Адам физиологиясы

қоршаған элемге өз мұктаждыгына сәйкес белсенді түрде ықпал жасайды. 
Сонымен бірге ол күрделі еңбегімен иарасатты іс-эрекеті нэтижесінде өзінің 
жаратылысын, табиги жэне рухани элемін өзгертеді. Демек, адамның 
биологиялық табигаын сақгау, оны дене жоне парасат жүктемелерінен сақгау 
емес, ксрісіншс, жан-жақты қарқысынды жүктемелер оның мүшслері мен 
жүйслерінің іс-әрекетін үйлестіріп, организмнің толық багалы дамуын, 
бойындагы иәрмеиді мүмкіндіктерін ашуга жэне жстілдіруге жагдай 
тудырады.
Адам табигаты биологиялық, элеуметтік жэне қоғамдык катынастар 
жиынтығынан тұрады. Сондықтан адамзат бойындагы биологиялық жәнс 
элсумсттік мэністің арасалмағын аныктау - адам экологиясының табигатын 
жэне сипатын ұгынудың тікелси көзі.
Адам мінезі мен дагдысына табиғаттың тікелей эсеріненг өрі, қогамның 
ықпалы ерекше болады. Адамның мінезі, ауруы, денсаулыгыжаңа сапа, 
өйтксні ондагы табиги касиеттср элеумсттік жагдайлар арқылы қалыптаскан. 
Әлеуметтік орта табиги және биологиялық сапалары шсксіз өзгсртеді. Олай 
болса, адам экологиясынык негізгі міндеті - адам мен коршаған орта жүйесін 
сактап, олардың өзара бейімделісін камтамасыз ету.
Бейімделіс
БейЫделіс (адаптация) - сыртқы ортанын құбылмалы жағдайларыиа 
организмнің икемделуі. Ол жасушалық, ағзалық, жүйелік жэне организмді 
дсңгейлерде отеді, сөйтіп туа болган пемесе жүрс болатын икемделу 
эрекетінің 
барлық 
түрін 
корсетеді. 
Ортаның 
көптеген 
жагдайлары 
организмнің мүндай қасиеттеріне барабар немесе бейбарабар келеді. 
Органазмнің барабар тітірксндіргішке бейімделу қабілеті үзақмерзімді 
эволюциялық 
даму 
сатысында 
қалыптасты. 
Ал 
барабар 
емес 
тітіркендіргіштер көбінесе организм мсн ортаның теңестіршу қасистін жояды.
Ғылым мен техника дамыган сайын, адамның шаруашылыгын жэнс 
өндірістік әс-әрекетінің өрісі кеңейіп, жаңа істер, мекен-жайлар игеруіне 
мүмкіндік туып отыр. Алайда табиги жоне өндірістік жаңаша жагдайларда, 
организмге жагымсыз эсер ететін төңіректің қолайсыз түрткілері жиі 
кездеседі. 
Бүлар 
төтенше 
(экстрсмалдык) 
немесе 
шамадан 
тыс
тітіркендіргіштердің катарына жатады.
Төтенше 
түрткілер 
физикалык, 
химиялық 
орасан, 
ақпараттық, 
магыналык (семантикалык) жэне биологиялык болып 5 топқа жіктеледі. 
Ортанын үйреншікті физикалық (кысым. климат, маусым, космос жылылық, 
сәулелену) және хиииялық (ауаның. тагамнын қүрамы, газдардың мөлшері) 
гүрткілері эдегген тыс эсер еткенде, олар организмде төтенше жагдайлар 
гуғызады.
Орасан түрткиер гравитациялык (салмақсыздық, әсіресалмақтық) жэне 
акпараттык (кисындык. күрамалык. жагдайлык) негіздерден тұрады.

Адамның күнделікті тіршілік жагдайларында ақпараттық түрткілер, 
мәселен, жалган немесе оқыс, жеткіліксіз немесе артык хабарлар төтенше 
ықпал жасайды. Қазіргі кезде адам жасынан және өмір бойы ақпараттық 
жүктемеге үшырайды. Сондықтан ол үнемі өндірістік әрекеттерінің 
кауырттыгын талап етеді. Бұлар арнайы өндірістік іс-әрекетгің шараларымен 
қосылып, 
адамның 
психика 
саласында 
зорланыс 
жэне 
бейімделіс 
олқылықтарын тудырады.
Магыналық төтенше түрткілер жеке адам басына немесе ұжымга 
қауіпкатер төнгендс, апат жагдайларында пайда болады.
Биологиялық төтеншс түрткілерге кенеттен ауру, ұзак уакыт үйыктамау, 
аштық жэне т. б. жатады. Осыған орай адамнын бейімделіс негізгін 
тіршіліктік жәнс элеуметгік тетіктері жасайды.
Организм осы жағдайларға бар мүмкіншілігінше өзінің құрылымдық 
жоне эрекеттік әсерленістері арқылы бейімделіп отырады. Оның табиғи 
ортадағы 
эртүрлі 
маусымдық 
жагдайларына 
икемделу 
қүбылысын 
акклиматизация деп атайды. Ол бейімделістің жекеленген түрі болып 
саналады.

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: