А. Байтурсынов 1-том final indd
жүктеу/скачать 1,7 Mb. Pdf көрінісі
|
Байтұрсынұлы І том
| иттің ДОстығы
Бір байдың «Төрткөз», «Мойнақ» төбеттері, Өздері ит болса да әдепті еді. Түнде үріп, күндіз үрмей, жай жататын Болады әдепті иттің әдеттері. Түс мезгіл екі төбет тойып жатып, Кемпір наз, өкпе үшін қойып жатып. Ас үйдің алдындағы күн шуақта Сөйлесті әр нәрсенің басын шатып. Сөз қылды жақсылықты, жамандықты, Жомарттық, мырзалық пен сараңдықты. Достықтың, дұшпандықтың жайын сөйлеп, Қолға алды татулық пен араздықты. Ділмарсып сол уақытта айтты «Мойнақ»: Менсіз-ақ қара, Төрткөз, өзің ойлап. Дүниеде онан артық не нәрсе бар? Таласпай, тұрсаң тату күліп-ойнап? Дос болсаң құшақтасып, жанға балап, Сөз айтсаң бір-біріңе шырақ-қарақ, Алты күн ашаршылық көрсең-дағы, Жемесең бірің жоқта бірің тамақ. Достың досы жұлдырмас жауға түгін, Еш нәрсе айырмаса ара жігін. Бірінің қабағына бірі қарап, Білмесе күннің қалай өткендігін. Не бар деп дүниеде мұнан артық? Мен қалып, бір қиялға тұрмын бүгін. «Жолдыаяқ», «ақсақ Құтпан», «жаман Сарқұс», Солар да тап-тату боп жүр, біздер түгіл. 182 Сөйлейді маңызданып, енді «Төрткөз»: «Мойнеке, мұның әбден айтарлық сөзі. Тұрмайтын бір күн тату неміз бар деп, Мен-дағы ойлаушы едім осыны әр кез. Не келіп, тірі жүрсең, не кетпейді? Араз боп екеумізге не жетпейді? Тамақ тоқ, өркені өссін иеміздің! Тиіссіз сөгіп, соқпай, құрметтейді. Расты рас демей, танамыз ба? Бір сөтке татулық жоқ арамызда. Тұрмайтын ренжуге аз нәрсеге Екеуміз таласамыз, барамыз да. Мұндай іс арасында болған емес, Көз салсақ бұрынғы өткен бабамызға. Атаның жолын қумай лаққанда, Тура жол содан артық табамыз ба?». Бұл сөзге көңілденіп Мойнақ тасты, (Ол үлкен, онан гөрі Төрткөз жас-ты). «Төрткөзім!», «Мойнекем!» деп бірін-бірі, Дос болып, серт айтысып, құшақтасты. Екеуі бірін-бірі сүйді, құшты, Қызығы басылмаған достық күшті. Ас үйден лақтырылған бір омыртқа, Солардың нақ жанына келіп түсті. Көрген соң майлы сүйек ит тұра ма? Құшағын жазып ала жүгірісті. Достықты, айтқан сертті былай қойып, Екеуі бір-біріне салды тісті. Досты дос мұнан артық қалай сыйлар, Жүндері бұрқыраған аспанға ұшты. Су құйып үстеріне, жиылған жұрт Екеуін зордан ғана айырысты. Иттерге таласса да жарасады, Әйтпесе ит әдетінен адасады. Дос болған адамдарға қарап тұрсақ, Биікпен тең деп болмас аласаны. Сүйектей арасына нәрсе түссе, Иттерден олар артық таласады. |