Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Астың қарыннан он екі елі ішекке өтуі
| Қарынныц қозгалысы
Қарын қабыргасындағы бірыңгай салалы еттер карынга келіп түскен асты шырынмен араластырады. Қарын сөлі сіңгсн соң оның қарыннан ішекке көшуін қамтамасыз стсді. Асты жүтқан сәттен бастап қарын еттері біразға дейін босаңсиды, мұны астың рефлекстік релаксациясы деп атайды. Одан орі тагам түріне қарай қарын қимылы күшейе бастайды. Қарын еттерінің жиырылуы фазалық жэне тонустык жиырылу болып скіге болінеді. Фазалык жиырылу дегсніміз негізінен перистальтикалык жиырылу, ягни толқын тәрізденіп бүлкілдеу. Минутіне үш толқын пайда болады. Тонустық жиырылу кепке созылады, жэне жиірек (минутіне 6-7 рет) байқалады. Ішіне баллон енгізін, қарын қимылын, карын қуысының кысымын манометрмен өлшеп, тіркей отырып, үш түрлі қимыл толқынын жазып алуга болады. Толқын биіктігі жиырылу күші мен қарын қысымын көрсетеді. Толкындардың біреуі онша биік емес, небәрі 5 - 2 0 секундке созылады, ал екінші бір толқын бүдан ұзагырақ (12-60) жэне биіктеу келеді. Бұлардың екеуі де перистальтикалык кимылдар, шырышты қабык бетіндегі асты жогарыдан томен карай жылжытып отырады, бірак қарын қуысындағы аска 301 элі келмейді, толкынның үшінші түрі күрделірек жэне ұзақка ( 6 - 7 мин) созылады. Бүл толқын қарын қысымы күшейген кезде пайда болады, оның әсерінен қарын пилорусы әлсін-әлсін жиырылып, астың он екі елі ішекке өтуін қамтамасыз етеді. Қарын қимылын кезеген жүйке күшейтеді, ал симпатикалык жүйке тежейді. Қарын релаксациясы кезсген жүйкенің козуынан, гуморальдық заттар да (гастрин, мотолин, инсулин, серотонин) карын қимылын күшейтеді, ал секретин, панкреозамин, пептидтер тежсйді. Астың қарыннан он екі елі ішекке өтуі Астың адам қарнында қорытылу мерзімі (6-8 сағат) оның қүрамына байланысты. Қарында әсіресе майы, белогі көп тағамдар ұзақ жатып калады, бірак көмірсулы тагамдар тезірек жылжып, он екі елі ішекке бұрынырак ауысады. Сұйық тағам қарында тоқтамастан тез ішекке өтеді, ал жасанды корек қарында жылжымай жатып қалады. Пилорусгың ашылып жабылуына карай ас қарыннан он екі елі ішекке бөлек-бөлек сығымдалып өтеді. Пилорус сфинктері жиырылып жабылса ас қарында токтап қалады, тек сфинктер босаған сәтте тана он екі елі іитекке өтіп кетеді. Ал сфинктер рефлекстік жолмен жиырылып жазылады, яғни пилорустын ашылып жабылуы рефлекс арқылы іске асады. Қарын тарапынан келген рефлекс сфинктерді босатады, ал он екі елі ішектен келген рефлекс, керісінше, сфинктерді жиырады. Пилорустын ашылып жабылуына қарындағы жэне он екі елі ішектегі гидростатикалық қысым, химустың қышқылдық дәрежесі эсер етеді. Мүнымен қатар карындағы астың осмостық қысымы жогары болса, пилорус сфинктері кепке дейін (химус изотоникалы болғанша) босамайды. Астың карыннан он екі елі ішекке өтуін ішек гормондары да реттейді. Он екі елі ішекке химус қышқыл күйінде өтсе, көп мөлшерде секретин мен панкреозимин бөлінеді. Бұл гормондар қарын қимылын тежейді, бірақ ұйқы безінің сол шыгару кабілетін күшейтеді, осыган орай ішекте pH жоғарылап, пилорустың ашылуын тездетеді. Қ*СУ Қүсу - аш ішектің рефлекс арқылы кері жиырылуынан болатын кимыл. Ішектегі қорытылған ас кері кайтып қарынға түседі. 10-20 секунд ішінде қарын еттері қатты жиырылады да кардиосфинктері босаңсиды. Мұнымен катар қүрсақ еттерімен бірге диафрагма жиырылып асты (химусты) қарыннан өңешке, өңештен ауызга итереді. Құсу рефлексі тіл түбірі мен жүткыніпақтағы, қарын мен ішектегі, шажырқайдағы қабылдағыштардың және вестибулярлық (тепе-теңдік) аппарат қабылдағыштарының тітіркенуінен пайда болады. Кейде иіс жэне дэм қабылдағыштары тітіркенсе де адам қүсады. Қабылдағыштардан шықкан серпіністер сопақша мидагы кұсу орталыгын коздырады. Бүл орталық ми сыңары кыртысы қозған кезде де, сондай-ақ гуморальдық заттар (апоморфин, 302 алкалоидтар) эсерінсн дс козады. Мига ссрпіністер кезеген, тілжұткыншак жэне баска да жүйкелердің афференттік галшықтары арқылы жетеді, ал мидан зфференттік эсерлер кезеген, симпатикалык жүйкелер арқылы өңешке ішек-қарынга оралады. Құрсақ еттері мен диафрагмага қабылдағыштар қозғалтқыш жүйкелср аркылы келеді. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|