нормировочные  

и вспомогательные данные) КазНАУ, Алматы, 2004.  

5.

 

Байзаков  С.Б.,  және  т.б.  Лесные  культуры  Казахстана.  -  Алматы,  1кіт., 

2007ж. 

 

6.

 

Кентбаев  Е.Ж.,  Кентбаева  Б.А.  Деревья  и  кустарники  Казахстана  для 

лесовыращивания. – Алматы, 2008ж.  

 

 

3.

 

ОРМАН ЕКПЕЛЕРІ 

 

 

Екпе  орман  iсiнiң  орман  экологиялық  және  шаруашылық 

экономикалық  негiздерi.  Орман  типологиясы  –  екпе  ормандар  өндiрiстiң 

экологиялық  негiзi.  Орман  типтерi  өсу  жағдайымен  кесу  типi  және  олардың 

екпе  ормандарға  қажеттiлiгi.  Қазақстан  ормандарын  халық  шаруашылық 

аумақтарға бөлу.  

 

Екпе  орман  көлемi,  екпе  орман  қоры.  Екпе  орман  көлемдерi  түрлерi 

мен  категориялары.  Екпе  орман  қоры  көлемiн  зерттеу.  Оларды  пайдалану 

 

 

кезеңдерi. Екпе ормандарды көбейту әдiстерi – себу, тiгу және олардың арасы, 

орман көбейту әдiстерiн қолдану факторлары. 

 

Жасанды  орман  өсiру  негiзгi  бағыттары  -  орман  жаңарту,  орман 

көбейту,  төмен  бағалы  ормандарды  қайта  жаңғырту.  Жаппай  және  жартылай 

екпе  ормандары,  оларды  қолдану  жағдайлары.  Таза  және  аралас  екпе 

ормандары, олардың кемшiлiгi мен артықшылығы, қолдану жағдайлары. Басты, 

бағыттас және бұта ағаш түрлерi, екпе орман отырғызғанда олардың орны мен 

көшеттерi. Ағаштарды араластыру негiзгi схемалары. 

 

Екпе  орман  жиiлiгi  –  Себу  және  тiгу  орындары,  орналасу  әдiстерi.  Әр 

орман аймақтары мен өсу түрлерiне байланысты екпе орман жиiлiгi жөнiндегi 

ұсыныстар. 

 

Екпе  ормандарға  топырақ  өңдеу:  Топырақ  өңдеу  әдiстерi,  алдын  ала 

дайындау  жұмыстары,  ауыл  шаруашылығына  қолдануды  дайындау.  Жаппай 

өңдеу  жүйелерi,  оларды  қолдану.  Топырақты  жартылай  өңдеу:  жолақты, 

атызды,  алаңшалы,  шұңқырлы,  террассалы  және  т.б.  Құмды  жерлердi,  жел 

эрозиясына  қауiптi  топырақтарды  өңдеу,  қолданылатын  техникалары, 

тыңайтқыш  қолдану  –  теориялық  дәлелдiгi,  Қазақстан  жағдайларында  осы 

мәселенiң зерттелуi. 

 

Орман  себу.  Қазақстан  жағдайында  тұқыммен  себiлетiн  ормандар  және 

тұқым  өсу  жағдайлары.  Екпе  тұқымдарға  қойылатын  талаптар,  оларды  өсiру 

үшiн  iстелiнетiн  жағдайлар,  жаңа  шыққан  өскiндердi  сақтау.  Агротехникалық 

кезеңдерi,  себу  нормасы  және  әдiсi,  енгiзу  тереңдiгi.  Сеппелерге  жасалатын 

күтiм жұмыстары. 

 

Орман  тiгу,  оларды  қолдану  жағдайлары.  Көшет  дайындау.  Әр  түрлi 

көшеттердi  қолмен  және  механикалық  әдiспен  отырғызу,  агротехникалық 

кезеңдерi. Екпе ормандарды толықтыру. 

 

Екпе ормандарға iстелiнетiн күтiм жұмыстары; олардың түрлерi және 

мағынасы;  шөптесiн  өсiмдiктердiң  бәселекестiгi,  әр  түрлi  орман  өсу 

аумақтарында  олардың  зияндық  дәрежесi  мен  формасы.  Күту  кезiнде 

арборицид және гербицид қолдану. Екпе ормандарының өсу фазасы, әр фазада 

iстелiнетi күтiм жұмыстары. қатар аралықтарында уақытша ауыл шаруашылық 

дақылдарын өсiру. 

 

Екпе орман жұмыстары сапасын бағалау. Техникалық қабылдау, санақ 

жұмыстары,  екпе  ормандарды  орман  көлемiне  ауыстыру.  Екпе  орман 

жұмыстары  экономикалық  тиiмдiлiгiн  есептеу  жолдары.  Екпе  орман 

жұмыстарын ұйымдастыру, еңбек қорғау және техникалық қауiпсiздiк. 

 

 

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 

1.

 

Протасов А.Н. «Типы лесных культур Казахстана». – Алма-Ата, «Кайнар», 

1965. 

2.

 

Редько Г.И., Родин А.Р., Трещевский И.В. Лесные культуры. М., 1980, 1985.  

3.

 

Медведев А.Н. – Лесные питомники в  Казахстане. Алматы, 1997. 

4.

 

Кентбаева Б.А. Лесосеменное дело. - Алматы, 2006. 

 

 

5.

 

Байзаков и др. Лесные культуры Казахстана. – Алматы, 2 кн., 2007. 

6.

 

Кентбаев Е.Ж., Кентбаева Б.А. Деревья и кустарники Казахстана для 

лесовыращивания. – Алматы, 2008. 

7.

 

Кентбаев Е.Ж., Кентбаева Б.А. Лесосеменное дело // Электронный учебник. 

– Алматы, 2009. 

 

 

 

4.

 

ОРМАНШЫЛЫҚ 

 

 

Орманды    күтiп  –  баптау  мақсатында  кесу.  Түсiнiк.  Орманды  күту 

үшiн  кесудiң  шығу  тарихы.  Орман  күту  үшiн  кесудiң  биологиялық  негiздерi 

және мақсаты. 

 

Күту  үшiн  кесу  жүргiзу  техникасы.  Күту  үшiн  кесу  түрлерi: 

жарықтандыру, тазартпалы, сиретпелi, өтпелi кесулер. Күту үшiн кесу әдiстерi. 

Күту үшiн кесу жүргiзу барысында ағаш таңдау. 

 

Күту  үшiн  кесу  жұмыстарын  ұйымдастыру.  Күту  үшiн  кесу 

жұмыстарын ұйымдастыру. Жарықтандыру, тазартпалы, сиретпелi, өтпелi кесу 

жұмыстарын ұйымдастыру. 

 

Орман  күтiп  –  баптау  мақсатында  кесудiң  ерекше  түрлерi. 

Санитарлық кесу, кеңейтiп кесу, бұтақ кесу. Жарық түсiру үшiн кесу. 

 

Басты мақсатқа пайдалану үшiн кесу. Жаппай кеспеағаш кесу. Жаппай 

кеспеағаш кесу, ерiксiз – таңдамалы. Осы кесулердiң жағымды және жағымсыз  

жақтары. 

 

Жаппай  кеспеағаш  кесу.  Жаппай  кеспеағаш  кесу  ұйымдастыру 

ерекшелiктерi: ағаш кесетiн жер енi, кесу бағыты, ағаштың кесуге жақындаған 

мерзiмi, жанасу тәсiлi, тұқымдық ағаштар қалдыру жағдайы, кеспеағашты ағаш 

қалдықтарынан тазарту. 

 

Шоғырлап  кесу.  Шоғырлап  кесудiң  даму  тарихы.  Кеспеағаш  жiктелуi, 

ағаш  тасымалдау  сипаты,  кеспеағаш  пiшiнi.  Шоғырлап  кесуден  кейiнгi 

тұқымдық  ағаш  тиiмдiлiгi.  Шоғырлап  кесуден  кейiнгi  тұқымдық  ағаш 

тиiмдiлiгi.  Шоғырлап  кесу  жүргiзiлген  жердi  жаңартуға  бағытталған  iс–

шаралар. 

 

Шартты–жаппай кесу. 

 

Бiртiндеп  кесу:  тұқымдық-кеспеағаш,  топты-таңдамалы,  ұзақ-бiртiндеп, 

жиектi-кеспеағаш кесулер. Олардың жағымды жақтары мен кемшiн тұстары. 

 

Ағаштың  орманшылық  қасиеттерiн  кесу  тәсiлдерiн  таңдау  тәуелдiгi. 

Шыршалы, қарағайлы, майқарағайлы, шамшатты ормандарды кесу. 

 

Орманның табиғи жаңаруына ықпал ететiн әдiстер. Түсiнiк. Мақсаты. 

Тәсiлдерi.  Құнарсыз  топырақтарда  орманның  табиғи  жаңаруына  ықпал  ететiн 

тәсiлдер. Жұмыс ұйымдастыру. 

 

Орманның қосымша пайдалану. Түсiнiк. Мақсаты. Тәсiлдерi. құнарсыз 

топырақтарда орманның табиғи жаңаруына ықпал ететiн тәсiлдер. Жұмыс 

ұйымдастыру. 

 

 

 

Орманды  қосымша  пайдалану.  Түсiнiк.  Қосымша  пайдалану  түрлерi, 

олардың әр алуандылығы. мал жар, олардың маңызы мен реттiлiгi. Шөп шабу. 

Қосымша пайдаланудың экономикалық маңызы. Қосымша пайдалануды орман 

шаруашылығы шаруашылық iс-әрекетiнiң негiзгi түрiне айналдыру мүмкiндiгi. 

Орманды  қосымша  пайдалануды  ұйымдастыру.  Елiмiздiң  азық-түлiк 

бағдарламасы және қосымша пайдалану. 

 

Орман  қорғау.  Орман  қорғау  шешiмдерi.  Орман  шаруашылығы 

кәсiпорындарында  орман  қорғау  ұйымдастыру.  Орман  қорғау  сақшылыары 

құқығы мен мiндеттерi. 

 

Орман өрттерi. Орман өртi келтiретiнi зиян. Орман өртi таралуына ауа-

райы  әсерi.  Орман  өртi  аумағын  анықтау.  Өрт  қауiптiлiгiнiң  кешендiк 

көрсеткiшi  және  оны  есептеу  техникасы.  өрт  қауiптiлiгiнiң  шкаласы. 

Ормандағы өртке қарсы ескерту шаралары. 

 

Орман  кәсiпорындары  өртке  қарсы  қызмет  ұйымдастыру. 

Шолғыншы-қарауылдық  өрт  қызметi:  өрт  метео  қызметi,  жер  және    орман 

авиақадағалау,  өрт  мұнарасы  мен  байланыс  қызметi.  өрт  мұнарасында  тұрып, 

өрт шыққан тұсты анықтау техникасы. 

 

Орман  өртiн  сөндiру.  Төменгi  және  жоғарғы  өрттi  /аралық  жолақтар 

орналастыру,  қарсы  от қор, өртеу/,  жер  асты  өртiн  /шымтезек  және гумустық/ 

сөндiру. өртенген жердi қарауылдау. 

 

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 

1.

 

Белов С.В. Лесоводство. -М., 1983. 

2.

 

Мелехов И.С. Лесоведение. -М.,1980. 

3.

 

Мелехов И.С. Лесоводство. -М., 1989.  

4.

 

Луганский Н.А., Залесов  С.В. и др. Лесоводство  - Екатеринбург, 2001 

5.

 

Атрохин В.Г., Иевинь И.К. Рубки ухода и промежуточное пользование. -

М., 1985. 

6.

 

Байзаков  С.Б.,  Гурский  А.А.,  Аманбаев  А.К.,  Токтасынов  Ж.Н.  Леса  и 

лесное хозяйство Казахстана. –Алматы, 1996.  

7.

 

Гудочкин М.В., Чабан П.С. Леса Казахстана. –Алма-Ата, 1958.  

8.

 

Морозов Г.Ф. Учение о лесе. Изд.5. -М.,Л., 1949. 

9.

 

Наставление  по  рубкам  ухода  в  лесах  Республики  Казахстан. 

КазНИИЛХА,  2004.