Адамның жанының табиғаты қандай болады, оның түпкі мақсаты не?
Рухани құндылықтардың демократиядағы маңызы?
жүктеу/скачать 18,19 Kb.
|
| Рухани құндылықтардың демократиядағы маңызы?
Демокриттің мораль туралы пайымдауы оның қоғам, мемлекет туралы идеясымен, саяси құмарлықтарымен тығыз байланысты. Демократияның кейбір маңызды принциптері жоғарыда аталған рухани құндылықтармен бірге әлеуметтік-адамгершілік идеалы болып табылады. Ол үшін демократиядағы кедейлік патшалардағы азаматтардың әл-ауқатына қарағанда, бостандық құлдықтан гөрі жақсы. Қоғамдық істерге мүмкіндігінше көп адам қатысуы керек. Егер сіз қоғамдық істерге қатыспасаңыз, сіз жаман беделге ие боласыз. "Шынында да, немқұрайлылықпен [қоғамдық істерге] қарамайтын және әділетсіздік жасамайтын адам үшін жаман беделге ие болу және тіпті қандай да бір қиындықтарға тап болу қаупі бар". Демократия үшін мүдделер мен пікірлерді үйлестіруді қажет. Мемлекет неғұрлым демократиялық болса, соғұрлым біртұтас болады. Демокрит үшін демократия-бұл бірауыздылық, ал бірауыздылық сөзбен емес, нақты іс-әрекетте. Адамдар қаншалықты белсенді болса, соғұрлым тезірек келісімге келе алады және оған шынымен келеді. Жанжалдардың, жаман әрекеттердің алдын-алу, адамдардың бір-біріне деген ізгі ниеті – Демокрит қорғайтын моральдық мұраттарға толық сәйкес келетін әлеуметтік жол. Кедейлердің құқықтарын үнемі қорғап, өмір тәжірибесінде байлыққа ұмтылумен байланысты емес өмірдің идеалын ұстану қажет. Мемлекет, кедейлерге көмектесіп, оларға үнемі назар аударып, оларды қамқорлықпен қоршауы керек. "Мемлекет мүддесі бәрінен бұрын, ортақ игілікке қарсы зорлық-зомбылық қолдануға болмайды. Жақсы басқарылатын қала – бұл ең үлкен тірек". Заң "адамдардың өмірін жақсы ұйымдастыруға" арналған және оған мойынсұнғандарға пайдалы әсер етеді. Сонымен, мемлекеттегі зұлымдық өздері жаман емес заңдарда жасалмайды: егер бір адам екіншісіне зиян тигізбесе, олар әркімнің еркін, қауіпсіз өмір сүруіне кедергі болмайды. "Қызғаныш – адамдар арасындағы алауыздықтың бастауы". "Әдептілік – заңға, билікке және ақыл-ой артықшылығына бағынуды талап етеді". Демокрит ежелгі философиядағы алғашқылардың бірі болып таным процесі туралы егжей-тегжейлі түсінік берді, ондағы сезімтал және ұтымды жағын бөліп, олардың арақатынасын анықтады. Таным, деді ол, сезімнен ақылға ауысады. Сезімдік таным-атомдардың әсер етуінің нәтижесі. Сезімдік бейнелердің айырмашылығы формалардың айырмашылығына, атомдардың құрылымына байланысты. Мысалы, визуалды кескін олардың микроскопиялық көшірмелері мен суреттерінің заттарынан "ұшудан" пайда болады. Соңғысы көзге түседі және онда визуалды сурет пайда болады. Рационалды білім, Демокриттің пікірінше, сезімталдықтың жалғасы. Ақыл-бұл нәзік визуалды орган, яғни. бұл өзіндік "логикалық көру". Демокрит материал мен идеалдың арасындағы айырмашылықты жасамайды. Адамның жаны-бұл илаһи болып табылатын оңай қозғалатын сфералық және тегіс атомдардың қосындысы. Адамгершілік туралы. Демокрит адамның қадір – қасиеті туралы-кейінірек құндылықтар деп аталатын, яғни адам үшін не маңызды, қалай, не үшін өмір сүру керек деген пікірталасқа қызу қатысты. Ол, бұрынғы данагерлер сияқты, бүгінгі күні өзекті болып қала беретін сұрақтарға алаңдады: өмірдің ең жоғары моральдық негіздері деп атауға болатын принциптер бар ма? Егер бар болса, онда олар неден тұрады? Софистер мен Сократтың дау - дамайына араласып, Демокрит әр түрлі ұмтылыстар, көзқарастар, мүдделер бар әлемде өзінің жеке позициясын қорғауға деген ұмтылысын көрсетті-даналықпен ғана емес, кемелділікпен ғана емес, интеллектуалды алаңдаушылықпен де өмір сүретін данагөйдің ұстанымы. Бірақ сонымен бірге ол дене пайдасы мен ләззатын – және Құдай деп санайтын рухани игілікті берік және нақты ажыратады, бөледі, тіпті қарсы қояды. "Дене күші де, ақша да адамдарды бақытты етпейді, бірақ әділеттілік пен жан - жақты даналық", - дейді Демокрит. Мұнда отандастармен, замандастарымен, атап айтқанда оны "бос" әкелік ақшамен айыптаған адамдармен пікірталастардың жаңғырығы естіледі. "Адамның дене сұлулығы, - дейді Демокрит, - егер ақыл оның астында жасырмаса, малға ұқсас нәрсе бар". Мұндай қарама – қайшылық Демокриттің және, мүмкін, оның көптеген пікірлестерінің – бір жағынан әділеттілік, даналық және материалдық игіліктерге, ең алдымен ақшаға деген ұмтылыстың үйлесімсіздігін көрсетеді. "Жаралардың ішіндегі ең жаман ауру – қатерлі ісік, сондықтан ақшаға ие болған кезде ең жаманы-оларға үнемі қосылғысы келеді", - дейді Демокрит. Данагөйдің моральдық ұстанымының артықшылығын негіздей отырып, Демокрит үнемі қалаулар мен құмарлықтарды тежеп, қалыпты мінезді тәрбиелеу керек деп талап етеді. Басқа нәрсеге қол жеткізуге бағытталған күшті тілектер жанды басқа нәрсеге соқыр етеді, деп өмірдің толықтығымен айналысатын Демокрит баса айтады. Ол "сән-салтанатқа ұмтылатын адамдар шошқа тәрізді"деп талап етеді. Бақыт, Демокриттің пікірінше, жақсы көңіл-күйде, оның тепе-теңдігінде, үйлесімінде, симметриясында, жанның қорқынышында. Барлық осы қасиеттер, жанның ұмтылыстары Демокриттің жоғары игілік тұжырымдамасында біріктірілген. Мұндай күйге жету өте оңай деп ойламай, ол жан мен дененің үздіксіз сот ісі туралы драмалық түрде баяндайды, ол, мүмкін, бірнеше рет бастан кешкен. Жанның алдында дене кінәлі ғана емес, егер дұрыс қолданылмаса, жан дене үшін бақытсыздықтың тұрақты көзі бола алады. жүктеу/скачать 18,19 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|