Адамзат тарихында ең ерте қалыптасқан ғылымдардың бірі математика еді
жүктеу/скачать 49,73 Kb.
|
Айнур апай
| Сандар өткен тарихи белестер
Тіпті, адам баласы дүниеге келген әртүрлі таңбалардан бұрын, сандарды меңгерместен - ақ, сөздердің мағыналарын халықтың сөздік қорларынан жиі аңғарамыз. Сан, санау әдістері әуелде әртүрлі жолдармен дамығанын да байқаймыз. Мысалы, Египет, вавилон, Грек тілдеріндегі сандық таңбалау әдістерінен- ақ көреміз. Көне американ үндістерінің санау жолдары осы соқпақты бастан кешірген. Олар сандарды ертедегі шумерлер сияқты көрсеткен. Мысалы, американдық үндістердің ер адамдары аң аулауға, ұзақ сапарға кеткенде, үйлерінде қалған әйелдері үй иесінің оралу уақытын түрлі-түсті жіптермен немесе жіптен түйін түйіп белгілеп отырған. Түске боялған жіптер адамның көңіл-күйін білдіріп, белгілі ұғымдарды берген. Қара бояу - қайғы – қасірет, ақ бояу – бейбітшілікті, ал сары бояу – алтын, күн ұғымын білдірген. Осындай санау әдістерінің бірі орыс халқының «бирка» деген борышты өтейтін белгілерінен де көруге болады. Егер еңбек адамы жер мен дін иелеріне берешек болса, онда ағашқа кертіп, оны екіге бөліп отырған. Салық жинаушымен есептескенде, осы екі ағашты беттестіріп, тексеріп отырған екен. Бұл әдіс – хат танымайтын адамдар тапқан сандық таңбалардың бірі деуге болады. Түркі халқының күн көрісі, өмірі малмен өлшенгенін білеміз. Көне түркілер әуелде табиғи сандарды меңгеруді басқа халықтар сияқты ұзақ уақыт бастан кешкен. Бір санын үйрену үшін саннан бұрын заттың белгілерін, қасиеттерін салыстырып, олардың бізге жеткен, халық педагогикасынан – ақ байқаймыз. Мысалы: Ай, Күн – біреу өзі де біреу. Осы бір санының сөздік баламалары – жеке, дара, жалғыз, сыңар, жалқы, саяқ деген ұғымды білдіреді. Енді, адамдар 2 санын меңгере бастады, ал бұл санның баламалары – жұп, қос, егіз болса, жұптан тұратын ұғымдар – екі көз, екі құлақ, қол мен аяқ 217 Республикалық 45minut.kz басылымы топтамасы болса, киім сатып алғанда екі қолға, екі аяққа бір - біржұптан қолғап пен етік алады. мен 2 санынан кейін адамдар 3 санын ұзақ жылдар бойы үйрене бастады. Бұл сан тұрмыста өте жиі кездеседі. Мысалы, ошақ бұты – тері киім 3 бойдан (кеуде мен жең) тұрады, шалбар да 3 бойдан (бел мен балақ ) тұратынын байқаған. Сөйтіп, бір алақандағы 5 саусақты меңгеріп, екінші алақандағы саусақтарға көшіп отырған. Егер саналатын заттың мөлшері көп болса, екі аяқтағы бақайды қосып, ол жетпесе екі алақанды саусақ пен бақайдың буынын санап, қимылдайтын бүгілетін дене мүшелерін де пайдаланған. жүктеу/скачать 49,73 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|