Қан  жүйесінін  қызметін  реттеу

Бұл  сэйкестік  жүйкс  жүйесі  жэне  кан  (гуморалдық  заттар)  аркылы  рсттеліп 

отырады.

Көптеген 

тэжірибелерге 

қарағанда 

симпатикалық 

жүйке 

қан 

жасушаларының  түзілуін  тездетсе,  парасимпатикалык  жүйке  (кезеген  жүйке) 

оны  ксрісінше тежейді.

В.Н.  Черниговский,  А.Я.  Ярошевский  қабылдағыштардың  қан  түзілстін 

агзаларда  калай  орналасканын,  сол  агзалардың  жүйкс  жүйссімсн  қалайша  екі 

жақты  байланыс  жасайтынын  анықтады.  Қан  түзілетін  ағзалардың  жағдайы 

өзгерсе,  тиісті  рецепторлар  арқылы  хабар  бірден  орталық  жүйке  жүйесінс 

жетеді.  Ал  одан  шыққан  серпіністер  тиісті  бұйрықтар  аркылы  қан  түзілетін 

ағзаларга  багытталады.  Рефлекстік  эсерленіскс  гипоталамус,  гипофиз  жэнс 

вегетативтік  жүйке  жүйесі  қатысады.  Қан  түзілу  үрдісінс  эңдокриңдік  бсздср 

де  эсер  етеді.  Қан  түзілуін  гипофиз  (СГГ,  АКГГ)  бүйрекусті  безі,  қалканша 

без  гормондары  шапшаңдатады.  Аналық  без  гормоңдары  эригроцитопоэзді 

тежейтін болса, ер адам гормондары керісінше, оны  үдетеді.

Жүйке  жуйесі,  эндокринді  бездср  қан  түзілуіне  (гомопоэзге)  көбінесе 

гормондар арқылы  эсер етеді.  Эритропоэтин, лейкопоэтин, тромбоцитопоэтин 

(глюкопротеидтер)  негізінен  бүйректе,  сондай-ақ  бауырда,  көкбауырда 

түзіледі.  Қанда  оттегі  жетіспесе  (гипоксия)  эритропоэтин  рсфлекстік  жолмен 

көбейеді.

Лейкопоэзді  лейкопоэтин  үдетеді.  Лейкоциттсрдің  саны  азая  бастаса, 

рефлекстік жолмен лейкопоэтин саны  көбейе түседі.

Тромбоциттер 

түзілуіне 

тромбоцитопоэтиндср 

эсер 

етеді. 

Қан 

жасушаларынъщ түзілуіне В 12,  В 15, С витаминдері  катысады.

10 - тарау.  ҚАНАЙНАЛЫМ Ы ЖҮЙЕСІ

Қанайналымы  жүйесі  жүрек  пен  қанайналымының  үлкен  жэне  кіші 

шеңберінен тұрады.  Бұл жүйенің кіндігі -  жүрек насос торізді  қанды сыгым 

дап  қантамырларына  айдайды  да  оның  үздіксіз  агысқа  айналуын 

қамтамасыз  етеді.  Жүрек  тоқтап  калса,  табиги  ырғагы  бүзылса,  не  әлсіресе, 

қан  дене  тіршілігіне  қажет  мөлшерде  гарамайды  да,  сан  килы  өз  кызметін 

атқара алмайды.

Қанайналымының  үлкен  шеңбері  жүректің  сол  қарыншасынан  -  

қолқадан сол  карыншасынан -  қолқадан басталады.  Қан  қолқадан артериялрга 

одан  эрі  капиллярларға  (қылтамырларға)  жетеді.  Онда  қан  құрамындагы 

оттегі  тіндерге,  ал  ондағы  көмір  қышкыл  газы  канга өтеді де,  артериялық қан 

вена қанына айналады.

Вена  қаны  капиллярлардан  жіңішке  веналарға,  одан  эрі  веналарға, 

жогаргы  жэне төменгі  венага (V.  cava  inferior,  V.  cava  superior)  жетеді  де,  сол 

аркылы  жүректің  он  жүрекшесіне  қүйылады.  Сонымен  канайналымының 

үлкен  шеңбері бітеді (31 -сурет).

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: