1-мәтін. Уақыты – 15 минут. 2. «О, көпестер, ... далаларды басып, ... таулардан асып келіп сіңдер.
Менің бек әкеме, ханым шешеме сыйлық алып баруға ке ліп сіңдер,
көпестер! Мінгендерің ... жылқылар екен... Менің сөзіме құлақ
салыңдар, көпестер! Сендерден сұрайтыным ..., ... ҚазанСалор аман ба, көпестер?
Одан соңғы сұрарым: «Қиян Селжүк баласы ер Дондаз аман ба, көпестер? ...
Байбіжан қызы БануШешек отбасында бар ма, көпестер? Өлген жоқ па ол,
көпестер? Білгендеріңді айтыңдар, ме нің қара басым жолдарыңа құрбан болсын,
көпестер», – деді оларға Байрақ.
1. Байрақтың монологіне мән бере отырып, есте сақтағандарыңды қоры тын
дылап, дәптерлеріңе жазыңдар.
2. Берілген үзіндіні тыңдап, монологті еске түсіре отырып, мәтін мазмұнына
сай сөздерді дәптерлеріңе теріп жазыңдар.
2-мәтін. Уақыты – 15 минут. Қорқыттың нақыл сөздері Нақыл сөздер (афоризмдер) – күрделі мәселeлерді тереңдете дәл жеткізетін
мағынасы терең, қысқа қайырымды, өнегелі сөз.
Нақыл сөздер қазақ әдебиетінде ертеден қалыптасқан. Олар мақалмәтел
дермен қатар пайда болған. Олар кейде қанатты сөздер, кейде афоризм
дер деп те аталады. Нақыл сөздердің мақалмәтелдерден ерекшелігі – ел
ауызында белгілі кісілердің атымен айтылады.
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*Кни а е
ста ена иск
чите н б аз ате н х е
х
с
асн
иказа инист а б аз ани и науки ес уб ики Казахстан т 17 а 2019
а 217
22
Нақыл сөздің үздік үлгілері қазақ әдебиетінде ертеден қалыптасқан.
Психологиялық параллелизм (егіздеу) – өлең сөйлемдерінің ұқсас
тыққа, шамаластыққа негізделуі. Параллелизмнің екі түрі болады:
біріншісінде сөйлем құрылысы жағынан біркелкі келеді, екіншісінде
психологиялық тұтастық көрініс табады.
Нақыл сөз – өмір тәжірибесіне, даналық тұжырымға, логикалық қисын
мен ғибратты өнегеге негізделген терең ойлы, түйінді сөз.
«... Нақыл сөз – болмыстағы белгісіз бір жұмбақ нәрсенің сыры ашы
лып, сөз қауашағына тұрақтауы».
Әбу Ибраһим Исхақ әл-Фараби
