9 арман пв баспасы


II Де не им пуль сі жә не күш им пуль сі



Pdf көрінісі
бет136/300
Дата18.10.2023
өлшемі8,74 Mb.
#118494
түріКнига
1   ...   132   133   134   135   136   137   138   139   ...   300
Байланысты:
9 сынып физика

II Де не им пуль сі жә не күш им пуль сі.
Де не им пуль сі нің өз ге руі
Им­пульс­­түріндегі­Нью­тон­ның­екін­ші­за­ңын­да­
қол­да­ны­ла­тын­де­не­им­пуль­сі­және­күш­им­пуль­сі­
ұғым­да­рымен­ танысайық.­ Де­не­ им­пуль­сі­ де­не­
мас­са­сы­ мен­ қоз­ға­лыс­ жыл­дам­ды­ғының­ көбей
-
тіндісіне­тең­және­
p
­әрпі­мен­бел­гі­ле­не­ді:
­
p
m
u
.
­
(2)
Де не нің мас са сы мен жыл дам ды ғы ның 
кө бейт ін ді сі не тең ша ма ны 
қоз ға лыс мөл-
ше рі
 не ме се 
де не им пуль сі
 деп атай ды.
Де­не­им­пуль­сі­–­век­тор­лық­ша­ма,­оның­ба­ғы­ты­
де­не­жыл­дам­ды­ғы­ның­ба­ғы­ты­мен­сәйкес:­
p
u
.
Де­не­ им­пуль­сі­нің­ ХБЖ­да­ғы­ өл­шем­ бір­лі­гі:­
p
êã ì
ñ
[ ]
=

1
.
м­пул с­тің­ өз­ге­рі­сі­ ­ де­не­нің­ соң­ғы­ және­
бас­тап­қы­им­пул ­сте­рі­нің­ай­ыр­ма­сы
­

p
p
p
= −
0
.
­
(3)
Күш тің уа қыт қа кө бейт ін ді сі не тең
ша ма ны 
күш им пуль сі
 деп атай ды. 
Күш­им­пуль­сі­нің­өл­шем­бір­лі­гі:­
F
t
Í ñ

[
]
=


1
.
Ен­гі­зіл­ген­ ша­ма­лар­ды­ пай­да­ла­нып,­ Нью­
тон­ның­екін­ші­за­ңын­тұ­жы­рым­дай­мыз:
Кү ті ле тін нә ти же
Осы параграфты игергенде:
• «де не им пул сі» 
жә не «күш им пул сі» 
ұғым да рын ажы ра та 
аласыңдар
• им пул с тің сақ та лу 
за ңын тұ жы рым дап
оны есеп тер шы ға ру да 
қол да на ала сың дар.
 Жауабы қандай?
зара ай ны ма лы күш тер­
 мен әре кет те се тін де не­
лер дің үдеуі жыл дам ды ғы 
жә не орын ау ыс ты р уы 
қа лай анық та ла ды?
Бұл қызық!
«Қоз­ға­лыс­мөл­ше­рі»­ұғы­мын­
ең­ ал­ғаш­ рет­ Ре­не­ Де­карт­
ен­гіз­ді.­Ре­не­Де­карт­фи­зи­ка­
сын­да­ күш­тер­,­ әсіресе­ бос­
ара­лық­ар­қы­лы­қашықтықтан­
әсер­ ете­тін­ күш­тер­­ туралы­
айтылмайды.­
Әлем­де­гі­
бар­лық­ құ­бы­лыс­тар­ өза­ра­
жа­на­са­тын­
бөл­шек­тер­дің­
әре­ке­ті­нен­ бо­ла­ды­ делінеді.­
Бір­ де­не­ ­бас­қа­ де­не­мен­
соқ­ты­ғыс­қан­да­ оған­ тек­ өзі­
жо­ғал­та­тын­ мөл­шер­де­ ға­на­
қоз­ға­лыс­ мөл­ше­рі­ бе­рі­ле­ді­
жә­не­ ол­ өз­ қоз­ға­лы­сын­
қан­ша­ға­ арт­тыр­са,­ сон­ша­
ға­на­ алу­ға­ бо­ла­ды.­ Де­карт­
әлем­де­гі­ бас­тап­қы­ қоз­ға­лыс­­
мөлшерінің­сақ­та­луын­қа­рас­
тыр­ған.­ Бұн­дай­ көз­қа­рас­
ғы­лым­ та­ри­хын­да­
кар те зи­
андық
­ де­ген­ ат­қа­ ие­ бол­ды,­
себебі­ла­тын­ті­лін­де­Де­карт­
есі­мі­нің­ды­быс­та­луы­–­Кар­
те­зи.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   132   133   134   135   136   137   138   139   ...   300




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет