Заттардың мүмкін канцерогендігі туралы деректер болуында ФАО/ВОЗ кейбір пестицидтер үшін ұсынылатын шамалар мен ШТТ өңдеп шығарады .
Заттардың мүмкін канцерогендігі туралы деректер болуында ФАО/ВОЗ кейбір пестицидтер үшін ұсынылатын шамалар мен ШТТ өңдеп шығарады .
Жекелеген заттардың адам организміне түсіретін нақты жүктемесін анықтау әдістемесі
Кейбір аурулардың адам организміндегі микроэлементтер шоғырлануымен тура байланысты болатындығы белгілі.Мысалы , бірқатар ферменттер белсенділігі Mo,Cu,Mn,Zn,Fe, сияқты металдардың аз шоғырлануының әрекетінен күшейеді . Тағам мәзірінде осы элементтердің жетіспеушілігі қажетті ферменттер синтезінің бұзылуына әкеліп соғады .
Микроэлементтердің көпшілігі организм белоктармен өзара әрекеттесіп, олармен металоорганикалық кешендер түзеді. Осылай , Са ,Mg, Mn, Fe, Ni, қатарында берік кешендер түзуге қабілеттіліктің өсуі өмірлік маңызды үрдістерде металлдардың арнай катализатор ретіндегі мүмкіндіктерін ескеруді арттырады . Осылай организмге кадмийдің кө мөлшерде түсуі мырыш , темір , мыс алмасуына әрекет жасайды , темір сіңірілуін нашарлатады .
Микроэлементтердің көпшілігі организм белоктармен өзара әрекеттесіп, олармен металоорганикалық кешендер түзеді. Осылай , Са ,Mg, Mn, Fe, Ni, қатарында берік кешендер түзуге қабілеттіліктің өсуі өмірлік маңызды үрдістерде металлдардың арнай катализатор ретіндегі мүмкіндіктерін ескеруді арттырады . Осылай организмге кадмийдің кө мөлшерде түсуі мырыш , темір , мыс алмасуына әрекет жасайды , темір сіңірілуін нашарлатады .
Ас мәзірі арқылы түсетін тәуліктік нақты жүктемесінің бағалануын тұрғындардың топтық бөлінуінін ескеру арқылы жүргізу керек: балалар – 1 жасқа дейін , 1 жастан 3 жасқа дейін , 4 жастан 6 жасқа дейін , 7 жастан 10 жасқа дейін , 11 жастан 13 жасқа дейін (ұл балалар , қыз балалар) , 14 жастан 17 жасқа дейін (жасөспірімдер , қыздар); ересек еңбекке қабілетті тұрғындардың -еңбек қарқындылығы 1 тобы (ерлер ,әйелдер); егде және
кәрі жастағы тұлғалар – 60 – топтары (ерлер , әйелдер); 75 жас және одан үлкен (ерлер , әйелдер).
Тағамдық өнімдерді химиялық ластаушылар арасында нақты жағдайларда организмге кешенді әрекет жасауға қабілетті (әртүрлі орта нысандарынан түсу есебінен) заттар ерекше көңіл аударуды талап етеді .
Бірқатар металдардың организм қызметі үшін эссенциалдық мағынасы бар , олар организмнің физиологиялық
қажеттіліктерін шекті мөлшерде қанағаттандырады. Эссенциалдық микроэлементтер: мырыш , марганец , хром , мыс , кобальт , молибден , селен , йод , фтор.
Нақты жүктеменің есептелінуі мына формула бойынша жүргізіледі :
PH=
Онда РН – нақты жүктеме , мг/кг;
С1 – бастапқы тағамдық өнімдегі зерттелетін ластаушы заттардың шоғырлануы , мг/кг;
m1 – тұтынылатын тәуліктік рациондағы тағамдық өнім массасы , кг.
к1 – кулинарлық немесе технологиялық өндеуден кейінгі тағамдық өнімдегі ластаушы заттар шоғырлануының өзгеру коэффицеті (тәжірибелік деректер болмағанда к1= 1 болып қабылданды);
М – зерттеуші тұрғындартоптарының орташа дене массасы , кг;
Т – РН бағалау кезеңінің ұзақтығы , тәулік.
Химиялық заттардың тәуліктік нақты жүктемесінің есептеу мен бағалауда тағамдық өнімдердегі (тамақ рационында) нақтылы заттардың шоғырлануын , халықтың топқа бөлінуін (балалар , ересектер , жыныс ,жас шамасы) , тәуліктік өнім тұтынудың нормативін , организмде
заттардың түсу және сіңірілу үлесін ескеру керек.
Ауыз сумен түсетін заттардың нақты жүктемесі бойынша есептеулерді заттың судағы нақты шоғырлануын жасына , организм жағдайына және климаттық ерекшеліктерге тәуелді тәуліктік су иұтынуға көбейтеді (1 л – ден 5 л дейін).
Адам организміне химиялық заттардың кешені түрінде ауамен, сумен, және тағамдық өнімдермен түсетін жиынтық жүктеме (РН жиынтық) мына формула бойынша анықталады:
РН��= РНа.в+ РНв.п+ РН тө.
РН��= РНа.в+ РНв.п+ РН тө.
Онда РН – жиынтық жүктеме (мг/тәулік, мг/кг);
РНаа - атмосфералық ауа жұту есебінен жүктеме (мг/тәулік,мг/кг);
РНас – ауыз су тұтыну есебінен жүктеме (мг/тәулік, мг/кг);
РНтө – тағамдық өнімдер тұтыну есебінен жүктеме (мг/тәулік , мг/кг)
