Абжанова сокращенная indd
жүктеу/скачать 5,39 Mb. Pdf көрінісі
|
|
бүйректің қыртыс қабаты нефрондардан, яғни бүйрек денешік- терінен құралған. бір бүйректегі нефрондар саны – 1-1,2 млн. Олардың әрқайсысының сырты боумен капсуласымен қоршалған. нефронның ішінде мальпиги шумақтары деп аталатын түйнектеліп шоғырланған қан тамырлары бар. капсуланың өзі екі қуыс қабаттан тұрады. ішкі қабаты мальпиги шумағын қоршап жатады, ал сыртқы қабаты капсула өзегіне айналады. Қыртыс қабатының бойындағы өзектер алғашқы иірім жолдарына айналады. Олар бүйректің ішкі ми қабатына еніп, иірімдері жазылып, генле иініне айналады да, қайтадан қыртыс қабатына оралып, екінші деңгейлі иірімжолы айналып, несеп жинағыш түтікке жалғасады. жинағыш түтіктің ұзындығы – 22 мм. екінші деңгейдегі нефрон иірімдерікүретамыр тамырлары шумағымен жанасып, екеуі құрамындағы заттармен алмасады. мұны «юкстагломерулалық кешен» деп атайды. нефронның алғашқы иірімжолының ұзындығы – 12-24 мм, ал екінші деңгейлі иірім жолдарының ұзындығы – 5-8 мм. бүйректің қызметі қан плазмасын зиянды, қажетсіз заттардан тазартудан басталады. натрий, калий, кальций иондары сияқты тіршілікке қажетті зат- тар көп мөлшерде болса, гомеостаз қалыпты деңгейінен өзгере бастайды. сондықтан олардың қоспасы бір қалыпта ұстап тұру үшін де бүйректің маңызы зор. Демек, бүйрек электролиттік және қышқыл-сілтілік тепе- теңдікті үйлестіріп, реттеп отырады. Оның бұл қызметі нефрон мембранасының заттарды сұрыптап өткізу қасиетімен байланысты орындалады. бүйрек ұлпасында ренин және эритропоэтин ферменттері өндіріледі. Ренин артерия қысымын және қан тамырларындағы қанның мөлшерін реттеуге қатысады. ал эритропоэтин эритроциттердің өндірілуіне әсер етеді. несептің түзілуі және құрамы. несеп нефронда түзіледі. Ол екі кезеңнен тұрады. бірінші кезеңде алғашқы несеп, ал екінші кезеңде соңғы несеп түзіледі. нефрон капсуласындағы тамырлар шумағында қан қысымы жоғары, сондықтан қанның сұйық бөлігі капсула ішіне сүзіледі. мұның нәтижесінде алғашқы несеп пайда болады. алғашқы несептің құрамы қан плазмасымен бірдей, бірақ оның құрамында белок пен қан клеткалары болмайды. екінші кезеңде алғашқы несептің құрамындағы су, глюкоза, амин қышқылдары, натрий, калий иондары т.б. организмге қажетті заттар 49 қайтадан қанға кері сіңеді, ал несепнәр, несеп қышқылы, сульфаттар сияқты зиянды және тіршілікке қажетсіз заттар генле иінінен кейінгі екінші деңгейлі иірім жолдарында қалып, нағыз несептің құрамына кіреді. соңғы несеп нефронның жинағыш жолдарымен ағып, бүйректің бүртіктеріне, одан тостағаншасына, одан бүйрек түбегіне, содан соң ұзындығы 30 см-дей несеп ағар арқылы қуыққа барады. Қорытып айтқанда, несептің түзілуі күрделі үш қызметтің нәтижесі: 1. нефронның капилляр шумағындағы сүзілуі. 2. иірімді жолдардағы кері сүзілу (реабсорбция). 3. екінші деңгейлі – иірім жолдардың эпителий клеткаларының белсенді секрециялық қызметі. мұнда аммиак, сутегі иондары, креатинин т. б. заттар соңғы несепке қосылады және кейбір улы заттар залалсыздандырылады. тәулік бойы бүйректен 2000 л қан айдалады, одан 150-180 л алғашқы несеп өндіріледі, бірақ соңғы несептің мөлшері – 1,5 л ғана. мұндай қарқынды сүзілу бүйрек жолдарыныңөте ұзын болуына байланысты. Қуыққа айдалатын соңғы несеп – сарғыш түсті сұйықтық. Оның меншікті салмағы – 1,010-1,025, реакциясы – сол қышқыл. Құрамының негізі – су (98-99%), қалған 1-2%-ы – көптеген (130-140) химиялық зат- тар, олардың көбі – несепнәр, несеп қышқылы, креатинин. Дені сау адам несебінің құрамында белок пен глюкоза қанты болмауға тиіс. несептің тәуліктік мөлшері – 1300-1500 мл. жүктеу/скачать 5,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|