Адам физиологиясы
,2 - к о с к абат ж э н е и он ар н асы арқылы каранай ы м д и ф ф у зи я , 3 - ж е ң іл д е г е н д и ф ф у зи я
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
- Бұл бет үшін навигация:
- Иондар тасымалы.
| 1 ,2 - к о с к абат ж э н е и он ар н асы арқылы каранай ы м д и ф ф у зи я , 3 - ж е ң іл д е г е н д и ф ф у зи я ,
4 -б ір ін ш іл е й - д ә р т т і т а сы м м ал , 5 -е к ін ш іл е й - д э р т г і тасы м ал. Осмос. Мембрананың жартылай өткізгіштік қабілеті болады. Өйткені ол суды өзі аркылы оцай, ал басқа заттарды балу өткізеді. Ос.мос - (osmos - итеру) мембрана арқылы су молекуласы заттардың аз мөлшерлі жағынан коп шоғырланысына қарай ығысуы. Еріткіштің мұндай козғалысын жасайтын күш осмостык - итерме қысым деп аталады. Бұл кысым еріген заттардың мөлшеріне, касиеттеріне жэне темпсратураға байланысты болады. Орган*измде тіндер мен қан жүйесі арасныда жалпы осмостық қысымға қатысты жоғары молекулалардың - белоктардың жасайтын бөлігі маңызды орын алады. Мұны онкостық (onkos - ісіну) кысымы дейді. Қанның осмостык қысымы ісінді қысымнан 200 есе жогары болады. Алайда ол, томен болганымен, судың тіндерден қантамырлары кенерісіне қайтып оралуын камтамасыз етеді. Осмос пен қатар судың сүзіліп өтуі, көбінесе тіндердегі гидростатикалык кысымға байланысты болады. Сүзіліс - фильтрация, сүйыктың гидростатикалык қысымға сәйкес жарғак қалқалардың саңылауынан өтуі. Осы екі құбылыс арқылы көптеген тірліктік (асқорыгу, қан қысымы, несеп түзу т. б.) жэне деректік (аллергия, ісіну, кабыну, күйік т.б.) әсерленістер атқарылады. Иондар тасымалы. Иондарды тасу арнайы мамандалган белок кұрылымдары жасайтын ашық арналар аркылы жүзеге асады. Ондай арналардың натрий, калий, кальций, натрий-кальций жэне хлор иондардын тасымалдау үшін жасалатын түрлері болады. Иондық арналардың қақпақтарын ашык, жабык немесе дэртсіз күйде үстайтын тетіктер бар. Мүны мембрананыц екі жағындагы электр дүркіні айырмасының өзгерістері немесе физиологиялык белсенді заттардың кабылдағыштармен эрекеттесуі реттсйді. Сондыктан оларды потенциал - тэуелді жэне рецептор - тәуелді деп бөледі. Ион арналардың таңдамалы өткізгіштігі, олардың сағасында орналаскан, эрбір ионның түрін арнайы іріктейтін сүзгіштер болуына байланысты. 4 4 Иондардың мембрана арқылы өтуі электрлік өзара эрекеттестіктен де тэуелді келеді. Ол иондар мен арналар сағасында топтаскан зат бөлшектерінің зарядына байланысты. Егер арна саңылауындағы зарядталған топтарға аттас иондар жакындаса, олар кейін тебіледі. Бұлар мембрана арқылы тек қозгалыс (кинетикалык) қуаты жоғары болса гана өтеді. Ал зарядтары карсылас заттардың өтуі жеңілдеуі мүмкін. Алайда, мундай ион мембранадағы тесіктің электірлік ортасына тартылып, пэрмендік шұңқырына түсіп кетіп, бекітілуі салдарынан басқа иондарг кедергі жасайды. Мембрананы аниондар мен катиондарды өткізгіштігі эртүрлі болады, әдетте, жасуша катиондарды өткізгіш келеді. Тек, эритроциттердің қабықшасы аркылы, керісінше, аниондар өте жылдам өтеді. Сондай-ак сутек жэне гидроксил иондары да, көлемдері шағын болғанымен, жасушаға іс жүзінде өте алмайды. Өйткені, олардың зор химиялық белсенділігі (дэрттілігі) арқасында, мембрана саңылауында орналасқан беткейлік топтармен байланыс жасап, соңгылардың зарядын өзгертіп жібереді. Сонымен заттардың бір бағыта өтуіне орта мен жасушаның физикалык- химиялык көрсеткіштері әсерін тигізеді. Иондардың селқос тасымалы эр уақытта электрохимиялык айырмашылық арқылы атқарылады. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|