А. К. Мусина, А. Д. Шайбек

89
А.К. Мусина және т.б.
бассейне были собраны и рассчитаны по гидрологическим ежегодникам данные наблюдений 
по 10 действующим гидрометрическим постам в пределах бассейна. По исследуемому бассейну 
установлены лимитирующие и нелимитирующие периоды, включающие период преобладания 
талых вод стока, период преобладания дождевого источника питания и период проявления ледовых 
явлений. Построены эмпирические и аналитические кривые по суммарным значениям расходов 
воды по каждому установленному периоду. По данным кривым определены три градации водности: 
многоводные годы (р<33,3%), годы средней водности (33,3%
≤
р
≤
66,7%), маловодные годы (Р>33,3%) 
и классифицированы по водности в группу трех лет. Оценивалось внутригодовое распределение 
стока за последние десятилетия, а результаты исследований сравнивались и анализировались с 
результатами, приведенными в «Ресурсах поверхностных вод СССР» по рассматриваемому бассейну. 
Проведенные расчеты позволяют определить различные водохозяйственные параметры по бассейну, 
обеспечить безопасность населенных пунктов в пределах бассейна.
Ключевые слова: 
внутригодовое распределение, среднемесячный расход воды, изменение 
климата, половодье, лимитирующий период, нелимитирующий период, эмпирическая кривая, 
аналитическая кривая.
Кіріспе
Өзен ағындысының жылішілік үлестірілуін 
зерттеу су пайдалануды экономикалық тұрғы-
дан тиімді, ал экологиялық тұрғыдан қауіпсіз 
ұйымдастырудағы маңызды ғылыми және 
практикалық міндет. Түрлі су шаруашылық 
міндеттерді шешу кезінде, сондай-ақ мүдделі 
мекемелерді 
гидрологиялық 
ақпаратпен 
қамтамасыз ету үшін ағындының жылішілік 
және маусымдар бойынша үлес тірілуіндегі 
өзгерістері жөнінде мәліметтер қажет. Өзен 
ағындысы су режимінің бірдей фазалары 
кезіндегі су өтімдерінің әртүрлі болуына бай
-
ланысты және түрлі жылдардағы су режимінің 
бірдей фазаларының басталу уақытының 
әртүрлі бо-луына қатысты ағындының 
жылішілік үлестірілуі жылдан жылға өзгеріп 
отырады. Ағындының жылішілік үлестірілуі 
өзендердің гидрологиялық режимінің негізгі 
сипаттамасы және негізінен климаттық 
жағдайлар, атап айтқанда алаптағы жауын-
шашын мөлшері, көктемгі-жазғы кезеңдегі 
таулы мұздықтар мен қар жамылғысының 
еруін айқындайтын ауа температурасы, сұйық 
күйдегі жауын-шашынның түсуі булану 
арқылы, су жинау алаптарының биіктік бо-
йынша таралуы арқылы, адамның шаруашылық 
іс-әрекеті арқылы анықталады (Достай Ж.Д., 
2012: 330),(Медеу А.Р., 2012: 94).
Өткен және осы жүзжылдықта Жер ша
-
рында және зерттеліп отырған ауданда 
бақыланған климаттық өзгерістер 1970 жылдың 
ортасынан басталған орташа жылдық ауа 
температурасының 
арту 
тенденциясы
-
на ие (Arnell N. W., 1999:31), (Siegfried. T., 
2012:112), (
Chen, Y.N
., 2007:7). Климат өзгерісі 
қарқындылығының сипаттамасы ретінде 1970-
2020 жылдар аралығын қамтитын кезеңнің 
сызықтық тренд еңкіштігі шамасының мәні алы
-
нып, ауа температурасының нормадан ауытқуы 
анықталды (1-сурет).

жүктеу/скачать 2,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: