Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| с ө й т і і і
балалардың кажуына жол бермейді және педагогикалық талаптарға сай келсді. Мектеп қушыларының жүмысқа кабілеттілігі оқу күні бойында жэне апта ішінде түрақты болмайды. Алғашында ол артады да, одан соң организмнің қажуына байанысты кеми бастайды. Окушылардың жұмысксрлік кабілеті сейсенбі, ісіресе сэрсенбі жэнс жүма күндсрі жоғары болады. Физиологиялық тұргыдан алғанда, оқушылардын жүмыс өнімділігін көтеруші, олардың іс-эрекетін үнемі түрлендіріп, балаларды жұмыстыц бір түрінен екіншісіне ауыстырып отыру қажет. Іс-әрекет түрін ауыстырганда эртүрлі талдагыштардың тітірксну сипаты озгереді де, бүрынғы қызмет атқарып түрған ми қыртысы жасушаларының тежелуіне (тынығуына) мүмкіндік беріп, окушылардың жұмысқа қабілеттілігі ұзарады. Мұңда физкультура минуты мен сабақ арасындағы үзілістер ойдағыдай септігін тигізеді. Еңбекке баулу сабақтары да оқушылардың жұмысксрлігін арттырады. Мектсп жасындағы балалардың оқу-тәжірибе танаптарында ауыл шаруашылық еңбектерімен айналысуы организмнің күш-қуаты жэне физиологиялык кызметінің артуына қолайлы эсер етеді. Сонымен бірге мектеп оқушыларының қоғамға пайдалы еңбегі жэне өзіне қызмет ету жүмыстары да пайдалы. Қоғамға пайдалы еңбек пен озіне-озі қызмет етуге колайлы физиологиялык талаптар қойылады. Оларды күні бойына, апта мен айға арнап қатаң нормалау жэне мектеп окушыларынын жас ерекшеліктеріне, жынысына, денсаулығына, мүмкіндіктеріне, сптіліктері мен дагдыларына сай келтіру керек. Балалармен мектептен тыс жүргізілетін көптеген істер: денені дамыту, сауықтыру шаралары, тәлім-тәрбие жүмысының қүрамдас бөлігі болып габылады. Физиологиялык тұргыдан алғанда, эрбір дене тэрбиесінің сабағы организмге түсетінкүшті біртіден арттыру негізінде құрылады. АДАМ ФИЗИОЛОГИЯСЫ Оның нсгізгі максаттары: денені жаттыктыру жэне шыныктыру, спортпен шұғьлдану, сол арқылы балалардын деисаулығын нығайту, дұрыс кимыл дағдыларын калыптасыру, жылдамдық пен ептілік тәрбиелеу, батылдыкты, табандылықты, достық, жолдастық, көпшілдік сезімін гэрбиелеу больш саналады. 22 - тарау. ЭКОЛОГИЯ ЖАҒДАЙЛАРЫНА Б Е Й Ш Д Е Л У Организм сыртқы ортаның төтенше жағдайларына, ауа райына, география жайларына, әлеуметтік талаптарына сэйкес үнемі бейімделіп отырады. Өйткені эволюциялык даму оның ортадагы эр алуан температура өзгсрістерінен, оттегі, тагам жэне су тапшылығынан сақтайтын қорганыш әсерленістерін калыптастырды. Сөйтіп, тірі организмдер мен олар мекендейтін орта өзара топтану арқылы біртұтас экологиялық жүйені кұрастырады. Адам мен оны қоршаған аймактың езара байланысын жалпы экология (мекентану) гылымы зерттейді. Экология (ойкос- мекен, түрғын үй) атауын организм мен қоршаған ортаның байланысын тексеретін гылым ретінде алгашқы ұсынған неміс галымы Э. Геккель (1866) болатын. Адам экологиясы - осы гылымның маңызды салаларының бірі. Адам өзі мекен ететін ортаның маусымдык жэне тэуліктік тербелістеріне гөтеп беретін бейімдеуші тетіктерді иемденді. Осы оралымды тербелістерге сэйкес организм мен оның әрекеттік жүйелерінің мерзімді ұйымдастырылған касиеттері пайда болды. Адам өзінін тіршілік жағдайында ортаның баска да төтенше түрткілеріне бейімделіп отырады. Олардың ішіндс геофизикалық (иондык сәулеленіс, магнит өрісі, салмақсыздық, жоғары қысым), метеорологиялық түрткілер, психогендік кэдік жағдайлар, ақпарат жетімсіздігі, карқынды еңбек,гиподинамия т. б. Сондыктан организмнің бейімделіс тәсілдері мен касиетін зерттеу бұл күндері өзгеше орын алуда. Шығыс жэне солтүстік аудандарға қоныстану, Арктика мен Ангарктиданы игеру, таулы, шөлейт мекендерді жайлау, мұхиттарды игеру үшін тереңдікке түсу, жаңа мамандық меңгеру кеңінен таралып отыр. Мұның барлыгы, адам жаратылысының бүкіл талаптарын,а нагаттандырарлык, онын тіршілігін қамтамасыз ететін колайлы жағдай жасау, денсаулыгын сактау жэне жаксарту үшін физиология ғылымның алдына мүлдем жаңа максаттар мен сауалдар қояды. Сол максаттарды жеткілікті зерттеп барып, толыгынан шешуге болады. Соңғы жылдары адамдар қоршаган ортаға жауапкерсіздікпен карауға болмайтындыгын түсінді. Олар табигатқа адамның бүлдіруші әрекеттерінің зардаптарын өте-мөте ескертуге мэжбүр болды. Өндіріс пен қалалардың өркендеуі, элеуетті қарқыны экологиялык тепегеңдікті бұзумен катар адамдардың денсаулыгын кері кепруде (деградация), Осының салдары әлеуметтік жэне экологиялык апаттарга әкеліп отыр. Олардың негізгі себептері: а) табиғи жадығаттардың түгесілуі; э) химиялық ластанудан тікелей немесе жинама (ауру тудыратын микроорганизмдердің мутациялық эсерінен) тектік азгындау; б) аймақтық экожүйенің сыйымдылыгының гасуы. Экологиялык апат бүл: а) табиғи экожүйелердің бүлінген немесе қайтымсыз өзгерістері, э) мүндай өзгерістердің социл үшін жагымсыз салдары, б) табиғи жэнс үлттық мәдениетке негізделген, халықтың аймақтык 5 2 9 ксшендері мен шаруашылыктарының бұзылуы. Осы айтылғандардың айғагы ретінде Арал, Балқаш, Семей, т.б. мекендердің қасіреттерін келтіруге болады. Мүндай жағдайларды зерттейтін ғылым - экологияпық медицина. Оның негізгі салалары экологиялық физиология мен экологиялық ги гиена. Экологиячық физиология екі мәселені: 1) организмнің эртүрлі орасан (электромагниттік өріс, гипероксия, гравитация, козгалыс) түрткілерге бейімделісін; 2) ортаның климат пен географиялық жагдайындағы үрдісгерін тексереді. Экологиялык физиологияның негізін қалаушылар Д.А. Бирюков, А.Д. Слоним, В.В. Ііарин. Экологиялық гигиена қоршаган ортаның организмге зиянды әсерін болдырмауды қадағалайды. Медициналық, санитарлық-гигиеналық жэне эпидемиологиялық жаппай тексерулер жүргізеді, аурудың алдын алу оны болжау шараларын жасайды. Халық денсаулығы есеп қоршаған орта деген акпараттық мониторинг жэне есеп беру жүйесін іске қосады. Сөйтіп табигатты, коршаган ортаны қорғау, биосфсраның жэне экологияны сақтау шараларын жасау мен жүзеге асыру айрықша жолға қойылады. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|