84. Тұрақты тіркес мағынасының уәжін мысалмен түсіндіріңіз
Сөздің ішкі формасы туралы ғылыми пікірлерге шолу жасап, өз ойыңызды білдіріңіз
жүктеу/скачать 25,31 Kb.
|
84, 85,86
| 86.Сөздің ішкі формасы туралы ғылыми пікірлерге шолу жасап, өз ойыңызды білдіріңіз
Сөздің ішкі формасы орыс. Внутренняя форма слова — сөз құрамындағы морфемалардың тілдің басқа морфемаларымен семантикалық және құрылымдық қатынастығы; сөздің жаңа лексикалық мағынасының жасалуына негіз болган белгі. Атауыш сөздің негізіне жатқан белгі қашанда тек мәнді ұғымды білдіруі шарт емес, көзге түскен белгі болуы да мүмкін, сол себепті белгілі бір зат әр тілде әр түрлі аталады. Мысалы, орыс тіліндегі «портной» («порты» киім сөзінен) немісте «scheider» («scheiden» кесу сөзінен), болгарда «шивач» («шия» тігу сөзінен), қазақта «тігінші» («тігу» сөзінен). Сөздің ішкі формасы анық бола тұра, эмоционалдық қабылдау нәтижесінде жағымды/жағымсыз бейнелер тудыруы мүмкін. Мысалы, «есек» сөзі өзінің негізгі атауыштық мағынасынан басқа «қыныр, нақұрыс адам» мағынасында да қолданылады. Сөздің ішкі формасы лексикалық мағынаның мәнерленуі арқылы коннотацияға қатысты болғандықтан, лексикология мен стилистикада зерттеледі. Сөздің ішкі формасы теориясын В. Фон Гумбольдт пен А. А. Потебня дамытқан. А.Потебня ішкі форманың маңыздылығын қорғайды, өйткені «дыбыс сөз үшін соншалықты қажет болса да, онсыз сөздің мағынасы біз үшін қолжетімсіз болар еді, бірақ ол мағынаны өзі емес, оның мағынасын көрсетеді.Олай болса, дыбыстық кешен мен мағынаны, яғни сөз-дыбыс пен сөз мағынасын байланыстыратын бұл ортаңғы элемент белгілі мен бұрын белгіліні салыстыру, атау арқылы білім алу сатысы болып табылады. С.Д.Кацнельсон былай деп жазады: «Ішкі нәрсені қабылдау арқылы сөз сыртқы объектіні қабылдайды. Егер қабылдау дыбыстық рефлексте көрініс тапқан болса, онда қабылдау да, жадыда қайталанатын бейне де осы рефлекс арқылы қабылданады және бұл рефлекс ішінде орналасқан бейнені немесе ішкі объектіні білдіреді. Қазіргі кезде тіл білімінде сөздің ішкі формасы екі аспектіде – ономасиологиялық және семасиологиялық тұрғыдан қарастырылады. Сонымен, ішкі форма эпидигматикалық компонент, тіл номинациясының қайнар көзі және стимуляторы ретінде тілдік мағынаны қалыптастыру мен оның сөйлеу әрекетін жүзеге асырудағы маңызды реттеуші фактор болып табылады. Ішкі форма көбінесе сөз құрамындағы ұғымның құрамдас бөлігі болып табылады. Сәйкес » Орыс тіліндегі «М.Фасмер, ренжіту сөзі об-сее деген сөзден шыққан, мұндағы предлогы об- дегенді білдіреді» айнала, айналып өту, айналып өту, салыстыру: қоршау (біреумен емделу) «өткенін алып жүр, бермеу», айыру, таразылау. Демек, ренжіту деген сөздің ішкі түрі «қарау емес, көзбен көру» болады. Қорытынды ішкі формасын тілге тән әдістеме, «жаңа мазмұндағы сөздің көмегімен білдіру және белгілеу тәртібі немесе, басқаша айтқанда, дамыған үлгі, тілдік формула ретінде түсіндіруге болады. Бұған бұрынғы сөздер мен олардың мағыналарының қатысуымен жаңа сөздер мен мағыналар жасалады». Бұл жаңа құбылысты жеке белгілеуде ұсынып, түсініп, бекіту, яғни жаңа мазмұнды сөзбен жеткізу қажет болған сайын қозғалысқа түсетін тілдік механизм. жүктеу/скачать 25,31 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|