Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| Тепе - тендік талдагмшы
Тепе-теңдік (вестибуляторлық) мүшесі, көру жэнс козгалыс талдағыштарымен қатар, адамның кеңістікке бейімдслуінде жетекші орын алады. Оның шеткі не болмаса қабылдағыш, өткізгіш жэис оргалық нсмссс кыртысты бөлімдерін ажыратады. Ол түзу сызықты немссс айналмалы козгалыста, сонымен бірге кеңістіктс бастың қалпы өзгергендс пайда болатын жеделдету, баяулату ақпаратын жсткізеді жэнс оны талдайды. Бірқалымты козғалыста, не тыныштық жағдайда тепе-теңдік жүйесі қабылдагыштарында қозу болмайды. Кіреберістік қабылдағыштардан шыққан серпіністер бұлшыкеттердің тонусын қайта реттейді де, денс калпының сакталуын, козғалысты үйлестіріп жэне олардың дэл орындалуын үздіксіз бақылап отырады. Бұл эсерлер ОЖЖ-нің бірқатар бөлімдері арқылы рефлекстік жолмен жүзеге асырылады. Тепе-теңдік талдағышының шеткі бөлімі самай сүйсгінің қалың бөлігіндс орналаскан кіреберіс аппараты болып табылады. Ол кірсбсріс (vcstibulae) жэне үш имекті арналардан тұрады. лабиринттің құрамына кіреберіс апгіаратынан басқа иірімді түтігі кіреді, онда есту қабылдағыштары орналасқан. имекті арналар (62-сурет) өзара байланысқан үш түрлі жазықтықта: жогарғысы - фронталды (маңдайлас), артқысы - сагиталды (жебетэріздес), сыртқысы - көлденең орналаскан. Әрбір арнаның бір ұшы кеңейтілген (ампула), оларда қысым озгерістеріне сезімтал қабылдағыштар болады. Кіреберіс құрамына тағы екі капшык кіреді. Онын біреуі иірімді түтігіне, екіншісі имекті арналарға жақын жатады. Кіреберіс капшыктарында отолит аппараты орналаскан. Қапшықтың куысына карай шығып түрған кабылдагыш бөлімі козғалатын ұзынырак бір түкнен және бір-біріне жабысқан қозгалмайтын (60-80) түктермен аякталады. Бүл түктер құрамында эктің кішкентай түйіршіктері (отолиттер) бар іркілдек мембрана аркылы өтеді. Кіреберістегі түкті ркасушалардың қозуы осы мембрана түтстері бойымен сырганау салдарынан. ягни олардың бүгілуінен туады. |