Абдуллин Ерғазы қылмыстық құқық курстық ЖҰмыс docx



жүктеу/скачать 64,36 Kb.
бет2/2
Дата28.04.2023
өлшемі64,36 Kb.
#88010
1   2
Курстық жұмыстың мақсаты: Қылмыстық заң оның кеңістіктегі жəне мезгілдегі күшін қарастыру .
Курстық жұмыстың міндеті:

  • қылмыстық заңның түсінігі мен

ерекшеліктерін қарастыру;

  • қылмыстық заңның мезгілдегі жəне кеңістіктегі күшінің негізгі

тарауларының бірі қылмыстық құқық ілімі екенін анықтау;

  • қылмыстық заңның мезгілдегі жəне кеңістіктегі күшінің түрлерін талдау;

  • қылмыстық заңның мезгілдегі жəне кеңістіктегі күшінің құқықтық табиғатын қарастыру.

Курстық жұмыстың обьектісі: Қылмыстық заң оның кеңістіктегі жəне мезгілдегі күшін анықтау болып табылады.
Курстық жұмыстың құрылымы: Курстық жұмыс кіріспеден,екі бөлімнен жəне қорытынды мен əдебиеттен тұрады.
II.Негізгі бөлім:
1. Қылмыстық заңның кеңістіктегі жəне мезгілдегі күшінің қалыптасуы мен дамуының негізгі бағыттары
Қылмыстық заң түсінігі мен мəні жəне оның негізгі мазмұны жеке адамның, қоғамның жəне мемлекеттің мүдделерін қорғау қажеттілігі – қылмыстық заңнаманы қабылдау немесе өзгерту үшін негіз ретінде. Қылмыстық құқықтың функциялары. Қылмыстық заңның мезгілдегі күші:
Қоғамға қауіпті іс-əрекеттің жасалған уақыты зардаптардың басталған уақытына қарамастан қылмыс жасалған уақыт болып есептеледі. Яғни, іс-əрекеттің қай уақытта болғанына қарамастан, іс-əрекеттің уақыты іс-əрекеттің жылы, айы, күні жəне сағаты болып табылады.
Қазақстан Республикасында «Жариялау жəне қолданысқа енгізу туралы» Заңына сəйкес қабылданған заңдар «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланғаннан кейін он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі (егер заңда өзгеше көзделмесе). Кейбір жағдайларда қылмыстық заң немесе оның жекелеген баптары жарияланған күннен бастап күшіне енуі мүмкін. Бұл туралы заң мəтінінде айтылған көрсетіледі. Мысалы, Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің күшіне енуі туралы 1997 жылғы 16 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы.
Осыған сəйкес Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі 1998 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енеді.Осыған байланысты «Қазақ КСР Қылмыстық кодексін бекіту туралы» Қазақ КСР Заңымен белгіленген Қазақ КСР Қылмыстық кодексі.1998 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақ КСР Қылмыстық кодексіне 1959 жылғы 22 шілдедегі, сондай-ақ 1959 жылғы 2 шілдеден 1998 жылғы 1 қаңтарға дейінгі барлық өзгерістердің күші жойылды. Осы Заңның 5-бабына сəйкес қоғамдастық жазасы. қоғамдық жұмыстарға тарту түріндегі қызмет 2000 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енсе, бас бостандығын шектеу, қамауға алу жəне өмір бойына бас бостандығынан айыру туралы нормалар Қылмыстық кодекс күшіне енгеннен кейін қажетті жағдайлар жасалған кезде, бірақ 2003 жылдан кешіктірмей.
Қылмыстық заңның заңға сəйкес нормативтік актілерден үстемдігі орын алады.
Қылмыстық сипаттағы басқа да шаралардың болуын анықтайтын нормативтік құқықтық акт.
Қылмыстық заңның белгілері:
1.Қылмыстық заңды Қазақстан Республикасының мемлекеттiк билiктiң жоғары органдары Конституцияда қатаң реттелген тəртiппен қабылдайды.
2.Қылмыстық құқықтың Конституциядан жəне конституциялық заңдардан кейiнгi ең жоғары заңды күшi болады. Нормативтік құқықтық актінің əсері: а)ешбір басқа органның заңды бұзуға немесе өзгертуге құқығы жоқ; б) барлық басқа нормативтік құқықтық актілер заңға қайшы келмеуі керек; в) басқа нормативтік құқықтық актілер заңға қайшы келген жағдайда.
Қазіргі уақытта қолданыстағы жалғыз кодификацияланған заң 1997 жылы 16 шілдеде қабылданып, 1998 жылдың 1 қаңтарында күшіне енген Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі болып табылады.
Халықаралық қылмыстық-құқықтық құжаттарды сақтау міндеттемесі.
Республикада қолданылып жүрген қылмыстық заң.
Қылмыстық заңның құрылымы.
Диспозиция қылмыстық деп танылған жəне жазаланатын əрекеттерді білдіреді.
Қарапайым диспозиция қылмысты атайды, бірақ оның белгілерін ашпайды. Мұндай диспозициялар түсінікті мазмұнды қажет етпейтін жалпы қабылданған (талассыз) терминдер.
Сипаттамалық диспозиция қылмысты ғана емес, оның негізгі белгілерін де сипаттайды. Сипаттамалық диспозиция қылмыстық құқықтағы ең кең таралған диспозиция болып табылады жəне болуы керек, өйткені қылмыстық құқық қылмыстық жауапкершілік көзделген əрекеттің барлық объективті жəне субъективті белгілерін барынша дəл анықтауы керек.
Анықтамалық диспозиция қылмыс белгілерін анықтау үшін Қылмыстық кодекстің басқа баптарына сілтеме жасауды ұсынады. Мысалға: Қылмыстық кодекстің 107-бабында денсаулыққа қасақана ауырлығы орташа зиян келтіру «егер бұл осы Кодекстің 104 жəне 105-баптарында көзделген зардаптарға əкеп соқпаса, бірнеше рет абайсызда қазаға ұшырату немесе өзін өзі өлтіруге дейін жеткізу нəтижесінде келтірілген нақты зиян» деп түсіндіріледі.
Бланкеттік диспозиция құқықтың басқа салаларының – еңбек, азаматтық, əкімшілік жəне басқа да құқықтардың нормаларына жатады.
Санкция – қылмыстық заңның бір бөлігі жəне жазаның түрі мен мөлшерін анықтайтын Қылмыстық кодекстің бабы.Ол:нақты,нақтырақ жəне балама санкциялар болып бөлінеді.
Абсолютті анықталған санкциялар жазаның нақты түрі мен мөлшерін анықтайды. Қолданыстағы заңнамада бұл санкциялар жоқ, өйткені олар нақты қылмыстың мəн-жайына жəне айыпталушының жеке басына қарай жазаны даралауға мүмкіндік бермейді.
Анықталған санкциялар жазаның нақты түрін жəне оның шегін анықтайды. Бұл санкциялардың үш түрі бар: - ең төменгі айыппұлды көрсетеді. Мысалы, «кемінде үш жылға бас бостандығынан айыру». Ал олардың шектері жазаның бұл түріне жалпы бөлімнің баптарында белгіленген.
- ең жоғары айыппұлды көрсету. Мысалы, «бес жылға дейін бас бостандығынан айыру».
Баламалы санкциялар жасалған қылмыс үшін тағайындалуы мүмкін екі немесе одан да көп жаза түрлерін көрсетеді.
Қылмыстық құқықтың кеңістіктегі əрекеті. Қылмыстық құқықтың аумақтық нормаларының əрекеті. Қылмыстың орнын анықтау жəне қылмыстық заңның кеңістіктегі əрекеті.
Қылмыстық заңның кеңістікте қолданылуы оның іс жүзінде мемлекеттің
белгілі бір аумағында алдын ала тергеу жəне сот органдарымен жүзеге асатынын білдіреді.
Қылмыстық заңның кеңістікте қолданылуы тұрғысынан алғанда,ең алдымен, əрекет қылмыс болып табылатынын, одан кейін қылмыстық қудалаудың негіздері мен жағдайларын, одан кейін қылмыстың көлемін ескеру қажет.
Қылмыстық құқықты кеңістікте қолданудың аумақтық принципі негізгі болып табылады, бірақ ол жалғыз емес. Азаматтық принципі де бар. Қолданыстағы қылмыстық заңда азаматтық принцип Қылмыстық кодекстің 8-бабының 1-бөлігінде бекітілген: Мұндай адамдарға жаза тағайындау кезінде жаза қылмыс жасалған мемлекеттің заңында көзделген шектен аспауға тиіс. Азаматтығы жоқ адамдар да сол негіздер бойынша жауапты болады. Қылмыстық заңның кеңістікте қолданудың аумақтық принципі негізгі болып табылады, бірақ ол жалғыз емес. Азаматтық принципі де бар. Қолданыстағы қылмыстық заңда азаматтық принцип Қылмыстық кодекстің 8-бабының 1-бөлігінде бекітілген: Мұндай адамдарға жаза тағайындау кезінде жаза қылмыс жасалған мемлекеттің заңында көзделген шектен аспауға тиіс. Азаматтығы жоқ адамдар да сол негіздер бойынша жауапты болады".
Қазақстан Республикасының азаматтары, сондай-ақ оның аумағында тұрақты тұратын азаматтығы жоқ адамдар қай жерде болса да, тіпті
Қазақстаннан тыс жерлерде де Қазақстан заңдарын сақтауға міндетті. Азаматтық қағидасы мынадай жағдайларда қолданылуы керек:
- Егер қылмыс шетелде жасалған болса, ал қылмыскер Қазақстан аумағында болса, сол елдің билігі қылмыстың жасалғанын немесе оны жасаған адамды анықтаған кезде;
- Егер адам шетелде қылмыс жасаса, бірақ ол Қазақстанның талабы бойынша оған қайтарылса.
Азаматтық принципті қолдануға болатын екінші шарт – Қазақстаннан тыс жерде жасалған əрекет Қазақстанда да, қылмыс болған жерде де қылмыс деп танылады.
Жалпыға бірдей принципті қолдану,ең алдымен, халықаралық қылмыстармен жəне халықаралық қылмыстармен жəне халықаралық сипаттағы кейбір қылмыстармен күресу қажеттілігінен туындайды.
Əмбебап принцип келесі жағдайларда да қолданылады:
- Қазақстанда тұрмайтын шетелдік немесе азаматтығы жоқ адам
(азаматтығы жоқ адам);

  • Қылмыс Қазақстаннан тыс жерде жасалған;

  • Қылмыс халықаралық немесе халықаралық сипатта болса;

  • Қылмыс туралы халықаралық шарттар оның жасалған жеріне жəне

қылмыскердің азаматтығына қарамастан əмбебап юрисдикцияны белгілейді;
- Тұлға қылмыс болған жердің заңы бойынша жауапты емес;
- Егер адам қандай да бір себептермен Қазақстан аумағында болса, құқықты кеңістікте қолданудың шынайы принципінің мəні
мынада: мемлекет өзінің қылмыстық заңын шетел азаматтарының мемлекеттен тыс жерде жасаған қылмыстарына, егер олар сол мемлекеттің мүдделеріне зиян келтіретін болса, қолданады.
Шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдардың əрекеттеріне қолданылатын қылмыстық құқықтың əрекеті. Экстрадиция институты жəне оның маңызы.
Қылмыстық құқықтың қазіргі əсері. Қылмыстық заңның күшіне енуі жəне тоқтатылуы туралы хабарлау тəртібі. Қылмыстық құқықтың кері күші.
Ол кезде қылмыстық құқық нормалары Қылмыстық кодекстің, 5-баптарында бекітілген болатын. Қылмыстық кодекстің 4-бабына сəйкес əрекеттің қылмыстылығы мен жазасы сол əрекетті жасауға қолданылатын заңмен айқындалады.
Қылмыстық заңның күшін жою келесі жағдайларға байланысты. а) қабылдау кезінде есептелген мерзімнің аяқталуы;
б) бұрынғы заңның ережелеріне, оның бөліктеріне қайшы келетін жаңа
заң қабылдау немесе оны ескі заңды толықтай сіңіру;
в) Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің қылмыстық заңды немесе оның кейбір нормаларын Республика Конституциясына қайшы келеді деп тануы
г) қылмыстық заңды Парламенттің, ал Конституцияда белгіленген жағдайларда Республика Президентінің тануы.
Жоғарыда айтылғандай, қылмыстық заңның əрекет ету мерзімін анықтаудың екінші шарты қоғамға қауіпті əрекеттің жасалу уақытын анықтау болып табылады. Ұзақ мерзімді жəне жалғасатын қылмыстарға келетін болсақ, қылмыстың жасалу мерзімінің айырмашылығы бар. Ұзақ уақытқа созылған қылмыс қылмыстың үздіксіздігімен (алимент төлеуден бірнеше рет жалтару, жалтару т.б.) сипатталады. олардың қабылданған күні, кінəлі адамды ұстау немесе жалтару жөніндегі міндеттеменің аяқталу күні.
Жалғасатын қылмыс – бір қылмысты құрайтын бірнеше бірдей қылмыстық əрекеттерден тұратын ниеті мен мақсаты бірдей қылмыс (11-аптаның 4-бөлігі). Бүкіл қылмыстың құрамдас бөлігі болып табылатын соңғы əрекеттің (əрекетсіздіктің) күні олардың жасалған уақыты деп танылады.
Қылмыстық заңды түсіндіру. Түсінігі, түрлері жəне түсіндіру əдістері. Сот тəжірибесінде заңды дұрыс қолдану үшін сот шешімдері мен құқық қорғау органдарының нормативтік құқықтық актілерінің маңызы.
Қылмыстық заңды түсіндіру қолданылу аясы бойынша нақты шектеуші немесе кеңейтуші болып бөлінеді.
Шектеулі түсіндіру – қорытындыға қарағанда заңның тар түсіндірмесі.
Кеңейтілген түсіндіруде, керісінше, қылмыстық заңның шынайы мазмұны оның мəтініне қарағанда кеңірек. Түсіндірудің кеңеюі қылмыстық заңның оның тікелей анықталмаған, бірақ орын алған деп есептелетін жағдайларда қолданылуын білдіреді.
Құқықтың түсіндірмесі оның əдістерімен немесе əдістерімен жалғасуы мүмкін.
1.Қылмыстық заң жеке құқық саласы ретінде адамды, оның құқықтары мен бостандықтарын, қоғам мен мемлекетті қылмыстық қол сұғушылықтан қорғауға бағытталған қоғамдық қатынастарды реттейді. Бұл реттеу 3 түрлі жолмен жүзеге асырылады:
2. Қылмыстық кодекстің 2-бабына сəйкес қылмыстық заңның міндеттері:
1) адамның жəне азаматтың құқықтары мен бостандықтарын, жеке ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін, қоғамдық тəртіп пен қауіпсіздікті, қоршаған ортаны, Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысы мен аумақтық тұтастығын, қоғам мен мемлекеттің қорғалатын мүдделерін қорғау. Қылмыстық қол сұғушылық, сондай-ақ қылмыстың алдын алу.
2)Осы мiндеттердi iске асыру үшiн осы Кодекс қылмыстық жауаптылықтың негiздерiн белгiлейдi, қандай iс-əрекеттер адамға, қоғамға немесе мемлекетке қауiптi екенiн айқындайды, оларды жасағаны үшiн жазалар мен өзге де қылмыстық жазаларды белгiлейдi.
Қылмыстық кодекстің 2-бабына сəйкес қылмыстық заңның міндеттері:
Қылмыстық құқықтың принциптері заң шығарушы, құқық қорғау жəне құқық қорғау органдарына жəне азаматтарға қылмыспен күресуде қажетті, негізгі жəне міндетті нормалардың көрінісі болып табылады.
Заңдылық Парламент немесе Президент қабылдаған қылмыстық заңда құқық қолдану тəжірибесінде де, құқықтық нормаларды қабылдауда да көрініс табады. Бұл құбылыс заң талаптарының жиынтығынан тұрады. Біріншісі – Республиканың Қылмыстық кодексінің халықаралық қылмыстық құқықтың жалпыға бірдей танылған принциптері мен нормаларын басшылыққа алу.
Конституцияның негізгі ережелері қылмыстық заңнаманы басшылыққа алу керек. Өйткені Конституцияның ең жоғары заңды күші бар жəне Республиканың бүкіл аумағында əрекет етеді (4-бап, 2-тармақ). Мысалы, Конституцияның 15-бабының 2-тармағында аса ауыр қылмыстар үшін ең ауыр жаза ретінде заңмен өлім жазасы белгіленгені көрсетілген. 17-бапта есінің дұрыстығы жоққа шығарылмайтын психикасы бұзылған адамадрдың қылмыстық жауаптылығы, ал 16-бапта есі дұрыс еместік қамтылған екені айтылған. Қылмыстық кодекстің көптеген баптары осы конституциялық заңдарға негізделген. Қылмыстық құқық белгілі бір құқықпен шектелмейді. Оның Қылмыстық заңның уақыттағы жəне кеңістіктегі күші тартылатын нақты кеңістікті анықтау қатаң мақсатты көздейді. Бұл, басқалармен қатар, қылмыстық кодекстің қылмыстан қорғау жəне сақтандыру сияқты негізгі функцияларының орындалуына байланысты; екіншіден, қылмыстық заңның аумақтық күші туралы мəселе заңның үстемдігі, азаматтардың сотта жəне сотта теңдігі немесе қылмыстық жауаптылық пен жазасыздық сияқты қылмыстық-құқықтық принциптерді жүзеге асыру мақсатында айқындалатыны; үшіншіден, осы мəселелерді шешуге көмектесетін халықаралық-құқықтық нормалар мен соған байланысты конвенциялардың болуы.

Ұлттық шекара мен азаматтықты анықтайтын конституциялық нормалар да маңызды рөл атқарады. Қылмыстық құқықтың аумақтық күші туралы нормалар келесі екі принципті жүйелі түрде жүзеге асырады: аумақтық жəне азаматтық-құқықтық принциптер.


Қазақстан Республикасының аумағында қылмыс жасаған адам Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі бойынша жауапқа тартылуы тиіс.
Дипломатиялық жəне консулдық мекемелердің ережелеріне сəйкес елшілер, елшілер, депутаттар жəне дипломатиялық өкілдіктің басқа да мүшелері: кеңесшілер, коммерциялық агенттер жəне олардың орынбасарлары, əскери, теңіз, əуе атташелері жəне олардың көмекшілері иммунитетті пайдаланады; Бірінші, екінші жəне үшінші хатшылық мұрағатты пайдаланады. Жеке қол сұғылмаушылыққа жəне қылмыстық жауаптылықтан иммунитетке құқығын оларды Қазақстан Республикасының азаматтары деп танымайтын отбасы мүшелері де пайдаланады. Қылмыстық құқықтың аумақтық қолданылуы тек аумақтық принциптермен шектелмейді. Ол Қазақстан Республикасынан тысқары жерде қылмыс жасаған Қазақстан Республикасының азаматтарына қолданылатын азаматтық-құқықтық принциптермен толықтырылған.
«Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы» Қазақстан
Республикасының 2014 жылғы 20 шілдедегі Заңы:
«Осы заң қолданысқа енгізілгенге дейін Қазақстан Республикасындағы тұрақты тұруы:
ҚК 5 бабы «Қылмыстық заңның уақыт бойынша қолданылуы пайдаланады.
Қазақстан Республикасының талаптары мен үкіметаралық келісімдер алынып тасталды.
Қылмыстық кодекстің Қазақстан Республикасынан тыс жерде қылмыс жасаған адамдарға қолданылуы Қылмыстық кодекстің 7-бабында:Қылмыстық заңның «Қазақстан Республикасының аумағында қылмыстық құқық бұзушылық жасаған адамға жасаған адамдарға қатысты қолданылуы болады. Егер құқық бұзушылық жасағаннан кейін ол үшін жауапкершілік жойылса немесе жеңілдетілсе, жаңа заң қолданылады.
Уақыт өте келе отандық қылмыстық заңнамада қылмыстық құқықты реттеуге деген көзқарас бірнеше рет өзгерді. 8-бап Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде қылмыстық құқық бұзушылық жасаған адамдарға қылмыстық заңның қолданылуы
Қазақстан Республикасынан тыс жерде қылмыстық құқық бұзушылық жасаған Қазақстан Республикасының азаматтары, егер олар жасаған əрекет сол əрекет жасалған мемлекетте қылмыстық деп танылса жəне бұл адамдар осы Кодексте көзделген қылмыстық жауаптылыққа тартылады,басқа мемлекетте сотталмаған. Мұндай адамдарға жаза тағайындау кезінде жаза қылмыс жасалған мемлекеттің заңнамасында көзделген шектен аспауға тиіс. Қазақстан Республикасының аумағында тұратын шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар Қазақстан Республикасының халықаралық шартына сəйкес оларды қылмыстық қудалау немесе жазалау үшін шет мемлекетке ұстап беру мүмкін болмаған жағдайларда бірдей негіздер бойынша жауапты болады.
Террористік немесе экстремистік қылмыс немесе бейбітшілік пен қауіпсіздікке қарсы қылмыс не адамның өмірлік маңызды мүдделеріне өзге де ауыр зиян келтірген жағдайларда осы Кодекстің ережелері қылмыс жасалған жеріне қарамастан Қазақстан Республикасының азаматтарына қолданылады. Қазақстан Республикасы, егер халықаралық шартта өзгеше көзделмесе. Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын азаматтығы жоқ адамдарға қолданылады.
Егер Республиканың халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасының аумағында басқа мемлекеттің аумағында жасалған қылмыстық əрекет жəне Қазақстан Республикасының аумағында жасалған қылмыстық əрекеттің өзге де қылмыстық зардаптары үшін айыптау. .Қазақстаннан. басқа мемлекеттің аумағы ұлттық мүдделерге əсер етпейді. қылмыстық құқық бұзушы жасаған қылмыстық құқық бұзушылықтар үшін қылмыстық жауаптылық туралы мəселені шешу.
3.Егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, оның Қазақстан Республикасынан тысқары жерде орналасқан əскери бөлімдерінің əскери қызметшілері шет мемлекеттің аумағында осы Кодексте көзделген қылмыстық құқық бұзушылықтар үшін қылмыстық жауаптылыққа тартылады.
4.Қазақстан Республикасынан тысқары жерде қылмыс жасаған, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын шетелдіктер, азаматтығы жоқ адамдар, егер бұл əрекеттер Қазақстан Республикасының мүдделеріне қайшы келсе жəне Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда. Қазақстан Республикасы. Қазақстан Республикасы; Қазақстан Республикасының аумағында қылмыстық жауаптылыққа тартылса, осы Кодексте көзделген қылмыстық жауаптылыққа жатады.
9-бап Қылмыстық құқық бұзушылық жасаған адамдарды ұстап беру

  1. Басқа мемлекеттің аумағында қылмыстық құқық бұзушылық жасаған Қазақстан Республикасының азаматтары, егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, ұстап беруге жатпайды.

  2. Қазақстан Республикасынан тыс жерде қылмыс жасаған жəне Қазақстан Республикасының аумағында жүрген шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар Қазақстан Республикасының халықаралық шартына сəйкес қылмыстық қудалау немесе жазалау үшін шет мемлекетке берілуі мүмкін.

Қазақстан.
3.Ешкiмдi азаптауға, қатыгез, адамшылыққа жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын iс-əрекетке немесе жазалауға, не өлiмге ұшыратуға болмайды. Егер басқаша көзделмесе, ұстап беруге жол берілмейді.
10-бап Қылмыс жəне қылмыстық теріс қылық түсінігі

  1. Қылмыстық құқық бұзушылықтар қоғамға жəне жазаға қауіптілік дəрежесіне қарай қылмыстар жəне қылмыстық теріс қылық болып бөлінеді.

  2. Айыппұл салу, түзеу жұмыстарына, қоғамдық жұмыстарға тартуға, бас бостандығын шектеуге, бас бостандығынан айыруға немесе өлім жазасына кесу қаупімен жасалған, осы Кодексте тыйым салынған қоғамға қауіпті əрекет

(əрекет немесе əрекетсіздік
Қылмыстық заңның кеңістіктегі жəне мезгілдегі күші уақыт бойынша қолданылуы мен оның заңнамада бекітілуі
Қылмыстық заңды уақыт бойынша кеңістіктегі жəне мезгілдегі күші азаматтық принципіне сəйкес Қазақстан Республикасынан тыс жерде қылмыс жасаған Қазақстан Республикасының азаматтары мен Қазақстан Республикасында тұрақты азаматтығы жоқ адамдар Қылмыстық кодекс бойынша тек мынадай жағдайларда ғана жауапты болады:
а). егер олар жасаған əрекет қылмыс жасалған мемлекетте қылмыс деп
танылса;
б).егер бұл адамдар басқа мемлекетте сотталмаған болса.
Мұндай адамдарға жаза тағайындау кезінде жаза қылмыс жасалған мемлекеттің заңнамасында көзделген санкциялардың шегінен аспауы керек.
Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдар Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде жасаған қылмыстары үшін Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде көзделген жауаптылыққа тартылмайды.Алайда, Қылмыстық кодекстің 7-бабының 4-бөлігінде шет мемлекеттердiң дипломатиялық өкiлдерiнiң жəне иммунитеттi пайдаланатын басқа да азаматтардың қылмыстық жауаптылығы туралы мəселе осы адамдар Қазақстан Республикасының аумағында қылмыстық құқық бұзушылық жасаған жағдайда халықаралық құқық нормаларына сəйкес шешiледi. тартылады
Қылмыстық құқықтың əмбебап принципі халықаралық қылмыстарға немесе халықаралық сипаттағы қылмыстарға (терроризм, барымтаға алу, ұшақты басып алу жəне т.б. қарсы күресте барлық мемлекеттердің мүдделерін бөлісуді білдіреді. Осы қағидаға сəйкес Қазақстан Республикасы өзі қатысушысы болып табылатын халықаралық конвенцияларды сақтауға міндетті.
Қылмыстық жауаптылық туралы заңды дұрыс қолдану үшін, біріншіден, қылмыстың жасалған уақытын, екіншіден, қылмыстық заңның қолданылу уақытын анықтау қажет. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 5-бабында қоғамға қауіпті іс-əрекеттің жасалған уақыты зардаптардың пайда болған уақытына қарамастан қылмыс жасалған уақыт болып табылатыны анық көрсетілген. Яғни, қылмыстың кез келген түрі (материалдық, формальды, тирандық) үшін қоғамға қауіпті əрекеттің немесе əрекетсіздіктің жасалған уақыты қылмыстың жасалған уақыты деп танылады. Қылмыстық құқықта қылмыстың жасалған уақыты жалғасатын жəне созылмалы қылмыстарда əр түрлі анықталады, олар уақыт ұзақтығына қарай бөлінеді. Мысалы, үздіксіз қылмыстарда (қашу, заңсыз қару ұстау, салық төлеуден жалтару, т.б.) заң қылмыс жасалған уақытта қолданылады, ал созылмалы қылмыстарда соңғы қылмыстың заңы қолданылады. қылмыстық əрекет.
Іс-əрекеттің қылмыстылығы мен жазасы тек əрекет жасалған кездегі заңмен, яғни қолданыстағы қылмыстық заңмен белгіленеді. Заңның күшіне енуі деп оның барлық мемлекеттік немесе мемлекеттік емес органдар, ұйымдар мен азаматтар үшін міндетті болып табылатын сəтін түсіну керек.
Адамның ақыл-ойының қалай жұмыс істейтінін түсіну үшін бірқатар əдістер қолданылады, мысалы: B. Жалпы интерпретация немесе интерпретация. Интерпретация - бір нəрсені дұрыс түсіндіру немесе оның мағынасын анықтау процесі. Құқықтық түсіндіру құқықтық кемшіліктерді жоюға жəне біркелкі заң үстемдігін қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл заңды түсіндіру ғылымы құқықтық герменевтика деп аталады жəне ауызша немесе жазбаша сөздерді түсіну өнерінің теориясын жасаумен айналысады.
Қылмыстық құқықты түсіндіру – бұл мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың, лауазымды жəне жеке тұлғалардың қылмыстық құқықтың шынайы мазмұнын, заң шығарушы биліктің еркін анықтау жөніндегі қызметі. Бұл қызмет заң шығару процесінде заңдарды біріктіру жəне құқықтық нормаларды қолдануда жүзеге асырылады.
Қылмыстық түсіндірудің əртүрлі түрлері бар:
1)түсіндіру пəні бойынша – құқықтық (құқықтық), соттық жəне
доктриналық (ғылыми);
2 Түсіндіру əдісі бойынша – грамматикалық, жүйелі, тарихи
3) Тірек жағынан – түзу, тар жəне кең;
Құқықтық түсіндіру – бұл заң шығарушының өзінің түсіндірмесі.Заңды түсіндірудің заңды күші бар, міндетті жəне оған дау айтуға болмайды.
Соттық түсіндіру – нақты қылмыстық істі шешуде қылмыстық заңды қолданатын соттың түсіндіруі. Қылмыстық процесті жүргізетін кез келген сот заңның мəні мен мазмұнын түсініп, нақты қылмыстық заң бойынша жасалған қылмыстың құрамын анықтауы керек. Бұл жалпы түсіндірме тек осы қылмыстық процеске қатысты жəне сот үкімі заңды күшіне енгеннен кейін де тек осы қылмыстық процесте ғана күшін сақтайды. Өйткені, сот тəжірибесі біздің ұлттық заңнамамызда құқықтың қайнар көзі болып табылмайды.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысының нормативтік қаулылары соттық түсіндірудің ерекше нысаны болып табылады. Түсіндірудің бұл түрінің ерекшелігі оның нақты қылмыстық іс бойынша емес, қылмыстық істердің жекелеген санаттары бойынша сот тəжірибесі мен сот статистикасын зерттеу жəне талдау негізінде жасалуында.
Заңның күшіне енуі туралы бірнеше ережелер бар:
1). Егер заң құқық саласындағы негізгі заң болып танылса, заңның күшіне ену күні тікелей заң мəтінінде көрсетіледі жəне сол уақыттан бастап күшіне енеді. Мысалы, онда Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің күшіне енуі туралы заң тікелей көрсетілген.
2) Егер заңның өзінде заңның күшіне ену күні көрсетілмесе, ол ресми басылымдарда жарияланғаннан кейін 10 күн өткен соң қолданысқа енгізіледі. Мұндай ресми басылымдарға Қазақстан Республикасының Парламенті, «Егемен Қазақстан», «Казахстанская правда», «Заң», «Юридическая газета» бөлімдері жатады.
Қылмыстық заң Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында бір мезгілде күшіне енеді.
Қылмыстық заң мынадай жағдайларда тоқтатылады:
1).Қылмыстық заңның күші жойылған немесе басқа заңмен ауыстырылған жағдайда,
2).Заңда көрсетілген мерзім өткен немесе осы заңды қабылдауға байланысты мəн-жайлар өзгерген жағдайда.
Нақты қылмыс үшін қылмыстық жауаптылық сол қылмыстық іс-əрекет жасалған кездегі қолданыста болған қылмыстық заңмен белгіленеді. Дегенмен, осы қылмыстық заңды уақтылы қолданудың ерекше жағдайы бар, ол қылмыстық заңды осы заң күшіне енгенге дейін жасалған əрекеттерге қолдану мүмкіндігін қарастырады. Бұл жағдай қылмыстық құқықтың кері күші деп аталады. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 5-бабына сəйкес: Ол қызмет өткерген, бірақ соттылығы бар адамдарға қатысты.
Қылмыстық кодекстің 8-бабында Қазақстан Республикасынан тысқары жерде қылмыстық құқық бұзушылық жасаған адамдарға қылмыстық заңның қолданылуы орын алады.Заңда Қазақстан Республикасынан тысқары жерде қылмыс жасаған жəне Қазақстан Республикасының аумағында жүрген шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сəйкес қылмыстық қудалау немесе жазалау үшін шет мемлекетке берілуі мүмкін екендігі көрсетілген.
Ұстап беруді қылмыстық заңда экстрадиция деп те атайды. Экстрадиция қылмыс жасаған адамды қылмыс жасалған мемлекетке, мүдделері бұзылған мемлекетке немесе азаматы болып табылатын мемлекетке жазасын немесе жазасын өтеу үшін ұстап беру.сот үкіміне сəйкес.
Іс-əрекеттің қылмыстылығы мен жазасы əрекет жасалған кезде заңмен белгіленеді. Қоғамға қауіпті əрекеттің (əрекетсіздіктің) жасалған уақыты, зардаптардың басталған уақытына қарамастан, қылмыстық құқық бұзушылық жасалған уақыт деп танылады. Қылмыстық құқықты қолдану, ең алдымен, оның құрылымын білуден басталады. Қылмыстық құқықтың құрылымын белгілі бір техникалық ережелерге бағынатын заң шығарушының еркін білдіру нысаны деп түсіну керек. Қылмыстық құқықтың мазмұны мен мағынасын дұрыс түсіну оның құрамдас бөліктерінің функционалдық рөлі мен байланысын анық жəне біржақты түсіну арқылы мүмкін болады.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі, яғни Қылмыстық кодекс Жалпы жəне Ерекше бөлімдерден тұрады.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің Жалпы бөлімі əрқайсысы бірнеше баптан тұратын жеті бөлімнен тұрады. Жалпы, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің міндеттері мен принциптері, қылмыс жəне оның санаттары, қылмыстық жауаптылықтың негіздері, аяқталмаған қылмыс, қылмысқа қатысу, əрекеттің қылмыстылығын жоятын мəн-жайлар, қылмыстың түсінігі мен мақсаты. қылмыс. жаза, жазаның түрлері, жазаның жалпы принциптері жəне қылмыстық құқықтың басқа да жалпы нормалары да анықталған.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің Жалпы бөлімінің көптеген ережелері оң, яғни нормативтік сипатта болады. Өйткені, оларды пайдалану қылмыстың белгілі бір түрімен байланысты емес. Сонымен қатар, Қылмыстық кодекстің Жалпы бөлімінде атқарушылық құқық бар.
Жоғарыда аталған оң нормалар шартты түрде келесі түрлерге бөлінеді:
1. Қылмыстық заңның мақсаттарын белгілейтін декларативті нормалар
2.Қылмыстық құқықтың жекелеген институттары мен ұғымдарын
анықтайтын анықтауыштар, нормалар
3.Белгілі бір тəртіппен жеңілдіктерді қарастыратын марапаттау нормалары (ҚК-нің 63-бабы – шартты түрде соттау; 55-бап – белгілі бір қылмыстық құқық бұзушылық үшін көзделген жазадан неғұрлым жеңілірек жаза тағайындау);

  1. Белгілі бір əрекеттерді жасауға құқық беретін рұқсат етілген нормалар

(ҚК-нің 32-бабы, қажетті қорғаныс бабымен реттеледі);

  1. Қылмыстық жауаптылық жəне жазадан босату нормалары (ҚК-нің 67-бабы – процестік келісімнің талаптары орындалған кезде қылмыстық жауаптылықтан босату болып табылады;

Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің Ерекше бөлімі он алты тараудан тұрады, онда агрессияға ұшыраған қылмыстардың түпкілікті тізімі берілген жəне əрбір қылмыс үшін жазаның түрі мен мөлшері көрсетілген. Яғни, Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің баптарында жалпы бөлімнің ережелеріне сəйкес айқындалатын қылмыстың жекелеген түрлері үшін жауаптылық көзделген.
Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінде заң шығарушы қылмыстың сипаты мен оны жасаушылардың қоғамға қауіптілігін ескере отырып, бірқатар ережелерді бөліктерге, ал бөліктерді тармақтарға бөлген.
Еліміздегі құқықтық реформалардың өзгеруі нəтижесінде қылмыстық заңнамаға жаңа заңнамалар енгізілуде. Қылмыстық кодекстің жүйесін сақтау жəне құқық қорғау органдарының одан əрі жұмысын қамтамасыз ету, статистикалық зерттеулер жүргізу мақсатында Жалпы жəне Ерекше бөлімдердің баптарына қосымша нөмірлеу түріндегі өзгерістер мен толықтырулар енгізіледі.
Əрбір құқықтық нормасы үш элементтен тұрады: гипотеза, диспозиция жəне санкция. Қылмыстық құқықтағы бұл құрылымның нысаны мен көлемін анықтау үшін олардың əрқайсысының ерекшеліктерін қарастыру қажет.
Гипотезаны белгілі бір мінез-құлық ережесін қолдану шарттарын анықтайтын құқық нормасының элементі деп түсіну керек. Алайда қылмыстық құқық теориясында көптеген авторлар қылмыстық құқықтағы гипотезаның рөлін оның диспозициясы атқарады деген қорытындыға келеді. Бұл əлі де көп талқыланатын мəселелердің бірі. Қылмыстық əрекетке бұйрық беру жəне оның адамға қолданылатын мəжбүрлеу шаралары. Қылмыстық-құқықтық норманың санкциясы деп қылмысқа қолданылатын жазаның түрі мен мөлшерін көрсететін диспозицияның элементін түсіну керек. Санкциялар белгілі бір арнайы бөлімнің бабының құрамдас бөлігі болып табылады. Диспозиция мен санкцияның арақатынасын қылмыс пен жаза арасындағы қатынастың көрінісі ретінде қарастыруға болады. Санкцияның мəні ең алдымен оның заңның сақталуын қамтамасыз ету қабілетімен түсіндіріледі.
Қазақстан Республикасының аумағында аумақтық принцип бойынша жасалған барлық қылмыстар үшін жауаптылық Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде туындайды.
Сонымен, Қазақстан Республикасының қылмыстық заңы Қазақстан Республикасының кез келген аумағында немесе объектілерінде жасалған барлық қылмыстық əрекеттерге қолданылады.
Қазақстан Республикасында жасалған қылмыстар деп республика аумағында жасалған немесе жалғасып жатқан қылмыстар жатады. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі Қазақстан Республикасының континенттік қайраңында жəне арнайы экономикалық аймағында жасалған қылмыстарға да қолданылады.
Қазақстан Республикасының аумағына сондай-ақ олардың орналасқан жеріне қарамастан Қазақстан Республикасының əскери кемелері мен əскери ұшақтары жатады. Қылмыстық заңның кері күші ҚК-тің 7 бабаында көрсетілген.
Іс-əрекеттің қылмыстылығын немесе жазасын белгілейтін, жауаптылықты немесе жазаны күшейтетін немесе кінəлінің жағдайын өзге де түрде нашарлататын заңның кері күші болмайды. Құқықтық реттеудің пəні – қоғамдық қатынастар, мұнда құқық адамдардың еркін мінез-құлқына əсер етуге арналған. Қылмыстық құқықпен реттелетін жəне тұтастай қылмыстық-құқықтық реттеуді құрайтын қоғамдық қатынастар. Негізгі 3 түрі бар: қорғаныс, жалпы ескерту жəне реттеуші. Қылмысқа байланысты қылмыстық жауаптылық пен жазаны орындау, сондай-ақ оның жаза тағайындаудағы өзгеруі, қылмыстық қатынастың мазмұны қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату болып табылады. Бұл қоғамдық қатынастар қылмыспен байланысты. Қылмыс жасаған адам заң қылмыс жасаумен байланыстыратын жағымсыз зардаптарды тартуға тиіс. Құқық қорғау органдары қылмыскерді жауапқа тартуға міндетті. Сот жазаны жеңілдетеді. Бұл қатынастар құқықтық нормалармен реттеледі. Жалпы реттеуші қылмыстық қатынастар – бұл жазалану қаупі бар адамдарды қылмыстан моральдық тұрақсыз қорғауға байланысты қоғамдық қатынастар. Қылмыстық заң белгісіз тұлғалардың қылмыс жасауына жол бермеу міндеттемесіне тыйым салады. Бұл құқықтық қатынастар реттеуші нормалар негізінде қалыптасады жəне сонымен бірге саяси пайдалы тұлғалардың құқықтық тəртібін реттейді. Қылмыстық құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастардың түрлері өзін-өзі реттеу əдісіне сəйкес келеді. Қылмыстық саясат мынадай ережелерге негізделеді: қылмыстың алдын алу қылмыспен күрестің негізі қылмыс үшін жауапты болу керек · қылмыспен күрес заңдылықты қатаң сақтай отырып жүргізілу керек · ауыр жəне аса ауыр қылмыстар үшін жазалану керек.
Онша ауыр емес немесе ауырлығы орташа қылмыстармен күресуде бас бостандығынан айыруға немесе сотталғанды қоғамнан оқшаулауға еш қатысы жоқ арнайы шаралар қолдану қажет. Қылмыстық заңды дұрыс қолдану үшін бір жағынан қылмыстың жасалған уақыты, екінші жағынан қылмыстық заңның қолданылу уақыты анықталуы керек. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 4-бабында қылмыстық жауаптылық негізі, жасалу уақыты оның зардаптарының пайда болу мерзіміне қарамастан қылмыс жасау уақыты болып табылатыны анық көрсетілген. Яғни, қоғамға қауіпті немесе əрекетсіз қылмыстың кез келген түрін (физикалық, формальды, озбыр) жасау уақыты қылмыстың жасалған уақыты деп танылады. Қылмыстық құқықта созылмалы жəне созылмалы қылмыстық құқық бұзушылықтардың əртүрлі анықтамалары бар, олар құқық бұзушылықтың ұзақтығына қарай екі бөлікке бөлінеді. Мысалы, жалғасып жатқан қылмыстар (қашу, заңсыз қару ұстау, салық төлеуден жалтару жəне т.б.) кезінде жасалған қылмыстарға қолданылатын заң жəне созылмалы қылмыстарға қолданылатын қылмыстық заң. соңғы қылмыс туралы.
Қылмыстық жауаптылық пен іс-əрекеттің жазасы əрекет жасалған кезде қолданылған заңға, яғни тек күшіне енген қылмыстық заңға негізделеді. Заңның күшіне енуі деп оның барлық мемлекеттік немесе мемлекеттік емес органдар, ұйымдар мен азаматтар үшін міндетті мерзімі деп түсіну керек.
Заңның күшіне енуі үшін бірнеше ережелер бар:
1) Құқықтық саладағы заң Негізгі Заң деп танылса, заңның күшіне ену күні тікелей заң мəтінінде көрсетіліп, осы уақытта күшіне енеді. Мысалы, Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің күшіне енуі туралы заң заңның өзінде тікелей көрсетілген.
2) Заңның өзiнде заңның қолданысқа енгiзiлу мерзiмi белгiленбесе, ол ресми басылымдарда жарияланғаннан кейiн 10 күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi.
Қылмыстық заң Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында бір мезгілде күшіне енеді.
Қылмыстық заң мынадай жағдайларда тоқтатылады:

  1. Қылмыстық заңның күші жойылған немесе оны басқа заңмен

ауыстырған жағдайда;

  1. Заңда көзделген мерзім өткеннен кейін немесе осы Заңды қабылдауға байланысты мəн-жайлар өзгерген кезде.

Белгілі бір қылмыстық құқық бұзушылық үшін қылмыстық жауаптылық қылмыс жасалған кезде қолданылған қылмыстық заңға негізделеді. Алайда, осы Қылмыстық заңды уақтылы қолданудың ерекше жағдайлары бар, бұл осы Заң күшіне енгенге дейін жасалған əрекеттерге Қылмыстық заңды қолдануға мүмкіндік береді. Бұл жағдай қылмыстық құқықтың кері күші ретінде белгілі. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 5-бабына сəйкес: Ол қызмет өткерген, бірақ соттылығы бар адамдарға қатысты.
Қылмыстық саясатты түсіндіру нысандары: 1) заңнамалық (ең алдымен қылмыстық, қылмыстық іс жүргізу, қылмыстық атқару) 2) құқық қолдану (қылмыстық-атқару органдарының заңды қолданудағы практикалық қызметі) 3) қылмыспен күресуге жəне оның алдын алуға бағытталған қоғамдық қызмет; қылмыс 4) қоғам мен мемлекеттік органдардың заңды насихаттау жəне құқықтық тəрбие беру жөніндегі қызметі. Қазақстан Республикасының жəне шет мемлекеттердің қылмыстық құқығының ұғымдары мен əдістері: 1) Əлемдегi қылмыстық құқықтың негізгі бағыттары. 2) Қылмыстық құқықтың негізгі мектептері.

  1. Қылмыстық заңның кеңістіктегі жəне мезгілдегі күшінің құқықтық табиғаты

  2. Қылмыстық заңның кеңістіктегі жəне мезгілдегі күші белгілі бір салалармен шектеледі. Осыған байланысты, ол заң арқылы күші таралатын нақты кеңістікті анықтауға бағытталған. Бұл негізінен қылмыстық кодекстің қылмыстық құқық бұзушылықтан қорғау жəне сақтандыру сияқты негізгі міндеттерінің орындалуына байланысты; екіншіден, заңның үстемдігі, азаматтардың заң мен сот алдындағы теңдігі немесе қылмыстық жауапкершілік пен жазасыздық сияқты қылмыстық принциптерді жүзеге асыру үшін қылмыстық заңның аумақтық күші туралы мəселе; үшіншіден, осы мəселелерді шешуге ықпал ететін халықаралық құқықтық нормалар мен тиісті конвенциялардың болуы. Мемлекеттік шекара мен азаматтықты анықтайтын конституциялық құқық нормалары да маңызды рөл атқарады. Қылмыстық құқықтың аумақтық қолдану нормалары келесі екі принципті жүйелі түрде жүзеге асырады: аумақтық принцип жəне азаматтық принцип.

Қылмыстық кодекстің 7-бабына сəйкес, Қазақстан Республикасының аумағында қылмыс жасаған адам Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі бойынша жауапқа тартылуы тиіс. Қылмыстық заңның кеңістіктік күші бұрын тиісті əрекет жасаған, оның ішінде жазасын өтеп жатқан немесе өтеген, бірақ соттылығы бар адамдарға қолданылады. Іс-əрекеттің қылмыстылығын немесе жазасын белгілейтін, жауаптылықты немесе жазаны күшейтетін немесе кінəлінің жағдайын өзге де түрде нашарлататын заңның кері күші болмайды. Құқық адамдардың еркін мінез-құлқына ықпал етуге арналған, құқықтық реттеу субъектісі – қоғамдық қатынастар. Қылмыстық құқықпен реттелетін жəне жалпы қылмыстық құқықты құрайтын қоғамдық қатынастар. Негізгі 3 түрі бар: қорғау, жалпы ескерту жəне реттеу. Қылмысқа байланысты қылмыстық жауаптылық пен жазаны орындау, сондай-ақ оның жаза тағайындаудағы өзгеруі, қылмыстық қатынастың мазмұны қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату болып табылады. Бұл қоғамдық қатынастар қылмыспен байланысты. Қылмыс жасаған адам заң қылмыс жасаумен байланыстыратын жағымсыз зардаптарды тартуға тиіс. Құқық қорғау органдары кінəлі адамды жауапқа тартуға міндетті.
Бұл қатынастар құқықтық нормалармен реттеледі. Жалпы реттеуші қылмыстық қатынастар – бұл жазалану қаупі бар адамдарды қылмыстан моральдық тұрақсыз қорғауға байланысты қоғамдық қатынастар. Қылмыстық заң белгісіз тұлғалардың қатысуымен қылмыс жасаудан аулақ болу міндеттемесіне тыйым салады.
Бұл құқықтық қатынастар реттеуші нормалар негізінде қалыптасады жəне сонымен бірге саяси пайдалы тұлғалардың құқықтық тəртібін реттейді.
Қылмыстық құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастардың түрлері өзін-өзі реттеу əдісіне сəйкес келеді. Қылмыстық саясат мынадай ережелерге негізделеді: қылмыстың алдын алу қылмыспен күрестің негізі - қылмыс үшін жауапты болуы керек. Онша ауыр емес немесе ауырлығы орташа қылмыстармен күресуде бас бостандығынан айыруға немесе сотталғанды қоғамнан оқшаулауға еш қатысы жоқ арнайы шаралар қолдану қажет.
«Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы туралы» Қазақстан Республикасының 1993 жылғы 13 қаңтардағы Заңының 1-бабына сəйкес Республика аумағының шекарасы жердің, судың жəне шекараның шекарасын белгілейтін сызықтан тұрады. Мемлекеттік шекара Қазақстан Республикасының Парламенті бекітетін Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарымен айқындалады.
Мемлекеттік шекара мынадай тəртіппен белгіленеді:
Құрғақ аймақ – жер бедерінің сипатты нүктелері мен сызықтары;
Акватория – Қазақстан Республикасының ішкі суларын қоспағанда, аумақтық жағалаулардың аумағы;
Əуе кеңістігі – Қазақстан Республикасының құрлықтағы жəне/немесе теңіздегі əуе кеңістігі.
Каспий теңізінің ішкі суларына жататын сулар Қазақстан
Республикасының халықаралық шарттарымен айқындалады.
Қылмыстық құқық континенттік қайраңда жəне Республиканың арнайы экономикалық аймағында жасалған қылмыстарға да қолданылады (ҚК 6-бөлімі, 2-тармағы).
Шельф – аумаққа жататын төменгі (200 м жəне одан терең) жəне жоғарғы су кеңістігі.
Жер қойнауы (жер қойнауы) - шаруашылық жəне басқа қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін пайдаланылатын жер жəне су учаскелері - табиғи ортаның бөлігі (пайдалы қазбалар, жер қойнауы жəне жер үсті өнімдері).
Қылмыстық кодекстің 7-бабының 3бөлігіне сəйкес Қазақстан Республикасының портында тіркелген Қазақстан Республикасының шегінен тыс кемеде немесе əуе кеңістігінде қылмыс жасаған кез келген адам қылмыстық жауапкершілікке тартылады. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі. Қазақстан Республикасының кемесінде немесе əскери əуе кемесінде қылмыс жасаған адам қамауға алынғанына қарамастан Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі бойынша жауапқа тартылады.
Дипломатиялық өкілдермен жəне басқа да вакцинацияланған азаматтармен байланыста болған кезден бастап қылмыстық құқық аумақтық тұтастық негізінде жəне сəйкес жүзеге асырылады.
Қылмыстық кодекстің 6-бабының төртінші бөлігінде шет мемлекеттердің дипломатиялық өкілдерінің жəне иммунитетті пайдаланатын басқа да азаматтардың қылмыстық жауаптылығы көзделген. Қылмыстық заңның мезгілде жəне кеңістікте қолданылуы тек аумақтық принциптермен шектелмейді. Ол Қазақстан Республикасынан тыс жерде қылмыс жасаған Қазақстан Республикасының азаматтарына қолданылатын азаматтық құқықтың қағидаттарымен толықтырылған
«Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы» Қазақстан Республикасының 1991 жылғы 20 желтоқсандағы Заңымен мыналар белгіленген:
«Осы заң күшіне енгенге дейін Қазақстан Республикасының тұрақты тұрғындары:
Осы Заңға сəйкес Қазақстан Республикасының азаматтығын алған адамдар Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылады.» Осы Заңның 7-бабына сəйкес ол Қазақстан Республикасының шарттары мен мемлекетаралық шарттарынан алып тасталынғандарды қоспағанда, барлық мiндеттердi орындайды.
Қылмыстық кодекстің Қазақстан Республикасынан тыс жерде қылмыс жасаған адамдарға қолданылуы Қылмыстық кодекстің 8-бабында айқындалған: «Қазақстан Республикасынан тыс жерде қылмыс жасаған Қазақстан Республикасының азаматтары осы заң бойынша жауапқа тартылады. Егер басқа мемлекетте сотталмаған болса, азаматтығы жоқ адамдар сол негіздер бойынша жауапты болады.Егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, басқа мемлекеттiң аумағында немесе басқа мемлекеттiң аумағында қылмыс жасаған адамның соттылығы жəне өзге де қылмыстық зардаптары оның мүддесiне жатпайды. Қазақстан Республикасында қылмыстық заң жоқ.
Егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше көзделмесе,Қазақстан Республикасынан тысқары жерлердегі əскери бөлімдердің жауынгерлері шет мемлекеттің аумағында жасаған қылмыстары үшін Кодексте көзделген жауаптылықта болады.
Шетелдіктер Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерде жасаған қылмыстық құқық бұзушылықтар, егер олар басқа мемлекетте белгіленбесе, Қазақстан Республикасының мүдделеріне қайшы келетін жəне Қазақстан Республикасының халықаралық шартында көзделген жағдайларда осы заң бойынша қудалануы мүмкін.
Қорытынды
Курстық жұмыста жоғарыда айтылғандарды талдай отырып, бірқатар қорытындылар жасауға болады. Қылмыстық заң жəне оның кеңістіктегі күшін айтатын болсам ол ҚР Қылмыстық кодекстің 7-бабы (аумақтық), 8-бабы
(азаматтық), 9-бабы (қылмыскерді ұстап беру) арқылы реттеледі.
Қылмыстық кодекстің 7,8,9-баптарында белгіленген осы қағидаларды кеңістікте жүзеге асыру үшін келесі ұғымдарды анықтау қажет:
1) Қазақстан Республикасының аумағы; 2) Қазақстан Республикасының қылмыстық заңы қолданылатын жерлер мен объектілер; 3) қылмыс жасалған жер; 4) иммунитетті пайдаланатын шет мемлекеттердің дипломатиялық өкілдері басқа азаматтардың жауапкершілігі; 5) қылмыскерді ұстап беру туралы халықаралық шарт туралы. Қылмыстық кодекстің 6-бабының 4-бөлігінде Қазақстан Республикасының аумағында қылмыс жасаған адамдарға республиканың қылмыстық заңының нормаларын қолданудың шарттары көрсетілген. Бұл мақалада:
- Қазақстан Республикасының аумағында қылмыс жасаған адам осы
Кодекс бойынша жауапқа тартылуы тиіс.

  • Қазақстан Республикасының аумағында басталған немесе жалғасқан немесе аяқталған əрекет Қазақстан Республикасының аумағында жасалған қылмыс болып табылады.

ҚР Қылмыстық кодексіне сəйкес Қазақстан Республикасының континенттік қайраңында жəне айрықша экономикалық аймағында жасалған қылмыстарға да қолданылады.
-Қазақстан Республикасының портында тiркелген Қазақстан Республикасынан тыс кемеде, ашық суда немесе əуе кеңiстiгiнде қылмыс жасаған адам, егер осы Кодексте өзгеше көзделмесе, осы Кодексте көзделген қылмыстық жауаптылыққа тартылады.Халықаралық келісім Қазақстан Республикасының шарты. Қазақстан Республикасының əскери кемесінде немесе əскери əуе кемесінде қылмыс жасаған адам оның орналасқан жеріне қарамастан Қылмыстық Кодексте көзделген қылмыстық жауаптылыққа тартылады.

  • Шетел мемлекеттерінің дипломатиялық өкілдерінің жəне иммунитетті пайдаланатын басқа да азаматтардың қылмыстық жауапкершілігі туралы мəселе бұл адамдар Қазақстан Республикасының аумағында қылмыс жасаған жағдайда, ол халықаралық құқық нормаларына сəйкес шешіледі.

«Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы туралы» Қазақстан Республикасының 1993 жылғы 13 қаңтардағы Заңының 1-бабына сəйкес республика аумағының шекарасы жердің, судың жəне жер қойнауының шекарасын айқындайтын сызық болып табыладыжəне жер қойнауы, əуе кеңістігі жəне осы сызық бойымен өтетін жер беті. Қазақстанның əскери емес кемелері, əуе кемелері немесе əскери əуе кемелері олардың орналасқан жеріне қарамастан ашық теңізде ұшатын немесе оның əуе кеңістігінде ұшатын Республика аумағының бөлігі болып табылады. Республиканың Қылмыстық Кодексі оларға да қатысты. Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасы заңмен белгіленген аумақта (су, құрлық, əуе кеңістігі) шегінде қарастырылады.
Құрғақ аймаққа Қазақстан Республикасының жер бедерінің тəн нүктелері мен сызықтары жатады. Қылмыстық заңның мезгілдегі күшін айта кететін болсақ:
Қылмыстық кодекстің 5-бабына сəйкес іс-əрекеттің қылмыстылығы мен жазасы сол əрекетті жасау кезінде қолданыста болған заңмен белгіленеді. Қоғамға қауіпті іс-əрекеттің жасалған уақыты зардаптардың басталған уақытына қарамастан қылмыс жасалған уақыт болып есептеледі. Яғни, іс-əрекеттің қай уақытта болғанына қарамастан, іс-əрекеттің уақыты іс-əрекеттің жылы, айы, күні жəне сағаты болып табылады.
«Қазақстан Республикасындағы заңдардың жариялану жəне қолданысқа енгізілу тəртібі туралы» Заңына сəйкес қабылданған заңдар «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланғаннан кейін он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі (егер өзгеше көзделмесе, заң). Кейбір жағдайларда қылмыстық заң немесе оның жекелеген баптары жарияланған күннен бастап күшіне енуі мүмкін.
Пайдаланған əдебиеттер тізімі
1.Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі.Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 3 шілдедегі 226-V Кодексі.

  1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жылғы заңы.

  2. Қайыржанов Е.Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы (Жалпы бөлім), Алматы, 2003 ж.

  3. Рогова И. Н. Рахметова С. Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы,

негізгі бөлім, Алматы, Жеті жарғы, 2003; 364-бет

  1. Баққұлов, С.Д. Құқық негіздері Алматы 2004.102 б

  2. Наумов А.В.Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы, Астана, 2001 ж.

  3. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім. Оқулық. Алматы: Жеті жарғы, 2001 ж

  4. Ашитов, З. О. Қазақстан Республикасының құқықтық негіздері Алматы: Жеті жарғы, 2003. 186 б.

  5. Бишімбаева, А. В. Қылмыстық құқықтағы құқық бұзушылықтар (теориялық жəне практикалық аспектілер) Бишімбаева А.В.- Астана 2007. 58 б.

  6. Ветров Н.И. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім – М .: Бірлік, 2000.194б.

  7. Баққұлов, С.Д. Құқық негіздері Алматы 2004.102 б.

  8. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Қылмыстық істер жөніндегі алқасы // Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Жаршысы, 2003. №3. П.

  9. «Қылмыстық заң туралы» Қазақстан Республикасының 1996 жылғы 31 мамырдағы Заңы Алматы: Жеті жарғы, 1996 ж.


жүктеу/скачать 64,36 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2



©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет
Lessons
Curriculum vitae
Documents