Жүсіп Баласағұн философиясындағы әділеттілік мәселесі. «Құт», «қанағат», «тәуба», «әділет», «сабыр» категориялары

3. Жүсіп Баласағұн философиясындағы әділеттілік мәселесі. «Құт», «қанағат», «тәуба», «әділет», «сабыр» категориялары

• Адамгершілікке бет бұру - ізгі жүрек ізгілігінен, туған жері, еліндегі тұма бастаулар мен мінез ерекшеліктерін іздестіруге ұйытқы болды. Ал ойлы іс-әрекет еркіндігі, көркемдік және ғылыми-философиялық шығармашылық қарқынының ауқымдануы - адам болмысына және ел бірлігіне деген қызығушылықты арттырды. Осы тұрғыдан қарастырсақ, дастанның идеялық композициясы төрт ұлы ұғымнан, төрт қымбат қасиеттерден: 1) шындық жолы, Әділет; 2) құт пен ырыс, Дәулет; 3) Ақыл менен парасат; 4) ұстамдылық, Қа­нағат ұстанымнан құрастырылуы тегін емес. Ж.Баласағұн ұстанымында мұндай жеке кісілік қасиеттер бір-бірімен тұрақты үйлескен.

Тақырып бойынша бақылау сұрағы Этиканың алтын заңын ұсынған қытай ойшылы?

• Сюн цзы
• Ким Ли
• Конфуций
• Лао цзы

10 Дәріс. Еркіндік философиясы

Жоспар бойынша қарастырылатын сұрақтар:

• 1. Философия тарихындағы еркіндік ұғымы. Адам және оның еркіндігі (Б. Спиноза).
• 2. М. Хайдеггердің шығармаларындағы еркіндік пен ақиқаттың байланысы..
• 3. Еркіндік пен жауапкершілік: Ж.П. Сартр. Еркіндік және абсурд: А. Камю. Н.А. Бердяевтің еркіндік концепциясы.
• Қолданылатын әдебиеттер:
• 1. Нұрышева Г.Ж. «Философия» – Алматы: Інжу-маржан, 2013.
• 2. Петрова В.Ф., Хасанов М.Ш. «Философия». – Алматы: Эверо, 2014.
• 3. Ғарифолла Есім «Фәлсафа тарихы» – Алматы, 2000.
• 4. Ғарифолла Есім «Қазақ философиясының тарихы» – Алматы, 2006.
• 5. Ғарифолла Есім «Адам-зат» – Астана, 2008.

1. Философия тарихындағы еркіндік ұғымы. Адам және оның еркіндігі (Б. Спиноза).

Барух Спиноза (1632-1677) Амстердамда еврей отбасында дүниеге келіп, өуелі сауда-саттықпен айналысқанымен, кейінірек философияға біржола бет бұрды. Оның ілімінде алғашқы кезде жаратылыстану мәселелері көбірек болғанымен, ол бірте-бірте этикалық доктрина қалыптастыру, адам мәселесін терендеп зерттеу ісіне басты назар аударды. Негізгі еңбегі — «Этика». Спиноза адам табиғаттың ажырамас бөлігі екеніне сенімді. Табиғатта механикалық заңдар үстемдік құрса, адам қызметінде оған ойлау қосылады. Спиноза адамгершілік принциптерініңтабиғи сипатын ерекше атап кәрсетеді. Бірақ оның философиясында құдай — табиғаттың өзі.