ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТЫҢ КөП ЖОСПАРЛЫ СИПАТЫ

Бір-бірімен қарым-қатынас жасай отырып, яғни ӛзара әрекеттесу арқылы адамдар әдетте нақты мақсаттарды кӛздейді:

■ ақпарат алмасу немесе беру;

■ кәсіби дағдыларды қалыптастыру, жеке және іскерлік қасиеттерді дамыту;

■ ӛзін-ӛзі, басқа адамдарға, жалпы алғанда қоғамға деген қарым-қатынасты қалыптастыру;

■ қызметтің алмасуы, инновациялық техника мен әдістер, қҧралдар мен технологиялар;

■ тҥзетуді жҥзеге асыру, мінез-қҧлықты мотивациялауды ӛзгерту;

■ эмоционалды кҥйлер мен сезімдермен алмасу.

Қарым-қатынас кезінде кемінде екі адам ӛзара қарым-қатынас жасайды, ал олардың әрқайсысының ӛзара хабардар болуы, ӛзара әрекетті қалыпқа келтіруді болжайды, сондай-ақ ӛзара тҥсіністікке қол жеткізеді. Байланыс кезінде, серіктеске психологиялық әсер де бар. Ақпарат алмасудың тиімділігі ҥшін, екі қарым-қатынас жағының бірдей кодтау жҥйесі болуы керек.

Адамдар арасындағы қарым-қатынас тәжірибесінде жиі жас, әлеуметтік, кәсіби, психологиялық және коммуникативтік тосқауылдар (фр. barriere - тосқауыл, кедергі) арқылы туындаған тҥсініксіздіктер болып жатады, яғни адамдар арасындағы ӛзара түсініспеушілік, бҧл бірдей қҧбылыстың басқа мағынасы бар

21

екендігінің салдары болып табылады. Психологиялық сипатта болатын кедергілер қарым-қатынас жасаушылардың жеке психологиялық сипаттамаларынан немесе олардың арасында қалыптасқан психологиялық қарым-қатынастардан туындайды. Коммуникативтік кедергілер, әдетте, коммуникативтік қабілетсіздіктің салдары болып табылады. Әлеуметтік кедергілер серіктестер арасында терең айырмашылықтардан туындаға қарым-қатынас жағдайын біркелкі тҥсінбеуден пайда болады.

Әртҥрлі бағыттар, қарым-қатынас типтері және тҥрлері сізге оның келесі функцияларын ажыратуға мҥмкіндік береді:

■ ақпараттық-қарым-қатынастық халықтың барлық әрекет тҥрлерімен байланысты;

■ адамдар бірлескен қызметті жҥзеге асыру барысында ӛзара іс-қимыл жасағанда прагматикалық жҥзеге асырылады;

■ қалыптастырушы адамның даму процесі мен оны адам ретінде қалыптастыру процесінде кӛрінеді;

■ растау функциясы басқа адамдармен қарым-қатынас жасау
барысында ғана біз ӛзімізді тҥсініп, біліп, ӛзімізді ӛз кӛзімізше дәлелдей аламыз. Растаудың белгілері - танысу, амандасу, назар аудару белгілерін жатқызуға болады;

■ тұлға аралық қарым-қатынастарды ұйымдастыру және қолдау: қарым-қатынас барысында біз адамдарды бағалаймыз, эмоционалдық қарым-қатынастар орнатамыз, және сол адам әртҥрлі жағдайларда әртҥрлі кӛзқарасты тудыруы мҥмкін;

■ тұлға ішілік қарым-қатынас функциясы ӛзімен-ӛзі болатын диалог болып табылады, бҧл сіз қабылдаған шешімдер туралы ойлануға және нақты жағдайда дҧрыс әрі саналы әрекет етуге мҥмкіндік береді.