Тұлғалық жаттыгулардың денсаулықты жақсартудагы

Стресс  түрткілер  эсер  еткенде,  тектік  аппарат  биоэнергетикалык  үрдістерді 

күшейтеді.

2.  Түлғалык  жаттығулар  организмнің  әрекеттік  қосалқы  мүмкіндіктерін 

көтереді.  Физиологиялык  қосалқы  иэрмен  эволюция  барысында  қалыптаскан 

ағзалар немесе жүйелердің өз іс-эрекеттік карқынын бірнеше рст өсіре алатын 

кабілеті.  Мүны  жұптаскан  -  викарлық  ағзалардың  (бүйрек,  талдагыштар, 

т.с.с.)  өтеміс  кызметінің  басқа  іс-әрекегтсрді  жогары  деңгейде  өте  алатын 

мүмкіндігінен  байкауға  болады.  Мәселен,  спортшылар  оттегінің  мөлшері 

16%-ға  дейін  азайған,  көмірқышқыл  газы  2-3%-ға  дейін  көбейген  жағдайда 

жұмысксрлік қабілетін ұзак уакыт сақтай алады.

3.  Жаттыгулар  иммунитет  жүйесін  жақсартады.  Дене  жаттыгуларымен 

жүйелі  айналысу гуморалдык жэне жасушалық иммундық қорғаныіи  қасиетін 

өсіреді, антиген-антитән эсерленісін  күшейтеді.

4.  қимыл  жаттыгулары  денсаулықты  шыңдайтын  дене  шынықтырудың 

негізгі  құралы  болыи  саналады.  Олар  табиги  түрткілермен  (ауа,  су,  күнге 

шарпылу)  жан  дүниесі  жаттыгуларымен  бірге  қолданған  жагдайда  өте 

нәтижелі болады.

Қозғалыстың  жүйке-ст  жүйесіне  эсері  ерекше  байкалады.  қимыл  кезінде 

зат алмасу, қанайналымы жақсарады.  Сондыктан  бүлшықеттердің физикалық, 

химиялык  касиеттері  өзгеріп,  олардың  өнімділігін  қамтамасыз  етеді.  Жүйелі 

қозгалыс  белсенділігі 

бүлшықеттердің  гипертрофиясын 

(эсерінэрлену) 

тудырады.  Олардың  қүрамында  актин-миозин,  миоглобин,  гликоген,  АҮФ 

т.б.  көбейеді.  Тұрақты  қозғалыстардан  қантамырлары  мен  жүйке  талшықта- 

рының  терең  үштары  өзгеріске  үшырайды.  Сөйтіп  тірек-кимыл  жүйесінің 

қүрылысы  өсіп  калыптасады.  Олардың  қызметі  сенімді,  өте  үйлесімді  жэне 

үнемді  түрде  жүзеге  асады.  қимыл-козғалыс  белсенділігін  сауатты  ғылыми 

тұргыда  жүргізу  дене  бітісін  өсу  жэне  даму  үрдістерін,  әсіресе  балиғаттық 

кезеңде дүрыс  қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Дене  козгалыстары  адамныц  рухани  күйін  дамытуда  ерекше  орын 

алагыны  көне  шыгыс  медицина  саласында  ертеден  белгілі  (йога,  цигун,  ушу 

т.б.).  Сондай-ақ оны  "тэн саулыгы - жан саулыгы" дейтіні дэлелдейді.

Қимыл белсенділігі реттеуші  жүйелердін қызметіне эсер етеді.

И.П. 

Павловтың 

айтуынша, 

кимыл-қозғалыс 

адамға 

"бүлшықет 

куанышын"  береді.  Қимыл  кезінде  ОЖЖ-нің  өңдейтін  акпарат  көлемі  өседі, 

оның  барлык  қүрылымдарының  қызметі  аргады,  қозу  мен  тежелу  үрдістері 

белсендіріледі  жэне  теңестіріледі.  қозғалыс  зерде,  ұластыру,  нұрлану, 

шығармашылық үрдістерін күшейтеді.

Ми қыртысына шеттен  келетін серпіністер гипоталамус-гипофиз жүйесін 

белсендіреді.  Сөйтіп  барлық  сөлініс  бездерінің  қызметі  кірістіріледі.  Ол 

козгалыс  кезінде  вегетативтік  жабдықтау  ағзалардың  қызметіне  оңтайлы 

жағдай  жасайды.  Мәселен,  жүгіру  немесе  басқа  белсенді  қозгалыс  кезінде 

канға  гормондар,  эндорфиндер  жиналады.  Олар  абыржу,  үрей,  ауырсыну 

және ашыгу сезімдерін азайтады.

Организмнің  косалқы  мүмкіндіктері  өсіп,  оның  тіршіліктік  сергуі 

(тонусы) артады.

Адамның стресс түрткілеріне кэдік себептерге төзімділігі, түлғалык жэне 

психикалық жұмыскерлігі,  шыдамдылығы  калыптасады.

Қозі а.тыс саиасының дамуы

Өсу  жэне  даму  барысында  балалар  қозгалысының  негізгі  саиасы  жэне 

үйлесімділік кабілетзері  калыптасады.  Жас  кезеңдерінде олардың тиімді  жэне 

нэтижелі  отуіне  өзіндік  сезімтал  кездері  сэйксс  келеді.  Ол  эрбір  бүлшықет 

эртүрлі  мерзімдік  (гетерохронды)  өтеді.  Мэселен,  жазғыш  бүлшыкеттердің 

күші  16  жаста,  ал  бүккіш  еттер  20  жаста  ең  жоғары  дәрежесіне  жетсді,  Оның 

жедел  жетілу  жсткіншектік  кезеңде  байқалады,  ал  18  жаста  күштің  өсуі 

баяулайды.  Ол 25-26 жаста аяқталады.

Саусақ  бүлшықеттсрінің  күші  7  жаста  -   12  -  13  кг;  10  жаста  -  17-20  кг; 

14 ж аста- 27 - 35  кг;  17-де -  31  - 48 кг.

Бел  бұлшықетгерінің  күш і. 7  жаста  -  31-34  кг,  10  жаста  -  38-42  кг, 

14 жаста -  53  -  54 кг болады.  .

Қозғалыс  істерінің  жылдамдығы  дамуы  4-5  жаста  басталып,  14-30  жаста 

ең жогары сапасына жетеді, сезімтал кездері  6-14 жаста байқалады.

Қимыл  дәлдігі  қозғалыстың  үйлесімдігін  көрсетеді,  ол  қозгалыс 

талдағышынын  дамуына  байланысты.  Балалар  4-5  жаста  дэл,  нэзік,  жіті 

қимылдар  жасай  алмайды.  Мұндай  әрекеттік  қимыл  6-7  жаста  басталып 

25-30 жаста максимумга жетеді, оның сезімтал кезі  11-16 жаста болады.

Ептілік  -  дэл  қимыл  жэне  жылдам  орындаудан  қүралады.  Бүл  6  жастан 

кейін басталып,  17 жаста дамиды, оның сезімтал кезі  8-13  жаста өтеді.

Бұлшьқеттердің  шыдамдылығының  дамуы  баяу  жүреді.  Сондықтан 

12-13 

жасқа  дейінге  балалар  ұзақ  жүктемелерден  сақтануы 

керек. 

Шыдамдылыктың жогары сапасы - 25 жаста аяқталады.

Бүлшықсттер  жүмыскерлігінің жақсы  калнына келу  кабілеті  7-9 

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: