10 – сурет. Әртүрлі климаттық белдеулердегі температураның жылдық өзгерістері (Б.П. Алисов, О.А. Дроздов, 1952). Белгілер: 1-экваториальдық белдеу климаты; 2-субтропикалық батыс жағалау климаты (Лиссабон); 3-континентальды белдеу климаты; 4-арктикалық климат (Гренландияның солтүстік жағалауы). а) тундра
б) орманды аймақ
в) далалы аймақ
г) шөлейт далалы аймақ
д) шөл дала аймағы
Жер ғаламшарындағы экологиялық жағдайлар (жарық қуат-тылығы, температура, сумен қамтамасыздығы, топырақ-климат ерекшеліктері, жер бедері, яғни рельеф, т.б.) климаттық аймақ-тарда біркелкі емес. Әртүрлі экологиялық орталарға бейімделуі нәтижесінде және миллиондаған жылдарғы эволюция барысын-
2
да, өсімдіктердің орасан көп биологиялық түрлері қалыптасып, әртүрлі табиғи орталарды игерген.
Температура – организмдер үшін өте маңызды экологиялық фактор, өйткені ағзадағы биохимиялық реакциялардың жылдам-дығы және бағыты температураға тәуелді. Ван-Гофф ережесі бо-йынша температура 10°С-қа көтерілгенде химиялық реакция-лардың жылдамдығы екі есеге артады. Мұндай әсердің өсімдік-тер организмі үшін маңызы зор.
Ғалымдар әдепкі зерттеулерінде 0°С-тан жоғары, оң темпе-ратуралар қосындысын алған. Бірақ, кейінгі зерттеулерде алуан түрлі өсімдіктер өсіп дамуына әр түрлі температура мөлшері ке-рек екені белгілі болды. Нәтижесінде физиологиялық ноль тем-пературасы түсінігі пайда болды.