Қабылдаған: С. Шылмамбетов Орындаған: Латифова с тобы
Танымның практикалық табиғаты
жүктеу/скачать 34,93 Kb.
|
1 2
Байланысты:СРС философия
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланылған әдебиеттер
| 2.Танымның практикалық табиғаты
Ежелгі дәуірден бастап өнер тұжырымдамасы адамның шығармашылық сапасына байланысты тұрақты тақырып болды. Тарихтағы бірнеше маңызды кейіпкерлер әр түрлі үлес қосты, бұл өнерді жақсы түсіну үшін ұғымдарды орнатуға және қажетті ақпаратты сақтауға мүмкіндік берді. Көптеген идеялар өзгерді, дегенмен бүгінгі таңда белгілі бір принциптер бар. Мысалы, Аристотельдің көптеген тұжырымдамалары классикалық деп саналады, сондықтан өнер іздеуде ескеріледі. Платон Ол өнердің ең ұлы қорғаушысы ретінде танымал болмаса да, Платон өнерге оларды классификациялайтын, репрезентативті және мимитикалық деп атайтын бірнеше классификацияларды құрды. Ол мүсін және кескіндеме шындықтан өзгеше, алдау түрін тудыратын өнер ретінде айтты. Ол тек музыка мен поэзияны адамгершілікке негіздеді. Платонның бір бөлігі ол сұлулыққа негізделген, ол оны өнерден емес, табиғаттан тапты. Аристотель Аристотельдің «Поэтикасында» оның өнер тұжырымдамасын бағалауға болады, оны ол санайды мимезис, еліктеу ретінде өнер. Бірақ Аристотель беделін түсіруден алыс, өнер табиғат қол жеткізгеннен асып түсті деп санады. Философ үшін еліктеу адамға тән және оған білім алуға мүмкіндік беретін әрекет болды. Осылайша, Аристотель оқыту мен еліктеу арасындағы байланысты орнатады. Екінші жағынан, сұлулық туралы айта отырып, ол оны тікелей өнерге емес, өзіне еліктеу әрекетіне жатқызады. Джорджио вазари Ол алғашқы өнертанушы болып саналады. Оның үлкен жұмысы Ең керемет суретшілердің, мүсіншілердің және сәулетшілердің өмірі ол «дизайн өнері» деп атаған суретшілердің өмірбаяндарының жиынтығы. Бұл еңбек ежелгі дәуірден бастап орта ғасырларға дейінгі әртүрлі өнер процестері немесе әдістері туралы ақпаратты қамтиды.(1) Иммануил Кант Кант либералды өнерді мазмұны мен мақсаты бар, бірақ мақсаты жоқ, бірақ қоғам ішінде коммуникация құруға күші бар ұсыныстар ретінде айтады. Музыка, кескіндеме және мүсін сияқты өнер түрлерінің өзіндік мақсаты бар. Басқа кейіпкерлер Тарих ішінде өнер теориясының қандай да бір түрін орнатуға талпыныстар көп болды. Данте, Боккаччо және Петрарка өнер әдебиетінде үлкен үлес қосты, олардың арасында өнер ретінде қорғаған нәрселер туралы өз дәлелдерін келтірді. Боккаччо сонымен қатар бейнелеу өнерін табиғатқа еліктеу фактісімен байланыстырған бірінші болып саналады. Қазақ жеріндегі жырау толғаулары олардың өмір сүрген дәуірінің айнасы іспеттес. Жырауларда үлкен - эмпирикалық тәжірибелер, халықпен қоян-қолтық араласуы нәтижесінде өзіндік байқау жағы мол болғаны білінеді. Бірақ та батыс философтарындай, әсіресе, Гегель мен Кант Секілді абстракциялық тұжырымдардың кездеспейтіндігін айту қажет. Бұлар өздерінің көзбен көргенін және тікелей естігендерін ғана, суырыпсалма ойлауының негізінде, көшпенділерге тән ерекшелігінің төңірегінде өрбітеді. Қазақ ақын–жырауларының көрнекті көш басшылары Асан қайғы мен Ақтамберді. Олардың өлеңдері мен өсиет сөздерінен халық қамын жеген ақылгөй, қамқоршы бола білгені байқалады. Туған жерге, қолпаштап өсірген елге деген ыстық ықылас ел қамы, ар, намыс үшін күрес, әділдікті, туралықты құдірет тұту олардың шығармаларынан өзекті орын алған. Кейінгі ұрпақ әулие танып, аты аңызға айналған Шоқан Уәлиханов «көшпенділер философы» атаған Асан қайғы өз заманының үлкен ойшылы болған. Заманымыздың көрнекі ойшыл ғалымы, әдебиет тарихын терең зерттеп, тексерген академик Мұхтар Әуезов айтқандай, Асан қайғы «өзінен қалған қысқа сын болжаулары, өсиеті арқылы өзінің жайынан да, заман аңғарымынан да бірталай көрініс - елес, білік – дерек береді». Асан қайғы толғауында қазақ жерінің бүлінбеген экологиясы; аса көркем жан семірткен табиғат байлығы, осындай жағдайда өмір сүрген қазақ халқының сол кездегі жан дүниесінің сұлулығы тамаша көрініс тапқан. Мұндай жәйт сол кезде өмір сүрген Қазтуған жыраудың толғауларында да өте әсерлі, көркем тілмен суреттелген. Абай қазақ халқының этикалық-эстетикалық санасына жаңа ашып, еңбек ұғымын негіздеді. Оның ойынша, еңбек – тек функция емес, адам болмысының іргелі принципі. Сондықтан еңбек қоғамды дамытуда, жеке тұлғаны қалыптастыруда үлкен маңызға ие. (2) Қорытынды Қорыта айтқанда мұндай жәйт сол кезде өмір сүрген Қазтуған жыраудың толғауларында да өте әсерлі, көркем тілмен суреттелген. Бұқардың көптеген жырлары отбасылық қарым-қатынас, адамгершілік мәселелеріне арналған. Қарт жырау адам өмірінің ең қызықты кезеңі, ойына алған ісін қайратымен іске асыратын, ақыл, қайрат пен талаптың тасыған шағы жиырма бесті іздесең де таппайсың, жас өміріңді дұрыс пайдалана біл деп ақыл айтып отыр. Оған қарама – қарсы «кәрілік ел қонбайтын шөл, екі жағы ор, түпсіз терең көл, алдың белгісіз қараңғы тұман түн» деп қорытынды шығарады. Жырау өскелең ұрпақты шынайы достыққа, ар - ождан, адамершілік қасиеттерді өмір бойы қастерлеп өтуді айта отырып, өлмейтін, өшпейтін нәрсе жоқ, қоғам, табиғат, тіршілік үнемі қозғалыста, өзгерісте болады деген пәлсапалық топшылау жасап келеді де «өлмегенде не өлмейді?» деп, өзі сұрақ қойып оған: Жақсының аты өлмейді, Ғалымның хаты өлмейді –деп жауап береді. Пайдаланылған әдебиеттер https://kk.warbletoncouncil.org/filosofia-del-arte-14319 (1) https://melimde.com/oner-filosofiyasi-v2.html (2) 1 Жолмұхамедова Н.Х. Истоки и содержания эстетических воззрений Абу Насра аль-Фараби и Абу али Ибн Сины. - Алматы: 1998. - 178 б. 2 Байжігітов Б.К. Бейнелеу өнерінің философиялық мәселелері: Кеңістік пен уақыт ырғағындағы тұрақты сурет үлгілері. Алматы: Ғылым, 1998.-192 б. 3 Қазақ даласының ойшылдары, IX-XII ғғ.: Қорқыт. Әл-Фараби. Ж.Баласағұн. М.Қашқари. Қ.А. Иассауи / ҚР БҒА Философия институты, Жауапты редактор Ә.Н. Нысанбаев. – Алматы: Ғылым, 1995. – 160 б. жүктеу/скачать 34,93 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2