На ель Ворона взгромоздясь, Позавтракать было совсем уж

На ель Ворона взгромоздясь,

Позавтракать было совсем уж

собралась,

Да позадумалась, а сыр во рту

держала.

На ту беду, Лиса близехонько

бежала;

Вдруг сырный дух Лису

остановил:

Лисица видит сыр, -

Лисицу сыр пленил,

Ірімшікті Құдайым

Кез қылды бір күн қарғаға.

Алып ұшып барды да,

Қонды бір биік ағашқа.

Үлкен олжа емес пе

Ірімшік деген қарны ашқа?

Бір жеп алып, шүкірлік

Қылайын деп аллаға,

Тұмсығында ірімшік,

Ойланып қарап тұр еді,

Бір қу түлкі сорына

Жақын жерде жүр еді,

Піл мен қанден

По улицам Слона водили,

Как видно, напоказ.

Известно, что Слоны в

диковинку у нас,

Так за Слоном толпы зевак

ходили.

Отколе ни возьмись,

навстречу Моська им.

Увидевши Слона, ну на него

метаться, И лаять, и

визжать, и рваться;

Ну так и лезет в драку с ним.

Көшеде піл жетелеп біреу жүрді, 

Кім көріпті хайуанды

мұндай түрлі.

Көрсеткелі ап жүрген жануарды

Тамашалап, артынан жұрт боп

ерді.

Көшеде кез боп бір қанден

Ұмтылды пілге шаптығып.

Шаңқылдап үрді ерленіп,

Тартынбай ұрысар жан шығып.

Қанденге бір ит кездей боп

Есек пен бұлбұл

Тойған есек шөпті оттап маңайдағы Сонырқап шатқа кетті

қай-қайдағы.

Тентіреп өлкені өрлеп келе жатып,

Жолықты бір бұлбұлға тоғайдағы.

Осел увидел Соловья И говорит ему:

"Послушай-ка, дружище! Ты, сказывают, петь великий мастерище. Хотел бы очень я Сам посудить, твое услышав пенье, Велико ль подлинно твое уменье?«

Абай мен Лермонтов

• «Альбомға»
• «Ал, сенейін, сенейін»
• «Асау той, тентек жиын опыр- топыр»
• «Әм жабықтым, әм жалықтым»
• «Бол, бол, ақын!»
• «Бородино»
• «Босқа әуре боп келдің бе тағы мұнда?»
• «Вадим»
• «Дұға»
• «Жалау»
• «Жартас»
• «Жолға шықтым бір жым-жырт түнде жалғыз»
• «Көңілдің күйі тағы да»
• «Көңілім менің қараңғы»
• «Күнді уақыт итеріп»
• «Қанжар»
• «Қараңғы түнде тау қалғып»
• «Қарасам қайғыртар жұрт бұл заманғы»
• «Қасиетті дұға»
• «Қыздарға»
• «Махаббат, достық қылуға»
• «Менің сырым, жігіттер, емес оңай»
• «Мұңлы шайтан»
• «Өзіңе сенбе жас ойшыл»
• «Теректің сыйы»
• «Тұтқындағы батыр»

Теректің сыйы

Терек воет, дик и злобен,

Меж утесистых громад,

Буре плач его подобен,

Слезы брызгами летят.

Но, по степи разбегаясь,

Он лукавый принял вид

И, приветливо ласкаясь,

Морю Каспию журчит:

Асау Терек долданып, буырқанып,

Тауды бұзып жол салған,

тасты жарып.

Арыстанның жалындай

бұйра толқын

Айдаһардай бүктеліп, жүз толғанып.

Кавказдан шықты жайнап,

қылып у-шу,

Түзу жерден жол кернеп ұлғайды су.

Қалың қайрат бойында, беті күліп,

Момынсынған пішінмен ағады қу.

Қараңғы түнде тау қалғып

Горные вершины

Спят во тьме ночной;

Тихие долины

Полные свежей мглой;

Не пылит дорога,

Не дрожат листы...

Подожди немного,

Отдохнешь и ты.

Қараңғы түнде тау қалғып,

Ұйқыға кетер балбырап.

Даланы жым-жырт, дел-сал қып,

Түн басады салбырап.

Шаң шығармас жол дағы,

Сілкіне алмас жапырақ.

Тыншығарсың сен дағы,

Сабыр қылсаң азырақ.

Ең бірінші

Ең соңғысы

Абай

Біріншісі

Дәл аудармалары шумақ, бунақ, буын ұйқастарына қарай өзара және екіге бөлінеді. Кейбір өлеңдерді аударғанда Абай шумағын да, ұйқас түрлерін де берік сақтайды. Орыс өлеңдерінің ырғақ, буындары қазақ өлең буындарына дәл келе бермейді. Өйткені орыс өлеңі — тоникалық не силлабо-тоникалық өлең құрылысына жатады да, қазақтікі — силлобикалық өлең құрылысына жатады.

.

.

Түпнұсқада:

• Түпнұсқада:

Душа моя мрачна! Скорей, певец, скорей!

Вот арфа золотая:

Пускай персты твой, промчавчейся по ней,

Пробудят в струнах звуки рая.

И если не навек надежды рок унес,

Они в груди моей проснутся,

И если есть в очках застывших капля слез —

Они растают и прольются.

• Аудармада:

Көңілім менің қараңғы.

Бол, бол, ақын!

Алтынды домбыраңмен келші жақын.

Ішек бойлап он саусақ жорғаласа,

Бейіштің үні шығар қоңыр салқын.

Егер сорым түбімен әкетпесе,

Керек қой көңілді үміт тебірентсе.

Қатып қалған көзімде бір тамшы жас

Төгілмей ме, бой жылып, ол да ерсе?!

Выхожу один я на дорогу:

Сквозь туман кремнистый путь блестит

Ночь тиха. Пустыня внемлет богу

И звезда со звездою говорит — дегенді Абай былай аударған:

Жолға шықтым бір жым-жырт түнде жалғыз,

Тасты жол жарқырайды бұға амалсыз

Елсіз жер тұрғандай боп хаққа мүлгіп,

Сөйлесіп, ымдасқандай көкте жұлдыз.

Абай өзінің аудармасында ақынның ойын, жан-сезімінің сәулесін, құбылысын еркін түсініп жеткізіп бере алған. Мұнда «пустыня» сөзін «елсіз жер» деп сәтті қолданған.

Әуезов Абайдың Крыловтан аударған «Есек пен бұлбұл», «Қарға мен бүркіт», «Шегіртке мен кұмырсқа», «Піл мен канден», «Түлкі мен қарға» атты 5 мысалын ерекше жоғары бағалаған. Ал қалған 8 мысалды қатты сынап, оларды Абай аудармасы болмауы мүмкін деген күдік айтқан. Бірақ, сөйте тұра, Крыловтың 13 мысалын Абай аударған мысал-өлеңдер ретінде өзі дайындап бастырған 1933 жылғы жинаққа, ақын шығармаларының 1957 жылғы екітомдық толық жинағына енгізген. Оның үстіне бұл мысалдар Абайдың 1909 жылы Санкт-Петербургте жарық көрген тұңғыш жинағы мен Мүрсейіт қолжазбаларында Абай аудармасы деп көрсетілген.

Қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбаев әр шығарманы болсын өз көңіл күйіне үйлестіре, қысылмай, қымтырылмай еркін тәржімалайды. Сонда да кейбір аударма өлеңдері түпнұсқамен өте жақын келіп, мейлінше үндес шығып жатса, ол – оның ақындық шеберлігінің бір қырынан көрінуі, қызықтап, қазақшалап отырған түпнұсқаның сарыны мен ой-сезімінің арасындағы үйлестіктің нәтижесі.      Абайдың ең бір ұмытылмас еңбегі орыстың ұлы жазушыларынан өзі үлгі-өнеге алумен бірге, оларды қазақ халқына таныстырып, олардың еңбегін аударып өз еліне үлгі етуінде.

Пайдаланылған әдебиеттер:

2. М.Мырзахметов «Абай және Шығыс», Аламты «Қазақстан», 1994