Abai Kazakh national pedagogical university хабаршы «Арнайы педагогика» сериясы, Серия «Специальная педагогика»

ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Специальная педагогика», №1(64), 2021 г. 
115 
Аттракция
– бұл жеке тұлғаға басқа жеке тұлғаның тартымдылық құбылысы. Тұлғааралық 
қатынастарға тарту – бұл біреу адамды марапаттауға немесе оның қажеттіліктерін қанағаттандыруға 
көмектесе алатын жағдайларға тән. Ерекше білімді қажет ететін құрдастарға деген қызығушылықты 
азайтуға ықпал ететін жеке қасиеттерге оқшаулау, инфантилизм және физикалық жағымсыздық 
жатады. Егер «ерекше» бала сыныптастарына зейін қойып, қызығушылық танытса, сау құрдастары-
мен ортақ қызығушылыққа ие болса, онда ол басқаларға тартымды болады, тартылыс құбылысы 
күшейеді және сыртқы кемшіліктердің орнын толтыра алады. «Ерекше» баланың педагогикалық 
шеберлігі оның ең жақсы жеке қасиеттерін, қызығушылықтары мен әуестіктерін көрсетуде 
инклюзивті білім беру субъектілерінің адамгершілік қатынастарын тәрбиелеудің бастапқы кезеңінде 
сау құрдастарымен өзара психикалық байланыс орнатуды қамтамасыз етеді. 
Баланың мектепке келген алғашқы күндерінде кішкентай оқушылардың ерекше білімді қажет 
ететін құрдастарымен кеңістіктік және психикалық байланыс процесі моральдық сезімдер тәжірибе-
сімен, моральдық мотивтер мен қажеттіліктердің пайда болуымен қатар жүретінін атап өткен жөн. 
Әлеуметтік байланыстар мен эмпатия негізінде қарым-қатынас дамуда. Кіші мектеп оқушылары-
ның құрдастарымен қарым-қатынасы – бұл балаларды біріктіретін әрекеттерді жүйелі, үнемі жүзеге 
асыру (оқу тапсырмаларын жұпта және топта орындау, ұжымдық шығармашылық жұмыс, сынып-
тағы бірлескен міндет және т.б.). Инклюзивті білім берудегі оқу және сыныптан тыс жұмыстар 
процесінде Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың өзара әрекеттестігі «арнайы» құрдастарымен 
қарым-қатынаста жүреді. 
Мысал Т.А. Соловьев зерттеулері арқылы не айтылғанын суреттейміз. Автор бастауыш сынып 
оқушыларының өзара әрекеттесуінің ерекшеліктерін көрсететін жағымды және жағымсыз жақтарын 
атап өтеді. Т.А. Соловьев пікіріне сәйкес, есту қабілеті бұзылған баланы жолдастық, серіктес, дос 
ретінде қабылдауға болатын өзара әрекеттестіктің оң формаларының негізінде, олардың мүдделері-
нің қоғамдастығы, өздері мен әлем туралы идеялардың ұқсастығы ортақ болады. Сонымен қатар, 
құрдастарының есту қабілетінің бұзылуы онымен достық қарым-қатынасты қалыптастыруда маңыз-
ды рөл атқармайды. Сонымен қатар, Т.А. Соловьев, еститін оқушылар, сыныптастарының сөйлеуді 
қабылдау ерекшеліктерін көріп, осы ерекшеліктермен байланыс орнатуға тырысады [4]. 
Екінші жағынан, авторлардың көпшілігінің пікірі бойынша студенттердің дыбыстық және есту 
қабілеті нашар қарым-қатынас жасайтын жағдайларындағы қақтығыстардың себебі - ауызша сөйлеу 
процесінде балалар арасындағы түсіну қиындықтары, нашар еститін студенттердің сөйлеуді түсіну 
ерекшеліктері (Х.Х. Малофеев, Н.Д. Шматко, Т. Соловьев, М.В. Горякина, М.В. Данилина және т.б.). 
Кіші мектеп жасындағы балалардың құрбыларымен қарым-қатынасындағы ұжымның маңызды-
лығы, олардың гуманистік көріністерге бағытталуы: бостық, бір-біріне құрмет, Н.Х. Рахманқұлова. 
Кіші мектеп жасындағы балалардың құрбыларымен қарым-қатынасындағы ұжымның маңызды-
лығы, оларды гуманистік көріністерге: достық, бір-біріне құрметке бағытталуы деп көрсетеді
Н.Х. Рахманқұлова
А.Н. Нюдюрмагомедов, Т.Т. Карибованың пікірі бойынша, бастауыш сынып оқушыларының 
құрдастарымен адамгершілік қарым-қатынасын педагогикалық экология тұрғысынан құру ең маңыз-
ды қағидаттар болып табылады: оқушылар туралы антропологиялық ақпараттың педагогикалық 
талаптарының сәйкестігі; интеллектуалдық және эмоциялық шиеленісті ынталандыру және қолдау 
арқылы баланың еркіндігін кеңейту. Баланың бостандығы туралы мәселеге біз бастауыш сынып 
оқушыларының инклюзивтік білім беруде адамгершілік қарым-қатынасын тәрбиелеудің педагогика-
лық жағдайларын негіздеу кезеңінде тағы да ораламыз. 
Сонымен, кіші мектеп жасындағы оқушылар арасындағы қарым-қатынас пен байланысты ұйым-
дастырудың нәтижесінде инклюзивті білім беру пәндерін өзара қабылдау және өзара білу пайда 
болады, эмпатия туындайды, ерекше білімді қажет ететін құрдастарға деген қызығушылық пайда 
болады. Іскерлік және жеке қатынастардың қалыптасуы, ерекше білімді қажет ететін құрдастарына 
моральдық қатынас моральдық қатынастардың негізі болып табылады. Іскерлік, жеке, моральдық 
қатынастарға бөлу ғылыми абстракцияның, идеалды объектілердің сипатына ие екенін түсіну керек. 
Өмірде қатынастардың бұл түрлері бір-бірімен тығыз байланысты, сондықтан оларды бір-бірінен 
бөлу қиын. Алайда, бұл саралау қарым-қатынастың әр түрін жақсы түсінуге көмектеседі. 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Арнайы педагогика» сериясы №1(64),2021 ж. 
116 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 
1.
 
Брейдак Т.А. Роль социального педагога в сопровождении процесса инклюзивного обучения / 
Т. А. Брейдак // Социальная педагогика. - 2015. - № 1. – С. 26-29. 
2.
 
Басова А.Г. Понятие эмпатии в отечественной и зарубежной психологии / А.Г. Басова // 
Молодой ученый. – 2012. – №8. – С. 254-256. 
3.
 
Пономарева М.А. Эмпатия: теория, диагностика, развитие: монография / М.А. Пономарева. 
– Минск: Бестпринт, 2006. – 76 с. 
4.
 
Вачков И.В. Модель формирования позитивного отношения к младшим школьникам с 
ограниченными возможностями здоровья у их сверстников / И.В. Вачков // Психологическая наука и 
образование. – 2011. – №3. – С. 59-65 
 
 

жүктеу/скачать 3,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: