А. П. Панфилова
Публицистикалық сӛйлеу стилі
жүктеу/скачать 99,28 Kb.
|
| Публицистикалық сӛйлеу стилі. Жҧртшылықтың алдындағы кез келген сӛз сӛйлеуді публицистикалыққа жатқызуға болады: ауызша - сӛйлеу, баяндама, дәріс, жиналыста немесе митингте сӛйлеу, теледидарда немесе радиодағы сҧхбаттар жатқызылуы мҥмкін; немесе жазбаша – газеттегі мақала (жазба), кәсіби кітапқа пікір. Публицистикалық стиль (латынша publicus - қоғамдық), әдетте, келесі қоғадық қатынастар саласында қызмет етеді: саяси, идеологиялық, экономикалық, мәдени. Бҧл стиль бҧқаралақы ақпарат қҧралдарында, насихаттау және ҥгіт-насихатта, сайлауда кеңінен пайдаланылады.
Публицистикалық стильдің негізгі сипаттамалары: ■ хабардың ақпараттық сипаты, оның қҧжаттық-нақты дәлдігі, жинамалығы, пайдаланылатын материалдардың ресми сипаты; ■ нақты ӛмірлік құбылыстар мен фактілер (дәлелденген, құжаттық кӛздер); фактілердің жаңалығы, олардың негізінде нақты жағдай, оқиғалар, орындардан хабарлар, куәлардың әңгімелері; ■ кітаптық-абстарктілі құралдар (мысалы, «белсенділік, талқылау, зерттеу, тҥсіну, басымдық, сәйкестіндіру, процесс, тҧжырымдама, жҥйе, талап қою, куәландыру, болжау, жҥргізу, талап етеді, әсер етеді», т.б. тәрізді сӛздер). ; ■ адрестеу әдістері, яғни сӛйлеушінің сӛздері белгілі бір адамға (немесе топқа) бағытталуы керек. Бҧл, ӛз кезегінде, кері байланысты қамтиды - сҧрақтар мен жауаптар («Мен сіздерге айтып турмын, студенттер!», «Осы бӛлмеде отырғандар», 36 «Балалар!»); ■ аудитория ҥшін ақпараттың қол жетімділігі; ■ экспрессивтілік, жоғары эмоционалдық, шеберлік. Сӛз мәтінінде қолданылатын фактілер, әдетте, тыңдаушылармен бағаланады, тҥсінік беріледі, тҥсіндіріледі; әйгілі адамдардың айтқандары кеңінен қолданылады, анекдоттар және тарихи оқиғалар казустар (лат. casus - кҥрделі, қиындатылған оқиға), сондай-ақ мақал-мәтелдер, афоризмдер, кӛркем бейнелер, сӛздерді қайталау, метафоралар, салыстыру, цитататалар, иллюстрациялар; ■ сӛздің ықшамдылығы: дистилляция деп аталатын (латындық distillatio - айдау, бӛлу) ҧғым мәтінді мҧқият ӛңдеуді және азайтуды, ойдың барлық артық, тҥпкілікті стилистикалық іріктеуін таңдау ҥшін пайдаланылады; ■ әзіл, айқындылық, ирония. Публицистикалық сӛйлеуде, оларға негізінен жол беріледі, сонымен қатар, қатал әшкере, зҧлсыздық, белгілі бір адамдар туралы дҧрыс емес мәлімдемелер әрдайым дҧрыс болып келмейді, кейде тіпті жойқын әрекет етеді (мысалы, Бернар Шоудың баяндамашыға айтқан сӛзі: «Мен сізді байсалды қабылдағым келді, бірақ бҧл сіздің ақыл-парасатыңызға елеулі қорлау болар еді»). Жек кӛру, келеке-мазақ ету, бӛлекьеу, қҧрметтемеу, жек кӛру тҥріндегі жала жабу мен диффамацияға байланысты болуы мҥмкін ақпаратты пайдалану кезінде қоғамдық сӛз сӛйлеуде, сіз (лат. diffamare - ашып кӛрсету, жала жабу және жақсы атын айыру) белгілі бір тҧлға алатын қызметі, ісін нашарлатпай, абай болуыңыз керек (фр. compromettre - беделіне нҧқсан келтіру, жақсы атына кір келтіру, зиян келтіру). Сонымен қатар, аудиторияда отырғандардың жасына, жынысына, аумақтық, нәсілдік, жыныстық және басқа да қатынасына қатысты кері әсер ететін сӛздер сӛйлеуге ҧсыныс берілмейді. ■ тікелей аудитория алдында сӛйлеу, мәтінді айту және кӛз контактісін жасау, сӛйлесудің әртҥрлі ауызша сӛйлесу қҧралдары пайдаланылады: бет-әлпеті қимылы, ым-ишаралар, позалар, дауыс ҥні, сӛйлеу ритмінің ӛзгеруі, ҥзіліс, лепті сӛйлеу, кҥлімсіреу және т.б. Осылайша, барлық ҥш стильдер сҧранысқа ие және белгілі бір мақсаттарға жету ҥшін кәсіби қарым-қатынаста іс жҥзінде қолданылады.
жүктеу/скачать 99,28 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|