Аға оқытушысы Новиков С. А., аға оқытушысы Шулгаубаева Г. С
Интернет желі деген не және ол қалай жұмыс істейді?
жүктеу/скачать 0,71 Mb. Pdf көрінісі
|
Интернет желі деген не және ол қалай жұмыс істейді? Интернет – бүкіл әлемнің ондаған мың желілерін біріктіретін бүкіләлемдік компьютерлік желі. Оның қызметі – кез-келген адамның кез- келген ақпаратқа қол жеткізе алуға мүмкіндік беру. Интернет шексіз ақпараттық ресурстар, пайдалы мәліметтер, оқу, ойын-сауық, басқа
41 адамдармен қарым-қатынас орнату, алшақтатылған ену қызметі, файлдарды жіберу, электрондық почта және т.б. ұсынады. Интернет адамдардың қарым- қатынасының әлемде аналогы
жоқ ең
жаңашыл әдісімен қамтамасыздандырады. Желінің арқасында ақпараттың үлкен көлеміне қол жеткізе аламыз. Осылай қызығушылығы ортақ адамдар бір-бірімен хабарласып, электронды кітапханалардан бағалы мәлімет алуына септігін тигізеді. Қажетті ақпарат аралық компьютерлердің ұзын тізбегінен, кабельдерден, радио, тау мен мұхиттардан, серіктер арқылы өтіп, оның компьютеріне санаулы секундтар ішінде келіп жетеді. Желі 1984 жылы құрылған, қазір оны шамамен 40 миллион адам пайдаланады. Интернет үнемі өзгеріп отырады, себебі көптеген білікті қолданушылары бар, олар өздеріне бағдарламама жазып, кейін оларды таратады. Үнемі жаңа серверлер пайда болып отырады, ал барлары өз «репертуарларын» өзгертіп отырады. Ақпараттық ағындар қарқынмен өсіп жатыр.
Интернетпен қалай байланысуға болады? Ең таралған және арзан әдісі – модем жнәне телефондық желі арқылы. Мүнда қосылудың бір-бірінен қызмет көлемі мен бағасында айырмашылығы бар үш типі бар: 1.
электрондық почта арқылы хат алмасып тұру, ең арзаны; 2.
сеанстық on-line режимінде («тікелей желіде») – диалогтық режимдегі жұмыс – сеанс уақытындағы желінің барлық мүмкіншіліктері; 3.
тікелей (өздік), ең қымбаты – кез-келген уақыттағы барлық мүмкіндіктер. Сеанстық режим жұмысының кезінде Интернетке ену әдетте провайдерлерден (ағ. provide – қамтамасыздандыру) - Интернеттің кейбір бөліктеріне енуді қамтамасыздандыратын және оны қолданушыларға әртүрлі қызметтерін көрсететін фирмалардан сатып алынады. Интернетте желілер өзара қалай байланысады? Интернеттің жеке учаскілері бір-бірімен маршрутизаторлар арқылы байланысатын түрлі архитектуралы желілерді құрайды. Жіберілетін деректер пакет деп аталатын кішкентай бөліктерге бөлінеді. Әр пакет желі бойынша басқа пакеттерден тәуелсіз қозғалады. Интернет бір-бірімен үздіксіз коммутацияланады, себебі деректерді жіберуде қатысатын барлық компьютерлер коммуникацияның бірегей TCP/IP протоколын қолданады. Шын мәнісінде TCP/IP протоколы – желіде деректерді жіберудің түрлі аспектілерін анықтайтын екі әртүрлі протокол: •
TCP протоколы (Transmission Control Protocol) – қатесі бар пакеттерді автоматты түрде қайтадан жіберуді қолданатын деректерді жіберуді басқарушы протокол; •
IP протоколы (Internet Protocol) – адресацияға жауап беретін және шеткі жету нүктесіне апарар жолда пакеттің бірнеше желіден өтуіне мүмкіндік беретін желіаралық қатынаудың протоколы.
42 TCP/IP протоколы арқылы ақпаратты жіберу схемасы мынандай: TCP протоколы ақпаратты пакеттерге бөледі және барлық пакеттерді номерлейді; ары қарай IP протоколы барлық пакеттер қабылдаушыға жіберіледі, онда TCP протоколы арқылы пакеттердің барлығы қабылданғаны тексеріледі; пакеттер қабылданғаннан кейін TCP протоколы оларды дұрыс ретке келтіріп, бірге жинақтайды. Интернет өкімет, ғылыми және оқу мекемелері, саудалық құрылымдар, әлемнің барлық жерлеріндегі миллиондаған жеке адамдар тарапынан қаржыландырылады, алайда оның ешқайсысы Интернет иесі бола алмайды. Желіні өз еркімен шақырылған адамдардан тұратын «Интернет архитектурасы жайындағы кеңес» басқарады.
Web-беттерді қабылдау мен оларды бейнелеу өте қиын мәселе. Осы мақсатта Web-беттерді шолудың арнайы бағдарламалары қолданылады. Ондай бағдарламалар броузер деп аталады. Сондай бағдарламалардың бірі - MS IE бағдарламасы болып табылады. Windows 98-ге қосылған 4- версиясынан бастап Шолушы деп аталады. Шолушы
жүктеу және оларды экранда бейнелеу. Қажетті Web-беттің орналасуы URL (Uniform Resourse Locator) адресімен анықталады. Ол идентификатордың синтаксисін сәйкес стандарт анықтайды. URL-дың бірінші бөлігі ресурсқа ену үшін сервер қандай әдісті қолданатындығын көрсетеді. Мысалы: WWW құжаттары үшін бұл гипермәтіндік ақпаратты (HTTP – Hypertext Transfer Protocol) жіберу протоколы болып табылады, сондықтан WWW түйіндерінің ресурстарына сілтемелер http:// префиксінен басталады. Егер де FTP (File Transfer
URL-дың екінші бөлігі хост-компьютердің атынан тұрады. Мысалы: Microsoft бетінің WWW - WWW.microsoft.com болады. WWW компоненті сілтеме Web-бетке қатысты екендігін білдіреді, microsoft – доменнің аты, ал com өрісі Интернеттің АҚШ-тағы саудалық домені екендігін білдіреді. Сервер атының соңынан URL-дың қосымша компоненттерінің болуы мүмкін. Әдетте бұл түйіндегі нақты ресурстың аты болып табылады. Мысалы: http://www.microsoft.com/internet.html – Интернеттегі Майкрософт фирмасының түйініндегі Web-беттің адресі. Адрестердің домендік бөлігі мен Web-беттің атының арасында сервердегі каталогтар аттары орналасуы мүмкін. Домендік аттардың жүйесі қысқартылған түрде DNS (Domain Name System) деп аталады. Алайда Интернет тек Web-беттерге ғана негізделмейді. Әр қолданушы өзіне пайдалы ақпарат алғысы, жаңартылған бағдарламаны көшіргісі, әлем жаңалықтарын білгісі, қызығушылықтары жайында әріптестерімен хабарласқысы келеді. Компьютерлік желімен жұмыс істеудің бірнеше негізгі
43 әдісі бар. Бұл – электрондық почтамен алмасу, телеконференциялармен жұмыс істеу, FTP протоколы бойынша көшіру, WWW-де жұмыс істеу.
құралдар панелі батырмалардың үш тобынан тұрады. 1.
Бірінші тобы навигацияны басқаруға арналған. Бұл батырмалар алдыңғы және келесі Web-беттерге көшуде, беттің жүктелуін тоқтату немесе онда бейнеленген ақпаратты жаңартуда қолданылады. Оларға Көшу мәзіріндегі командалар сәйкес келеді, сонымен қоса Түр мәзіріндегі кейбір командалар (тоқтату, жаңарту). Соңғы батырма (Үйге) IE жүктелуі кезінде экранда үнсіздік бойынша пайда болатын негізгі Web-бетке көшуді орындайды. 2.
Батырмалардың екінші тобын Өткізгіштің сол жақ панеліне ұқсас шолушының арнайы панельдерін ашуға қолданады. Бұл панельдер ақпаратты желіден іздеуді жүзеге асратын, ерекшелендірілген Web-беттер жиынтығына енуді
қамтамасыздандырады, таяуда ашылған бетке қайтып оралуды және Web-түйіндердің жаңа типі – КАНАЛДАР таңдауға мүмкіндік береді. Бұл панелдерді Түр мәзірі арқылы ашуға болады.
3.
Батырмалардың соңғы тобын қызметтік командаларды орындауға қолданады.
Internet Explorer қасиеттерін келтіру
Жалпы, Қосылу, Қауіпсіздік, Бағдарламалар, Мазмұны, Қосымша, Ақпараттың құпиялығы бар сәйкес терезені ашуда қолданады.
Салманы басқару элементтері бағдарлама жұмыс істеуінің негізгі параметрлерін белгілейді. Мұнда басты болып табылатын бетті белгілеуге немесе одан бас тартуға болады. 1.
беттерді жүктеуде қолданатын уақытша файлдардың қатты дискте сақталу уақытын анықтайды. (Бұл файлдар Web-беттерге қайтадан енуде қолданылады. Шолушы оларды желіден алмай-ақ дисктен ала алады. Сөйтіп, уақытша файлдар бумасы ДИСКІЛІК КЭШ- ЖАДЫНЫ құрайды.) 2.
ЖУРНАЛ панелінде жүктелген Web-беттер туралы ақпаратты қандай уақыт бойы сақтау керектігін көрсетеді.
қайтадан келіруге мүмкіндік береді.
Бұл салманың басқа панельдері (ПРОКСИ-СЕРВЕР, АВТОМАТТЫҚ КЕЛТІРУ) қызмет көрсетушінің нұсқауы бойынша қолдану керек.
салмасы қарапайым құралдар арқылы
орындалмайтын операцияларды орындауда қолданатын бағдарламаларды
44 таңдауға көмектеседі. Бұл бағдарламалар әдетте КӨШУ (Почта, Жаңалықтар, Интернет арқылы шақыру) мәзірі арқылы шақырылады. Мұнда
қауіпті ақпаратты қабылдау қауіпсіздік деңгейін басқаратын параметрлерді келтіруде қолданылады. Бұл салмада қойылатын шектеулер ақпараттың компьютерлік вируспен зақымдалу ықтималдылығын төмендетеді, бірақ оның желі арқылы қозғалысын шектейді. Қауіпсіздікті қамтамасыздандыру принципі Интернеттің барлық Web-беттері «зоналарға» бөлінеді, олардың әрқайсысымен қауіпсіздік деңгейі: ЖОҒАРЫ, ОРТАША, ТӨМЕН, ДАРА ассоциацияланады.
принципі Web-түйіндердің рейтингілік бағалары жүйесіне негізделген. Интернет сапасыз мазмұннан сақталмаған.
параметрлерді орнату үшін қолданылатын жалаушалар мен қосқыштардың үлкен жиыны бар. Бұл параметрлер жұмысты жеңілдету үшін бірнеше тақырыптық категорияларға бөлінген. Әсіресе жиі қолданылатыны – МУЛЬТИМЕДИА категориясының басқару элементтері, олар Web-беттерде бар графикалық және мультимедиалық объектілердің жүктелуін рұқсат етуге немесе етпеуге мүмкіндік береді.
ДЫБЫСТАРДЫ ҚОСУ, ТҮСТЕРДІ ЖІБЕРУДІ ЖАҚСАРТУ жалаушалары . Бұлар жүктелген Web-беттегі ақпарат көлемін азайтуға көмектеседі.
Ұсынылатын әдебиет [1, 2, 8]
Келесі сұрақтарға жауап беріңіз: 1.
World Wide Web қызметі форматындағы құжаттарды шолу және қабылдауға арналған бағдарламалар классы қалай аталады? 2.
құжаттар қалай аталады? 3.
URL адрестерін білмей, бір Web-беттен екіншісіне көшуге мүмкіндік беретін қандай объект? 4.
адресін енгізбей-ақ қайтадан жүктеуге мүмкіндік беретін қандай құралдар? 5.
6.
Іздеуді жоспарлау. 18-тақырып Автоматтандырылған жүйелер (1 сағат) Дәріс жоспары 1.
45
2.
Ғылыми зерттеудің автоматтандырылған жүйелері (ҒЗАЖ) 3.
Білім қорлары 4.
Автоматтандырылған оқытушы жүйелер (АОЖ) 5.
Эксперттік жүйе 6.
Оқытушы деректер қоры (ОДҚ) және оқытушы білімдер қоры (ОБҚ) 7.
Баспа жүйелері
Автоматтандырылған жобалау жүйелері (АЖЖ) – математикалық әдістерді қолданып жобалаушы жұмыс атқаруға арналған кешенді бағдарламалық-техникалық жүйелер. АЖЖ жүйелері архитектурада, электроникада, энергетикада, механикада, т.б. кеңінен қолданылады. Автоматтандырылған жобалау процессі кезінде енуші ақпарат ретінде жобалау талаптарын енгізетін, нәтижелерін нақтылайтын, алынған құрылысты тексеретін, оны өзгертетін, т.б. мамандардың техникалық білімдері алынады.
Сонымен қоса, АЖЖ-де стандарттар кітапханаларынан (құрылыс типтік элементтері, өлшемдері, бағасы және т.б. туралы деректер) келіп түсетін ақпарат жинақталады. Жобалау процессінде жобалаушы нақты бір бағдарламаларды шақырып оларды орындайды. АЖЖ-нен ақпарат аяқталған техникалық және жобалық құжатнама түріндегі дайын жиын ретінде беріледі.
Ғылыми зерттеудің автоматтандырылған жүйелері (ҒЗАЖ) дәстүрлі жолдармен зерттеуге мүмкін емес немесе қиын ғылыми тәжірибелерді, сонымен қоса зерттелген объектілердің, құбылыстар мен процестердің модельдеуін жүзеге асыруын автоматтандыруға арналған. Қазіргі кезде білімнің көптеген аймақтарында ғылыми зерттеулерді өте күрделі және қымбат құралдар көмегімен ғалымдар, инженер мен құрылысшылар ұжымдары өткізеді.
Зерттеулерді жүргізуге арналған ресурстардың үлкен шығындары жұмыстың эффективтілігін арттыруға әкеліп соқтырды.
Ғылыми зерттеулер эффективтілігі компьютерлдік техниканы қолдану дәрежесімен тығыз байланысты.
жүйелерде қолданылады, сонымен қоса келесі міндеттерді атқарады: •
Тәжірибені басқару; •
Есеп беру мен құжатнаманы дайындау; •
Тәжірибелік деректер қорын қолдау, т.б. ҒЗАЖ қолдану нәтижесінде келесі жағымды сәттер бар: •
Зерттеу жүргізу уақыты әлдеқайда азаяды; •
Нәтижелердің нақтылығы артады; •
Тәжірибе барысын бақылау артады; •
Тәжірибеге қатысушылар саны азаяды; •
бақылаушы параметрлер санының артуы және деректерді тереңірек өңдеу арқасында тәжірибенің сапасы мен ақпараттылығы артады.
46
білімдер жиынтығы. Білімдер қоры эксперттік жүйелер мағынасында жиі қолданылады, мұнда олардың көмегімен сәйкес облыста практикалық қызмет ететін мамандардың тәжірибесі көрінеді. Білімдер қоры әдетте шығару ережелерінің жиынтығын білдіреді.
компьютерлік бағдарламалық қамтамасыздандыру. Эксперттік жүйелер алдын-ала эксперттерден – қандай да бір облыста үздік маман болып табылатын адамдардан алынған ақпаратты пайдаланады. Эксперттік жүйелер келесі іс-әрекеттерді орындауға тиіс: •
қандай да бір пәндік аймақ (фактілер, оқиғалар мен заңдылықтардың сипаттамалары) жайында білімдерді сақтау; •
(сұрақ қою, жауаптарды түсіну); •
жаңа білімдерді, заңдылықтарды анықтау, қарама-қайшылықтарды анықтауға арналған логикалық құралдар кешеніне ие болу; •
шешімдер табу; •
шешімнің қалай қабылданғанын қолданушыға түсіндіру. Эксперттік жүйенің келесілерді орындай алуы қаланады: •
ақпарат беру; •
өзі туралы, құрылымы туралы «баяндау».
Эксперттік жүйелер түрлі аймақтарда – медициналық диагностикада, ақауларды іздеуде, пайдалы қазбаларды барлауда, компьютерлік жүйенің архитектурасын таңдауда және т.б. қолданылады.
Автоматтандырылған оқытушы жүйелер (АОЖ) – белсенді оқытушылық жұмысты қамтамасыздандыратын оқытушы-әдістемелік және бағдарламалық-техникалық кешендер. АОЖ нақты білімдерді оқытуды ғана емес, сонымен қоса оқушылардың жауаптарын тексеруді, көмек беру
мүмкіндігін, оқылатын материалдың қызықтылығын қамтамасыздандырады.
принциптері ғылым арқылы дәлелденеді); психология (оқушының мінез ерекшеліктері мен жан құрылысы ескеріледі); модельдеу, машиналық
машиналық жүйелерді бейнелейді.
Оқушы мен АОЖ арасындағы басты қарым-қатынас – диалог. Диалогты оқытушы жүйе де, оқушы да басқара алады. Бірінші жағдайда
47 оқушы АОЖ-мен жұмыс істеу режимін материалды оқу әдісін өзінің индивидуалды ерекшеліктеріне сәйкес етіп таңдайды. Екінші жағдайда оқушыға сценариймен сәйкес оқу материалдарының бейнелерін көрсетіп, соларға байланысты сұрақ қоя отырып, материалды оқытудың әдістемесі мен әдісін жүйе өзі таңдайды. Оқушы өз жауаптарын жүйеге енгізеді, жүйе оның мағынасын қорытындылап, жауаптың сипаттамасын береді. Жауаптың дұрыстық нәтижесіне немесе оқушы сүрағына байланысты жүйе оқыту сценариінің қандай да бір жолдарын, оқыту стратегиясын оқушы білімінің деңгейіне қарап таңдайды.
облыстан алынған оқытушы функциялар мен білімдерді қамтып, іске асырады. ЭОЖ оқылатын пәндік облыстың міндеттерін шешудің тактикасы мен стратегиясын түсіндіру мүмкіндігі бар және оқыту нәтижелері бойынша қателерді анықтаудағы икемділік пен білімді қамтамасыз етеді.
берілген оқытушылық міндет үшін деректерді құруға және таңдауды, сұрыптау, анализ және осы жиындардағы ақпаратты өңдеуге мүмкіндік береді. БҚБЖ-да пәндік аймақтың негізгі ұғымдардың сипаттамалары, міндеттерді шешудің стратегиясы мен тактикасы; пәндік аймақтың жаттығулары, есептері мен мысалдарының ұсынылатын кешені, сонымен қоса оқушының мүмкін болатын қателерінің тізімі және оларды түзетуге арналған ақпарат; оқытудың әдістемелік қолданыстары мен
ұйымдастырушылық формалары бар деректер қоры.
әдістерін жүзеге асыруды, аудиовизуалды ақпаратты өңдеудің қазіргі заманғы құралдарының қолдану есебінен оқыту мотивациясын арттыру, ақпаратты эмоционалдық қабылдау деңгейін арттыру, ақпаратты өңдеуде әртүрлі формаларды жүзеге асыру білімдерін құрастыру. Мультимедиа жүйелері түрлі процестерді тану мақсатында оларды модельдеу негізінде кеңінен қолданылады. Мұнда әдетте физиканы зерттеуде көзге көрінбейтін микроәлемнің элементар бөлшектерін көрнекіліктеуге, абстрактілі және n-өлшемді әлемдер туралы бейнелі және түсінікті етіп баяндау, қандай да бір алгоритмнің қалай жұмыс істейтіндігін түсіндіру, т.б. болады. Нақты процесті түс пен дыбыспен сүйемелдеу оқытуды сапалы жаңа сатыға көтереді.
нақтылық> жүйелері. Ойдағы
кеңістіктік конструкцияны оның графикалық бейнесі бойынша құра алуды дамыту қажет болған конструктивті-графикалық, бейнелеушілік және басқа да мәселелерді шешу кезінде қолданылады; стереометрия мен сызуды оқу кезінде; технологиялық процестердің, ядролық қондырғылар, авиациялық, теңіздік және жердегі көліктің компьютерленген тренажерларында, яғни
48
адамның онсыз жоғары технологиялармен қарым-қатынасын білу мүмкіндігі болмайтын процестерде қолданылады. Білімдік компьютерлік телекоммуникациялық желілер. Қашықтықта жүргізілетін, яғни оқытушы мен оқушы арасында кеңістік пен уақыт бөлінісі болғанда, ал оқыту процессі телекоммуникациялар арқылы, бастысы – Интернет жүйесі негізінде жүргізілетін оқу процессі – қашықтықтық оқытуды (ҚО) қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Адамдардың көбісі үйде білім алу мүмкіндігіне ие. Адам өз өмірінің кез-келген уақыты аралығында әлемнің кез-келген ғылыми немесе оқу орталығында қашықтықтық түрде мамандық алуға, өз біліктілігін арттыруға және өз білімін кеңейтуге мүмкіндік алады. Іс жүзінде білім жүйесінде компьютерлік телекоммуникациялардың барлық негізгі түрлері қолданыс табады: электрондық почта, электронды жарнама тақталары, телекоференциялар мен Интернеттің басқа да мүмкіншіліктері. ҚО видеодисктерге және компакт-дискілерге жазылған курстарды автономды түрде қолдануды қарастырады. Компьютерлік телекоммуникациялар мыналарды қамтамасыздандырады: •
ақпаратпен жұмыс істеу мүмкіндігі; •
оқытушымен немесе оқылатын курсқа басқа қатысушылармен диалог барысында лезде қайтарым байланыс мүмкіндігі; •
халықаралық, телеконференциялар ұйымдастыру, берілген курсқа кез-келген қатысушымен, оқытушы, консультанттармен пікір алмасу, телеконференция арқылы кез-келген қызықтыратын сұрақ бойынша ақпаратқа сұраныс жасау мүмкіндіктері; •
конференцияларға қатысу,
желілік шығармашылық жұмыстардың қашықтықтық «миға шабуыл», WWW-дегі ақпараттық салыстырмалылық анализі, дистанттық зерттеу жұмыстары, ұжымдық білім жобалары, іскерлік ойындар, практикумдер, виртуалды жорықтар, т.б. сияқты қашықтықтық шығармашылық әдістерін жүзеге асыру мүмкіндігі.
Біріккен жұмыс оқушылардың оқылатын мәселеге түрлі көзқараспен қарауға, қосымша ақпаратты іздеуге, алынған өздік нәтижелерге баға беруге септігін тигізеді. Ұсынылатын әдебиет [1,2,3,4] СДЖ-ге арналған бақылау жұмыстары (18 тақырып) [1,2,3,4] Келесі сұрақтарға жауап беріңіз: 1.
2.
ҒЗАЖ деген не? 3.
Оқыту жүйелері 4.
Эксперттік жүйелер 5.
Басылым жүйелері 6.
Виртуалды нақтылық 49
Практикалық сабақтарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар 5. Зертханалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар Зертханалық жұмыс №1 (2 сағат) MS Windows-та жұмыс Тапсырма: Windows-тың қандай да бір қосымшасында (Paint, Microsoft Word) файл құрыңыз және оны сақтаңыз. Содан кейін жаңа бума құрыңыз да, оған ат беріңіз және соған сіз құрған файлды көшіріңіз. Бастапқы орында қалған файлды жойыңыз. Сол сияқты өзіңіздің бумаңызды қатты дискіден дискетаға көшіріңіз. САҚТАУ және ҚАЛАЙ САҚТАУ командаларын қолдануды үйреніңіз. БАҒЫТТАУЫШ және TOTAL COMANDER бағдарламаларын қолдануды үйреніңіз.
1.
Әдістемелік нұсқауларды зертханалық жұмыстар цикліне көшіру 2.
Берілген жұмыстың әдістемелік нұсқауларын оқу 3.
Берілген жұмыстың тапсырмаларын орындау 4.
Материалды меңгеруді бақылау сұрақтары бойынша тексеру 5.
Электронды есепті құру және зертханалық жұмысты оқытушыға тапсыру
Бақылау сұрақтары: 1.
Файлды немесе буманы қалай табу керек? 2.
Жақында қолданылған құжатты қалай ашу керек? 3.
Компьюетрдің құрамын қалай көруге болады? 4.
Файлды немесе буманы қалай көшіріп алу керек? 5.
Файлдың немесе буманың орнын қалай ауыстыруға болады? 6.
Файлды немесе буманы қалай жоюға болады? 7.
Жойылған файлдар мен таңбашаларды қалай қалпына келтіруге болады? 8.
СДЖ-ге арналған бақылау жұмыстары Келесі сұрақтарға жауап беріңіз: 1.
2.
Файлдың немесе буманың атын қалай өзгертуге болады? 3.
Бірнеше файлды немесе буманы қалай белгілеуге болады? 4.
Файлдардың немесе бумалардың резервті көшірмелерін дискетада қалай істеуге болады? 5.
Файлдарды қалай басқа орынға жіберуге болады? Ұсынылатын әдебиет [1,2,3,4]
Зертханалық жұмыс № 2 (4 сағат) MS Word-та жұмыс Тапсырма Мәтінді түзету және форматтау 1.
Құжат құру, бір беттен кем емес қандай да бір мәтінді енгізу немесе көшіріп алу. 2.
тізбекті құру үшін арнайы символдарды қою. 3.
Құжат фрагментін таңдау және оны қайтадан ашылғанға көшіру. Кестелермен жұмыс 1.
Бір жол мен бір бағанның қосындысын есептеу. 2.
Кестенің ішіндегісін өзгертіп, есептеу нәтижесін жаңарту. 3.
Кестенің бірінші жолына мәтінді тігінен қою. 4.
Функция көмегімен орташа күндізгі температураны есептеңіз Мәліметтерді ерікті түрде алыңыз. Автофигуралар (блок-схемалар) көмегімен алдыңғы бөлімдегі есептің шешуінің алгоритмінің блок—схемасын сызыңыз. Формулалар редакторы Келесі өрнектерді енгізіңіз ∑ =
10 sin
arccos ) ( β α
E IR U
∫ = gtrw t s v
x f s n m n 53 1 ) ( cos ∫ − ϕ
1.
2.
Берілген жұмыстың тапсырмаларын орындау 3.
Материалды меңгеруді бақылау сұрақтары бойынша тексеру 4.
Электронды есепті құру және зертханалық жұмысты оқытушыға тапсыру Бақылау сұрақтары 1.
2.
Кесте бойынша қалай орын ауыстыру керек? 3.
Бірнеше жолды (бағанды, ұяшықты) қалай белгілеуге болады? 4.
Жолды (бағанды) қалай қосуға (жоюға) болады? 5.
Баған ұзындығын (жол биіктігін) қалай өзгертуге болады? 6.
Формула редакторын қалай іске қосуға болады? Ұсынылатын әдебиет [1,2,5]
51 СДЖ-ге арналған бақылау жұмыстары [1,2,5] Келесі сұрақтарға жауап беріңіз: 1.
2.
Ұяшықтарды қалай біріктіруге болады? 3.
Ұяшықтағы мәтіннің орналасуын қалай өзгертуге болады? 4.
Қандай да бір жолдың (бағанның) қосындысын қалай есептеуге болады? 5.
Формула редакторы не үшін қолданылады? 6.
Ұяшықты бірнеше бөлікке қалай бөлуге болады? 7.
Ұяшықтарды қалай біріктіруге болады? 8.
Ұяшықтағы мәтіннің орналасуын қалай өзгертуге болады? 9.
Қандай да бір жолдың (бағанның) қосындысын қалай есептеуге болады?
10.
Формула редакторы не үшін қолданылады? Зертханалық жұмыс №3 (6 сағат) MS Excel-де жұмыс Тапсырма Мынадай штаты бар техникалық кітаптар дүкені берілген: (Әкімшілік – 3 адам (директор, бас бухгалтер, кассир); Шар.бөлім – 7 адам (слесарь, электрик, бөлме жуушы, 2 күзетші, 2 экспедитор), әрқайсысында 3 адамы бар екі бөлім (сатушылар)). Бірінші бетте – Сатылу есебі, келесі мәліметтерді ескере отырып, жүзеге асырудан түскен кірісті есептеу: 1.
2.
Алынды (даналар санына бөлу арқылы, бір дананың бағасы, алуға кеткен шығыс сомасы); әр позиция бойынша (7-ден кем емес позиция); 3.
Сол бөлінген арөылы жүзеге асырылған; 4.
Барлық әдебиет аты бойынша жүзеге асырудан түскен кіріс. Диаграмманы әдебиетке деген сұраныс көрініп тұратындай сол бетте құру.
есеп жүргізу: Аты-жөні, Қызметі, Тағайындау пункті (қала); Жолақы құны (екі шетке де), Күндер саны; Тәуліктік; Қонақүйде тұруы (бір күннің құны); жалпы шығындар.
жүргізу: Аты-жөні, Қызметі, Айлық, Қосымша, бөлінді, Табыс салығы, Төлем (ұсынылған штаттарды есепке алыңыз). Төртінші бетте – Жалпы шығындар, келесі мәліметтерден тұратын есеп жүргізу: Шығындар (әдебиетті сатып алу, жол шығыны, жалақы, демалыс шығындары); жалпы кірісті ұлттық валютамен және доллар курсын есепке алып, доллармен есептеу. Шығындарды сипаттайтын диаграмма құру.
52 Ескерту: мәліметтердің цифрлық мәндерін ерікті түрде алыңыз, үлкен сандар алмаңыз. Жұмысты орындау тәртібі 1.
Берілген жұмыстың әдістемелік нұсқауларын оқу 2.
Берілген жұмыстың тапсырмаларын орындау 3.
Материалды меңгеруді бақылау сұрақтары бойынша тексеру 4.
Электронды есепті құру және зертханалық жұмысты оқытушыға тапсыру
Бақылау сұрақтары: 1.
Электронды кесте деген не? 2.
Электронды кестенің жолын немесе бағанын қалай белгілеуге болады?
3.
Ұяшықтарға мәліметтерді немес формуланы қалай енгізуге болады? 4.
Жол биіктігін және баған ұзындығын қалай өзгертуге болады? 5.
Бағандағы ұяшық мәнін қалай қосуға болады? 6.
Жасалып қойған кестеге жолды қалай қосуға болады? 7.
Қандай да бір ұяшықтың мәнін қалай өзгертуге болады? Ұсынылатын әдебиет [1,2,6]
Келесі сұрақтарға жауап беріңіз: 1.
Ұяшықтағы қаріп түсін қалай өзгертуге болады? 2.
Ұяшыққа ақша форматын қалай орнатуға болады? 3.
Ұяшықтағы қаріпті (өлшемі, сызылуы, қаріп типі) қалай өзгертуге болады?
4.
Ұяшыққа мәліметтің енгенін қалай тұжырымдауға болады және бір мезгілде келесі жолға көшуге болады? 5.
Ұяшыққа мәліметтің енгенін қалай тұжырымдауға болады және бір мезгілде келесі бағанға көшуге болады? 6.
Зертханалық жұмыс №4 (8 сағат) MS Access-те жұмыс Тапсырма Сіздің фирмаңыз бір мезгілде әртүрлі тауарларды тұтынушы және жеткізіп беруші болып табылады. Бір тауардың жеткізіп беруші ұйымы басқа тауардың тұтынушысы бола алады. Ұйым, тауар және олардың қозғалысы туралы ақпаратты сақтау үшін деректер қорын құру керек. Әрбір ұйым ұйымның кодынан, оның атынан, мекен-жайы, телефоны, баасқарушының аты-жөні туралы мәліметтен тұру керек. Әрбір тауар тауар коды, оның аты, өлшеу бірлігі, баға туралы мәліметтен тұру керек. Тауар қозғалысы күн (тауардың түсуі немсе жүзеге асырылуы), операция (мәліметтер типі-логикалық, келіп түскендер үшін – ИӘ, жүзеге
53 асырылғандар үшін – ЖОҚ), ұйым коды, тауар коды, саны, тауарлы- транспортты тізім. Ұйымды кодтауды екімәнді сандармен, ал тауарларды кодтауды үшмәнді сандармен жүргізесіздер. Ұйым саны 5-тен кем емес. Тауарлар саны 12-ден кем емес.
1.
беріңіз (ДҚ Аты-жөні). 2.
Кесте режимінде ұйым кестесін құрыңыз. 3.
Тауар кестесін кесте режимінде немесе конструктор режимінде құрыңыз, өз таңдауыңыз бойынша. 4.
5.
Кестелер арасында байланыстар құрыңыз. 6.
нұсқа бойынша таңджауға сұраныс құрыңыз: 6.1
Барлық тауарларды жеткізу бір күнде. 6.2
Тауарларды жүзеге асыру бір күнде. 6.3
Екі ұйыммен жеткізілген тауарлар саны және олардың саны. 6.4
Екі ұйыммен жүзеге асырылған тауарлар саны және олардың саны. 6.5
Қандай бір тауар жеткізген ұйым (мекен-жайымен, телефонымен) 6.6
Қандай да бір тауардың жүзеге асырылған күні және оның саны. 6.7
Қандай да бір тауардың жеткізілген күні оның және саны. 7. Ұйымның телефон анықтамасын құрыңыз.
Бақылау сұрақтары: 1.
Бос деректер қорын қалай құруға болады? 2.
Кестелердің тағайындалуы? 3.
Кестелерді құру әдістері. 4.
Мәліметтер өрістерінің типтері. 5.
Жазба деген не? 6.
Кестелердегі жазбалармен қалай жұмыс істеуге болады? Ұсынылатын әдебиет [1,2,7] СДЖ-ге арналған бақылау жұмыстары [1,2,7] Келесі сұрақтарға жауап беріңіз: 1.
2.
Кестелер арасындағы байланыстардың негізгі типтері. 3.
Кілттік өріс деген не? 4.
Кестелер арасына байланыстарды қалай орнатуға болады? 5.
Сұраныстар не үшін қолданылады? 6.
Сұраныстарды құру кезеңдері. 7.
Сұраныстарды таңдамаға тағайындау. Зертханалық жұмыс №5 (4 сағат)
54 CorelDRAW-да жұмыс Тапсырма 1-нұсқа
1. Бесбұрыш салу және оны жұлдызшаға айналдыру 2. «Символдар» мәзірінен алынған бірнеше объектілерден исмметриялық өрнек құру 3. Безье қисығының көмегімен параболаны салу және координать осьтерін қосу 4. Қисық сызық салу және қисық бойымен мәтін құру. 2-нұсқа 1. Тікбұрышты бұрыс тікбұрышқа айналдыру 2. Мәтін құру және оны көлемді қылу, айналдыру арқылы оған көлбеулік беру. 3. Бір біріне қойылған объектілер бойынша бір қабаттан екінші қабатқа өтуді үйреніңіз. 4. Эллипс салып, одан шам және қоңырау салыңыз. 3-нұсқа
1. Тесігі бар күрделі объект салыңыз және оның бояңыз (түс пен текстураны қолданыңыз) 2. Мәтін құрыңыз, оны форматтаңыз, айналдырыңыз, қисайтыңыз 3. Жай геометриялық фигуралар салыңыз (4 фигура) және оларды бояңыз 4. Тікбұрыш салыңыз, оның көшірмесін алыңыз, және екі фигураның қисықтығын құрыңыз. 4-нұсқа 1. Ішіне эллипс салынған тікбұрыш салыңыз және соңғысын қысып шығарыңыз 2. Үш объект салыңыз, оларды бояңыз және әртүрлі текстураны қолданыңыз. 3. Мәтін құрыңыз, форматтау, айналдыру операциясын жүргізіңіз және перспектива құрыңыз. 4. Негізгі фигурадан сол жаққа көпбұрыштың айналы бейнесін алыңыз. 5-нұсқа 1. Тікбұрышты дұрыс емес сегізбұрышқа айналдырыңыз. 2. Мәтін құру және оны көлемді қылу және перспектива құру. 3. Безье қисығының көмегімен бұрыс бесбұрыш салу. 4. Өлшем сызықтары бар тікбұрыш салу және оның айналуын жүзеге асыру.
6-нұсқа 1. 3-4 фигура салу, оның әрқайсысына мәтін енгізу, оларды біріктіргіш сызықтармен біріктіру. 2. Эллипстің доғалары мен секторларын салу, оларды біріктіргіш сызықтармен біріктіру. 3. Бірнеше объектілерді салу, олардың сызықтарының қалыңдығын үлкейту, әртүрлі түстермен бояу. 4. Тікбұрыштың бұрыштарын дөңгелектеу.
55
Жалпы тапсырма: ДК-дің құрылымдық схемасын салыңыз және оны сызуда сызатындай А4 форматында бұрыштық штамптары бар сызба ретінде безендіріңіз. Жұмысты орындау тәртібі 1.
Берілген жұмыстың әдістемелік нұсқауларын оқу 2.
Берілген жұмыстың тапсырмаларын орындау 3.
Материалды меңгеруді бақылау сұрақтары бойынша тексеру 4.
Электронды есепті құру және зертханалық жұмысты оқытушыға тапсыру
Бақылау сұрақтары: 1.
CorelDRAW-дағы иллюстрация 2.
Түзулерді, қисықтарды және ерікті фигураларды слау үшін CorelDRAW қандай құралдарды қарастырады. Әрбір құрал туралы нақтырақ айтыңыз. 3.
Объектілерге қолданылатын неғұрлым кең таралған операциялар. 4.
ХЕНДЛЕРлердің тағайындалуы. 5.
ТҮЙІНДЕРдің тағайындалуы. Ұсынылатын әдебиет [1,2,10,11] СДЖ-ге арналған бақылау жұмыстары [1,2,10,11] Келесі сұрақтарға жауап беріңіз: 1.
2.
Жай мәтіннің өрнекті мәтіннен айырмашылығы. 3.
Объектілерді топтпау кезіне не болады? 4.
БЕЗЬЕ қисығы құралы ҚИСЫҚ құралынан немен ерекшеленеді? Зертханалық жұмыс №6 (3 сағат) Internet-те жұмыс Тапсырма 1.
Оқытушыға Интернетте іздеу теориясын тапсырыңыз. 2.
Оқытушыдан іздеуге тапсырма алыңыз. 3.
Талап етілетін іздеуді орындаңыз ждәне табылған ақпаратты дискетаға сақтаңыз. Жұмысты орындау тәртібі 1.
Берілген жұмыстың әдістемелік нұсқауларын оқу 2.
Берілген жұмыстың тапсырмаларын орындау 3.
Материалды меңгеруді бақылау сұрақтары бойынша тексеру 4.
Электронды есепті құру және зертханалық жұмысты оқытушыға тапсыру
Бақылау сұрақтары 1.
Web-беттердің орналасуы қалай анықталады? 2.
WWW түйіндерінің ресурстарының көрсеткіші неден басталады? 3.
FTP түйіндерінің ресурстарының көрсеткіші неден басталады? 4.
URL адресінің доменді бөлігі неден тұрады? 5.
Ішкі домендер неден тұрады?
56 6.
Гиперсілтеме деген не? 7.
World Wide Web форматындағы құжаттарды көру және қабылдау үшін тағайныдалған бағдарламалар класы қалай аталады? 8.
құжаттар қалай аталады? 9.
Қандай объектілердің көмегімен бір Web-беттен екіншісіне URL адресін білмей қалай көшуге болады? 10.
енгізбей-ақ кіруді қандай құрал мүмкіндік береді? 11.
Web-беттерді желіден қабылдау ұзақтығы оның өлшеміне тәуелді. Үлкен объектілерде Web-беттерге қатысатын графикалық және мультимедиялық объектілер бар. Олардың бейнеленуін қалай өшіруге болады? Ұсынылатын әдебиет [1,2,8] СДЖ-ге арналған бақылау жұмыстары [1,2,8] Келесі сұрақтарға жауап беріңіз: 1.
2.
Іздеудің қандай механизмдерін білесіз? 3.
URL адресінің құрылымы туралы айтыңыз. 4.
Мета-индекстерді қалай түсінесіз? 5.
Каталог деген не? 6.
Робот-бағдарламалар не істейді? 7.
Мета-іздеу деген не? 8.
Қандай іздеу жүйелерін білесіз? 9.
Булев іздеуін сипаттаңыз. 10.
«ЖӘНЕ» мен «НЕМЕСЕ» операторларын қолдану арқылы іздеу нәтижелерінің айырмашылығы неде? Зертханалық жұмыс №7 (3 сағат) Web-беттерді құру Тапсырма Мәтіндік редактор көмегімен (Блокнот) мыналардан тұратын гипермәтіндік құжат құрыңыз: -
-
мәтіндік ақпараттан; -
кестелік ақпараттан; -
тізімдік ақпараттан; -
басқа өзіңіздің құжаттарыңызға гиперсілтеме; -
кез келген басқа іздеу серверіне гиперсілтеме. Құжаттың тақырыбында құжатты құрастырушы туралы мәлімет болу керек (Аты-жөні, тобы)
1.
Берілген жұмыстың әдістемелік нұсқауларын оқу 2.
Берілген жұмыстың тапсырмаларын орындау
57 3.
Материалды меңгеруді бақылау сұрақтары бойынша тексеру 4.
Электронды есепті құру және зертханалық жұмысты оқытушыға тапсыру. Бақылау сұрақтары 1.
HTMLтілінің тағайындалуы 2.
HTML стандартының негізгі жағдайлары 3.
HTML-құжаттың құрылымы 4.
HTML-құжаттың тақырыбын безендіру кезінде қандай тегтер қосылады? Ұсынылатын әдебиет [1,2,3]
Келесі сұрақтарға жауап беріңіз: 1.
2.
Кестелерді безендіру ережелері 3.
Суреттерді безендіру ережелері 4.
Тізімдерді безендіру ережелері 5.
Гипермәтіндік сілтемелердің тағайындалу ережелері 6. Студенттің оқытушымен өздік жұмысының тақырыптық жоспары СОДЖ-ның тақырыбы Сабақ міндеті Сабақты өткізу қалпы
Сабақ мазмұны
Ұсынылатын әдебиет
Информати каның
арифметика лық
негіздері. Есептеу
жүйелері Есептеу
жүйелерін оқу және
онымен жұмыс
Практикалық сабақтар Сандарды бір жүйеден
басқаға ауыстыру 1,2,4 Информати каның логикалық негіздері. Логика
алгебрасын, логикалық элементтерді оқу.
Практикалық сабақтар Логикалық вентильдер жұмысын меңгеру. Аралас схеманы құру 1,2,4 Аппаратты құралдар. Компьютер құрылымы, негізгі
құрылғылар ДК-дің,
АЛУ және
УУ процессорының құрылымдық схемасын оқу Практикалық сабақтар, студенттер баяндамалары ДК-дің негізгі құрылғылары ның құрылымы мен тағайындалуы 1,2,4 Есте сақтау, баспаға беру,
графикалық құрылғылар ДК-дің сыртқы құрылғыларын ың құрылымы мен
тағайындалуы Практикалық сабақтар, студенттер баяндамалары Сыртқы
құрылғылард ың физикалық принциптері 1,2,4
58
сканер,
плоттер, мониторлар. Операцион ды жүйелер. MS Windows-та жұмыс
ОЖ-нің құрылымы меннегізгі функцияларын оқу
Практикалық сабақтар, студенттер баяндамалары Файлдармен және
бумаларамен жұмыс
істеудің негізгі
тәсілдері
Кестелік процессор лар. MS
Excel –де жұмыс
MS Excel-дегі білімді
тереңдету Семинар. Студенттер докладтары Автотолтыру. тарату
1,2,4,6 Деректер қоры. MS Access
MS Access-тегі білімді
тереңдету Семинар. Студенттер докладтары Сұраныстар түрлері және оларды құру 1,2,4,7
Вирустар. Антивирус тық бағдарлама лар Вирустардың және антивирустық бағдарламалар дың
құрылымын оқу
Семинар. Студенттер докладтары Вирустар типі. Ревизорлар мен күзетшілер. Антивирусты қ бағдарламалар 1,2,3,4 Машиналық графика. Машиналық графиканың түрлері. Түстік модельдер. Машиналық графика
бойынша білімді
тереңдету. Семинар. Студенттер докладтары Машиналық графиканың түрлері. Түстік
модельдер. 1,3,10
Компьютер лік желілер. Компьютерлік желілер туралы білімді тереңдету. Семинар. Студенттер докладтары Желінің
базалық топологиясы, жеті деңгей. 1,3,8
Автоматтан дырылған жүйелер. САПР, АСНИ түсініктері Семинар. Студенттер докладтары Өндіріс салаларында ИЖ-ні қолдану
1,2,4 7. Шектік бақылау және қорытынды аттестация уақытындағы студенттер білімін бақылауға арналған материалдар
59 7.1 Пән бойынша жазбаша жұмыстардың тақырыптары Рефераттар тақырыптары: 1.
2.
Мониторлар 3.
Принтерлер 4.
Қатты дискілердегі жинақтаушылар 5.
ДК-дің операционды жүйелері 6.
Оперативті жады 7.
ДК-дің процессорлары 8.
Оптикалық дискілер 9.
Мультимедиа құралдары 10.
Сканерлер 11.
Графқұрғыштар 12.
Модемдер 13.
Операционды жүйе Windows 98 14.
Желілік операционды жүйелер 15.
Microsoft Word қосымшасы 16.
Microsoft Excel қосымшасы 17.
Microsoft Access қосымшасы 18.
Компьютерлік графика 19.
Графикалық редакторлар 20.
Графикалық редактор Corel Draw 21.
Деректер қоры 22.
Логикалық элементтер 23.
Мәтіндік редакторлар 24.
Электронды пошта 25.
Компьютерлік желілер 26.
Internet желісі 27.
Ақпаратты беру каналдары 28.
Локалды жүйелер 29.
Ақпаратты беру 30.
Компьютерлік вирустардан қорғану 31.
WWW-дағы тілдер мен технологиялар 32.
Мәліметтерді қысу бағдарламалары 33.
«Информатика» ғылымы
Document Outline
жүктеу/скачать 0,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|