Экс пе ри ме нт тік тап сыр ма

32
§ 5. Де не лер дің ер кін тү суі. Ер кін тү су үдеуі 
I Де не лер дің құ ла уы. Га ли лей тә жі ри бе сі 
Арис­то­тель­ де­не­лер­дің­ ауада­ құ­ла­уын­
ба­қы­лай­оты­рып,­ау­ыр­де­не­лер­же­ңіл­де­не­лер­ге­
қа­ра­ған­да­жыл­да­мы­рақ­құ­лай­ды­деген­қорытын­
дыға­ келген:­ «Ал­тын­ не­ме­се­ қор­ға­сын,­ не­ме­се­
сал­ма­ғы­ бар­ бас­қа­ де­не­­ бө­лі­гі­нің­ құ­ла­уы­ оның­
сал­ма­ғы­не­ғұр­лым­көп­бол­са,­со­ғұр­лым­жыл­дам­
бо­ла­ды».­ Бір­дей­ би­ік­тік­тен­ құ­ла­ған­ жа­пы­рақ­
ал­ма­ға­қа­ра­ған­да­ұзақ­ұша­ды.­
Га­ли­лео­Га­ли­лей­Арис­то­тель­жа­са­ған­қо­ры­тын­
ды­ға­күмән­кел­ті­ріп,­экс­пе­ри­мент­тү­рін­де­тек­се­ру­
ді­ше­ше­ді.­Өз­тәжі­ри­бе­ле­рін­өт­кі­зу­ге­Пи­за­да­ғы­ең­
би­ік­көл­беу­мұ­на­ра­ны­таң­дай­ды,­се­бе­бі­де­не­лер­дің­
құ­ла­уының­ ай­ыр­ма­шы­лы­ғын­ тө­мен­ биіктіктерде­
ба­қы­лау­ қи­ын.­ Га­ли­лей­ ауа­ның­ ке­дер­гі­сі­ мен­ де­
не­лер­дің­ құ­ла­уы­на­ де­не­ пі­ші­ні­нің­ әсе­рі­ бол­­мау­
үшін,­ мұ­на­ра­дан­ пі­ші­ні­ бір­дей,­ бі­рақ­ мас­са­ла­ры­
әртүр­лі­де­не­лер­ді­тас­тай­ды.­Нәти­же­сін­де­«Бір­дей­
би­ік­тік­тен­ құ­ла­ған­ де­не­лер­дің­ тү­су­ уа­қы­тын­да­­
ай­ыр­­ма­шы­лық­бол­са­­да,­ол­өте­аз­бол­ғандық­тан,­
оны­ анық­тау­ мүм­кін­ емес»­ де­ген­ қо­ры­тын­ды­ға­
ке­ле­ді.­Га­ли­лей­де­не­лер­дің­вер­ти­каль­құ­ла­уын­ба­
қы­лап,­теңай­ны­ма­лы­қоз­ға­лыс­үшін­дұ­рыс­бо­лып­
та­бы­ла­тын­орын­ау­ыс­ты­ру­қа­ты­на­сын­анық­та­ды:­
h
1
­:­
h
2
­:­
h
3
­=­1­:­3­:­5
­
рбір­ ке­зек­ті­ се­ку­нд­та­ғы­ орын­ ау­ыс­ты­ру­
қа­ты­на­сы,­бас­тап­қы­жыл­дам­дық­нөл­ге­тең­бол-
ған­да,­тақ­сан­дар­қа­та­ры­ның­қа­ты­на­сы­на­тең.­
Өл­шеу­лер­үдеу­дің­мәні­9,8­
м с
2
­қа­тең­екен­ін,­
ол­ вер­ти­каль­ бойы­мен­ тө­мен­ ба­ғыт­тал­а­тынын­
көр­сет­ті.

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: