А. А. Какимова Қазақстан Республикасы тарихы
Тақырыбы: Ресей империясының заң актілерін зерттеуіне қатысты деректер
жүктеу/скачать 0,86 Mb.
|
À. À. Êàêèìîâà ?àçà?ñòàí Ðåñïóáëèêàñû òàðèõû
| Тақырыбы: Ресей империясының заң актілерін зерттеуіне қатысты деректер.
Дәрістің мазмұны: Қазақстан тарихын зерттеуде ХІҮ-ХҮІІ ғғ. орыс құжаттары мен мұрағат материалдарының зор маңызы бар. Орыс жерлері Алтын Ордаға бағынған кезең жылнамаларда князьдардың Орданың билік орындарымен қарым-қатынастарының көптеген жақтары көрсетілген. Оларда Орданың ішкі, қоғамдық-саяси жағдайы туралы, атап айтқанда, ХІҮ ғасырдың 60-70 жылдарындағы Орда шонжарларының түрлі топтарының өзара қырқысқан күресі туралы айтылады. («И быть в Орде замятня велика»). Мамай, Тоқтамыс, Едіге, Әмір Темір заманына қатысты және бұл билеушілердің ыдырап бара жатқан Алтын Орданың тағдырына ықпал етуге және сол арқылы Москва Русіне, Литваға, Польшаға, олардың мемлекеттік орталықтану жолындағы күресіне кедергі жасауға тырысқан әрекеттерін сипаттайтын материал алуан түрлі. Жылнамаға шаруашылық, халық туралы мәліметтер енгізілген, мысалы, кангиттер жерінің Батый иеліктерінен әрі орналасқаны көрсетілген. Жошы ұлысының батыс бөлігі үшін неғұрлым дәл, шығыс бөлігі үшін жанама географиялық деректер хабарлаған. Мысалы Үлкен немесе Алтын Орда астанасы Сарай қаласы болғаны, сонымен бірге Жайықтың арғы жағындағы барлық жер – орталығы Самарқандта болған «Көк Орда» деп аталғаны атап өтілген. Көк Орда деп «Ақсақ Темір басып алған» жерлер мен патшалықтар» арасында аталған, бірақ олардың ішінде Қытай да аталған, шынына келгенде бұл олай емес болатын. Қазақстанның солтүстік бөлігінің тарихы жөніндегі маңызды деректер Сібір жылнамалары: Строганов жылнамасы (ХҮІІ ғ, ортасы шені шамасында), С. Есиповтың «Сібір жылнамалары» (1687 ж.) және «Ремезов жылнамасы» (ХҮІІғ. аяғы – ХҮІІІ ғ. басы) болып табылады. Оларда бұл аумақтағы және сібірдегі тайпалардың, соның ішінде керейіттердің (керейлердің) орналасуы туралы, бұл жерде, Сібір жұртында керейден шыққан Тайбұғы әулетінің, содан соң Сібір хандығындағы Шайбани әулетінің билік етуі туралы мәліметтер бар. Ресейдің Орталық (ЦГАДА, АВПР), сондай-ақ жергілікті мұрағаттарда сақтаулы материалдар мен құжаттарда Ноғай Ордасы, Сібір хандығы, Жоңғария, Қазақстан мен Орта Азия аумағындағы хандықтар жөніндегі Ресей саясаты ғана көрсетіліп қоймайды, сонымен қатар бұл мемлекеттердің ішкі өмірі, олардың қарым-қатынасы туралы да мол ақпарат келтіріледі. Жарияланған және жарияланбаған бұл материалдар арасында хандар мен патшалардың грамоталары мен жолдаулары, дипломатиялық миссиялар басшыларының есептері, жазбалар, күнделіктер, «ертегілер», «сұралып алынған сөздер», қолтаңбалар және т.б. бар. жүктеу/скачать 0,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|