Адам физиологиясы
6 -с у р е т . М и қ ы рты сы нда к ей б ір ағзал ар к ы зм ет ін ің ор н ал асы м ы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| 6 6 -с у р е т . М и қ ы рты сы нда к ей б ір ағзал ар к ы зм ет ін ің ор н ал асы м ы
(К .М . Б ы ков б о й ы н іи а ). І-ж үлы и н е м е с е со іш к ш а м и д е ң г е й і; ІІ-м и баган ы д е ң г е й і; ІН -м и қы рты сы д е ң г е й і. Тсрморсцепторлар жылу реттеудің бастапқы сезімдік жолдарына жауапты болады. Ал капилярдың маңындағы жэне корші тінде орналасқан осморецептолар элі толық зерттелген жоқ. Ағзалық талдағыштың өгкізгіш жолын кезеген, құрсақ жэне жамбас жүйкелері құрайды. Ксзеген жүйке ОЖЖ-сіне кеуде жэнс қүрсақ қуысында орналасқан барлык агзалардан, баяу жылдамдықпен жіңішке талшыктар аркылы сезімдік ықпалды жеткізеді. Қүрсак жүйкесі асқазаннан, шажырқайдан, аш ішектен, ал жамбас жүйкесі - кіші жамбас қуысындагы ағзалардан мәлімет тасиды. Бұл жүйкелердің құрамында эрі тез, эрі баяу өткізгіш талшыктар кездеседі. Көптеген ( ішкі қабылдагыш серпіністері жұлынньщ артқы жэне ішксрі қапталдас бағаны арқылы өтеді. Бұл ақпараітар ми баганы мен кыртысасты құрылымдарга келеді. Мэселсн, құйрыкты денеге - куықтың сигналдары, ал артқы астарлас бөліміне - кеуде, кұрсак жэне жамбас құыстарындагы коптеген ағзалардан мэліметтер түсіп тұрады. Соматикалық жэне вегетативтік ықпалдардың таламуста гүйісетіндігі белгілі болды. Әсіресе кұрсақ жэне кезеген жүйкенщ жобаланысы бар гипоталамустын мэні зор. Сонымен катар құрсак жүйкесінің талшыктарын тітіркендіргенде әсерленетін нейрондар мишыкта да табылды. Агзалық талдағыштың жогарғы бөлімі ми сыңарлары қыртысында орналасады. Ми қыртысының сигма тэрізді қатиарын екі жагынан сылып тастаған жагдайда асқазан, ішек, қуық, жатырды тітіркендіру арқылы қалыптасқан шартты рефлекстер кенет ұзақ уақытқа жойылады. Ағзалық әрекеттеріне лимбия жүйесі де тікелей ықпал жасайды. Бұл жүйе мен қыртыстың денесезу аймағы өзара тығыз байланысты жәнк ішкі қабылдаудан туатын шартты бейнелістерге екеуі бірдей қатысады. Кейбір ішкі қабылдағыштарды тітіркендіргенде, қуықты, ішекті іштен кернегендей көмескі түйсіктер туады. Ал жүрек пен тамыр, бауыр, бүйрек көкбауыр, жатыр жэне т.б. ағзалардағы қозудан айқын сезіну түйсіктері байқалмайды. Мүндай жагдайларда иайда болатын сигналдардың табалдырықтан томен мипаты болады. И.М. Сечсновтың түжырымдауы бойынша, бұл түйсіктер мінез-қүлық калыптасуы кезінде күңгірт, бұлыңғыр сипатта болады. Тек нақтылы ағзаларда көрнекті ауытқулар пайда болғанда, бүл сигналдар санаға жстіп, ауырсыну түйсіктсрімен катар білінеді. Ағзалық талдағыш қабылдаған, ішкі ағзалар жагдайының өзгеруі тіпті санага жетпеген күнде, адамның көңіліне, хал-жагдайына жэне мінезіне зор ықпал жасайды. Өйткені ішкі қабылдағыштардың сигналы орталық жүйке жүйесінің ең жогары бөлімдері - ми қыртысына дейін жетіп, басқа орталықтардың белсенділігін өзгертуі, жаңа шартты рефлекстер жасауы ықтимал. Әсіресе агзалық шартты рефлекстердің маңызы күрделі тізбектелген эсерленістер қалыптастырғанда, мінездің эралуан (тағаамдық, қорғаныс және т.с.с.) түрлерін кұрғанда арта түседі. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|