Адам физиологиясы
Денедегі энері иялық өзгерістер
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
| Денедегі энері иялық өзгерістер
Адамда (жануарда) зат алмасуы мен энергия алмасуы өзара тьныз байланыскан, үздіксіз жүріп жататын біртұтас үрдіс. Зат алмасуы барысында күрделі органикалык заттар тотыгады, ыдырайды. осы кезде сол заттардың бойындагы энергия (потенциалдык) көбінесе механикалық, элсктр жэне жылу 332 энсргияларына айналады. Бұл энергиялар жасушаларда өтетін алуан турлі үрдістерді, эріүрлі агзалар мен қьпметтік жүйелердің, тіпті тұгас оріанизмнің қьпметтерін қамтамасыз етуге жүмсалады. Мүнымен бірге энергия жаеушаларды жацарту, адамның (жануарлардык) өсіп-өнуі мен дамуын қамтамасыз ету, дснс темперагурасыныц тұрақтылыгын сақтау үінін дс жүмсалады. «Энергия жойылмайды жэне жоқтан найда болмайды, тек оның бір түрі с к і і і ш і түріне айналады» дегсн қаіида жабык тсрмодинамикалық жүйслерге тән физикалық зандылықгы гана емес, сондай-ақ тірі атаулыга, яғни ашык термодинамикалық жүйелерге тән зақдылықтарды да ұгуга мүмкіндік береді. Лавуазье мен Лаплас (1789) оздерінің жануарларға жасаған тәжірибслерінде тірі организмдс пайда болган энсргиялардың кай-қайсысы да ақырында жылуга айналатынын анықтады. Гесс пен м . Рубнер жануарлардыц бірнеше түрінс тэжірибе жасап, олардыц денесінен бөлініп шыққан энергия тагаммен бірге келіп түскен органикалык заттар энергиясына тец болатынын дәлелдеп берді. Мэселен, олар екі иггі калориметриялық камерада 46 гэулік ұстап, екеуі бөліп ііімгарган энергияны олардың жеген тамагындагы калория мөлшерімен салмстырган. Осы уакыттың ішіндс екі ит дснесінен 17736 ккал энергия бөліп шыгарган, ал олардыц жсгсн асында 17863 ккал энергия болган. Желінген тагамдағы жылу энсргиясы 127 ккал жогары, мұның ссбсбі - ит денесіндегі белок толық тотықпаған. Белокты ортесс ол ыдырап кемірқышқыл газ бен суга (С’0 2 + 1120) айналады, ал белоктан тотыгу нәтижесінде денеде мочевина, несен қышкылы, креатин еиякты күрделі заттар пайда болады, олар бүйрек арқылы сыртқа шыгарылады. Осы заттарды өртеген кезде шығатын энергия қанша болеа, жануар денесінен бөлінін шыққан жалпы энергия соншалықтм кем болады. Демек, энергия шыгыны аспен бірге денеге келіп түскен рргапикалық заттар энергиясына тең, бұл - энергиялық баланс болады деген еез. Нүл зацлылыктың адамга да тэн екенін Этуотер мен Бенедикт дэлслдсп берді. Дснсден болініп шыққан энергия калориметриялык эдіспен, ал күндслікгі рационның энергиясы калория есебімен, ондагы тагамдарды ортеу не қорекгік заттардың калориялық коэффициентін қолдану аркылы анықталады. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|