Адам болмысының категориялары : бақыт, сенім, өмір және тағдыр, өлім және ажал XIX ғасырдың соңында «өмір философиясы»

XIX ғасырдың соңында «өмір философиясы» мен «ерік метафизикасына» бет бұрған иррационализм философиясы қалыптасты.Иррационализм (лат. Irrationalis – ақылға сыймайтын, бейсаналы) –  философияда рационализмге қарсы шыға отырып, таным процесіндегі ақыл – ойдың мүмкіндігін шектейтін жөне теріске шығаратын жөне дүниені түсінудің негізінде ақыл – ойдан да жоғары немесе табиғилықтан тыс бір нөрсе жатыр деп пайымдайтын философиядағы идеалистік бағыт. 

Германиядағы өмір философиясының академиялық саласының өкілдері, ең алдымен, адам табиғатының иррационалдығы идеяларын, өзіндік өмір мен бостандыққа ие болудың маңыздылығын, жалпыға ортақ рационализация мен технократияға қарсы тұру қажеттілігін және өмірді біртұтас және органикалық процесс ретінде қабылдауды ұстанады.

Өмір философиясы неміс классикалық философиясының рационализмін сынға алды, таным процесінде және тұтас дүниетанымды дамытуда ақыл-ой мен парасаттың жан-жақты рөлін жоққа шығарды. Жаратылыстану ғылымдарының мәліметтеріне жүгінетін болсақ, өмір философиясы биологиялық процестердің механика заңдары бойынша төмендетілмейтіндігін жариялады. Осы бағыт өкілдерінің шығармашылығы дәстүрлі философиядағы«құндылықтарды қайта бағалау» қажеттілігін айтты. 

Философиялық дүниетаным «өмір тәжірибесінің» толықтығына негізделуі керек, ал өмір философиясы үшін өмір - бұл алғашқы белсенді шындық, материя мен рухтың, болмыс пен сананың бөлінуіне алғышарт болатынқалыптасу мен шығармашылық дамудың органикалық және иррационалды процесі.

XX ғасырдағы өмір философиясы қазіргі ғылыми – техникалық өркениетті сынап, қазіргі техникаландырылған мөдениеттің адамға, адамның гуманды бастамасына  келтірер пайдасынан гөрі зияны басым екенін айта отырып, адамды бастапқы өмірлік шынайылықтар мен құндылықтарға қайта оралуға шақырады.

Сонымен, өмір философиясының негізгі белгілері мыналар: антисциентизм (ғылымға деген сенімсіздік қатынас), иррационализм, интуитивизм, оған сәйкес рационалды білім заттардың өздерін емес, заттардың өзара байланысын ғана түсіне алады. Ал өмірді түсінудің негізгі құралы - эстетикалық түйсік, сезімдік таным және өмір сүруге деген ұмтылыс. Сонымен қатар, өмір философиясы табиғат туралы ғылымдар мен тарих ғылымдарын («рух туралы ғылымдар») бөледі.

Өмір философиясы дәстүрлі ойдан көп жағынан ерекшеленеді, ең алдымен оның ізбасарлары классикалық философиядан және өмірді өзі түсінігі арқылы әлемді қабылдаудан батыл бөлінуге ұмтылатындығында. Өмірфилософиясының өкілдері Жаңа заман философиясын ғылым мен ақыл-ой культін тудырады деп айыптайды, сол себепті адам мен табиғат өмірі зардап шегеді.