А. Соловьева, Б. Ибраимова


§29. Терінің құрылысы мен қыз меті, оның маңызы



Pdf көрінісі
бет94/227
Дата10.12.2023
өлшемі5,46 Mb.
#135669
түріОқулық
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   227
Байланысты:
8-сынып биология

122
§29. Терінің құрылысы мен қыз меті, оның маңызы 
Терінің құрылысы мен оның бөліп шығарудағы 
маңызын сипаттау
Сүтқоректілердің дене жамылғысы қандай? Бұл жамылғының омырт қалы 
жануарлардың басқа кластарынан қандай айырма шылығы бар? 
Терінің маңызы
. Тері – сүтқоректілер денесінің сыртқы жамылғысы. 
Ол денені сыртқы әсерден қорғайды. Ересек адам терісінің ауданы шама-
мен 1,5–2 м
2

Терінің құрылысы. 
Тері негізгі үш қабаттан тұрады: эпидермис, дер-
ма және теріасты май жасұнығы (66-сурет). 
Сыртқы (бірінші) қабат – 
эпидермис
– көпқабатты эпителий-
ден түзілген. Ол бір-бірінен айырмашылығы бар екі жасуша типінен 
тұрады. Эпидермистің сыртқы қабаты – терінің мүйізді қабаты. Оны 
үнемі қабыршақ түрінде түсетін және жаңарып отыратын өлі жасушалар 
құрайды. 
Терінің мүйізді қабатының астында бөлінетін тірі жасушалар бола-
ды. Солардың үздіксіз бөлінуі есебінен терінің мүйізді қабаты, шаш пен 
тырнақ жаңарады. 
Эпидермисте жасуша құрамында 
меланин­
пигменті болады. Ол 
неғұрлым көп болса, тері соғұрлым қоңырқай болады. Меланин теріні 
ультракүлгін сәуледен қорғайды.

II
III
1
4
2
3
6
10
9
5
7
8









66-сурет. 
Терінің құрылысы:
I – эпидермис;
II – дерма (нағыз тері);
III – теріасты май жас ұнығы. 
1 – түк; 2 – мүйізді қабат; 3 – өсуші 
қабат; 4 – тер безінің шұрықтары;
5 – жүйке талшықтарының ұш тары;
6 – тер безі; 7 – түкті көтеретін бұл-
шық ет; 8 – май безі; 9 – теріасты май 
жасұнығы; 10 – қан тамырлар


123
Терінің ортанғы (екінші) қабаты – 
дерма
. Бұл тығыз дәне кер ұлпасы, 
ол теріге беріктік пен эластикалық қасиет береді. Дермада шамалы 
бұлшық ет талшығы болады. Ол терідегі түкті көтереді немесе жиыры-
лып, «түршіккен тері» түзеді. 
Дермада терінің барлық негізгі элементтері орналасқан. Онда 
қан тамырлары, лимфа тамырлары болады. Олар эпидермисті қажет 
қоректік заттармен қамтамасыз етеді, себебі эпи дермистің жұқа қаба-
тында капиллярлар болмайды. Дерма капил лярларының термореттелу-
де маңызы зор.
Терінің жоғары қабатының жасушалары 
сыртқы түрді – алақан мен саусақ терісінің 
бетін дегі кескінді қамтамасыз етеді (67-сурет). 
Әрбір адамда «саусақ іздері» әртүрлі болады.
Дермада тері, шаш түбірі, тер және май 
бездерінің жүйке ұштары – тері рецепторлары 
орналасқан. Тері майы эпидермистің жоғары 
қабатын майлайды, оның қабыршақтануын 
жеңілдетеді, терінің бетін едәуір эластикалық 
етеді. 
Терінің ішкі (үшінші) қабаты – 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   227




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет