А. Соловьева, Б. Ибраимова

43
2. Буынаяқтылар өкілдерінің қандай ерекшеліктері болатынын түсін-
діріңдер. 
3. Желілілер типіне жататын түрлерге сипаттама беріңдер. 
4. Желілілер типі өкілдерінің қандай басты ерекшелік тері болатынын 
түсіндіріңдер. 
Талдау:
1. Буынаяқтылар типі кластарының арасында қандай айыр ма шылықтар 
мен ұқсастықтар болатынын тал даңдар. 
2. Желілілер типі кластарының арасында қандай айыр ма шылықтар мен 
ұқсастықтар болатынын талдаңдар. 
3. Буынаяқтылар типі кластарын сызба түрінде бейнелеңдер. 
4. Желілілер типінің тип тармақтары мен кластарын сызба түрінде 
бейнелеңдер. 
Синтез:
1. Неліктен буынаяқтылар бунақденелілерден түр санының көп ті гімен 
басым тип болып саналатынын талқылаңдар. 
2. Басым типтердің негізгі кластарының ұқсастықтары мен айыр-
машылықтарына жалпы сипаттама беріңдер.

44
4-бөлім. қОРеКТеНу
§10. Жануарлардың асқорыту жүйесі 
Омыртқасыз, күйіс қайыратын жануарлар мен адамның
асқорыту жүйесінің құрылысын салыстыру
Өсімдік және жануар ағзалары қалай қоректенеді? Өсімдіктерге қоректенудің 
қандай екі типі тән? Жануарлардың қоректену типі қалай ерекшеленеді? 
Шөпқоректі, жыртқыш, паразит және сапрофиттерге қандай ағзалар жа-
тады? Өсімдіктердің жасуша қабырғасы неден тұрады? 
Көпжасушалы жануарлардың асқорыту жүйесі 
эволюция барысында 
қалыптасты. Біржасушалы жануарларда қоректік заттар денесінің беті –
жасуша мембранасы арқылы өтеді немесе арнайы органоидтер тұтып 
қалады. Кейін тамақ лизосома арқылы жасуша ішінде қорытылды. Бірақ 
көпжасушалы ағза жасушасына басқа тіршілік иесінің нәруыздары, май-
лары немесе көмірсулары ыдыраған күйде түсуі қажет. Ағза жасушала-
рына қоректік заттарды (тамақ нәруыздары, майлары мен көмірсулары) 
қолжетімді ету үшін асқорыту мүшелері немесе 
асқорыту­ жүйесі­
ке-
рек. Яғни асқорыту мүшелері 
тамақты
қорытады
– қоректік зат-
тарды құрамбөліктеріне дейін ыдыратады да, осы күйінде оларды 
дененің барлық жасушаларына бағыттайды. Мысалы, тамақтың барлық 
көмірсулары 
глюкозаға
, майлар 
глицерин
мен 
май­ қышқылдарына
, ал 
нәруыздар 
аминқышқылдарына
дейін қорытылады. 
Төмендегі асқорыту жүйесі едәуір же тілген болып есептеледі. 
1) 
Асқорыту­ бездері
асқорыту сөлін бөліп шығарады. Сіле кей 
бездері сілекей бөледі. Бауыр 
өт
, ал ұйқы безі 
панкреатин­сөлін
бөліп 
шығарады. 
2) Асқорыту өзегі немесе асқорыту жолы – тамақ өтетін және 
қорытылмаған қалдықтар ағзадан шығарылатын мүшелер. Адамның 
асқорыту жолына ауыз, өңеш, асқазан, ішек және т.б. мүшелер кіреді. 

жүктеу/скачать 5,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: