Қоршаған ортаға түсетін антропогендік салмақтың өркениет түрлерінің олардың даму сатыларына байланысты жіктелуі. Қоршаған ортаның антропогенді ластануы өндірістік лақтырылыстардан болады. Антропогенді тұрғыдағы қосылыстар өте қауіпті. Олар кеңістікте кең таралады, құрамы әртүрлі келеді және таралуы бірқалыпты болады. Антропогенді ластану халық көп қоныстанған жерлерде болатыны байқалады. Олардың құрамында адамның денсаулығына зиян келтіретін көптеген заттар, материалдық өндірістер өнімдері бар.
Антропогенді түрдегі ластанулардың негізгі көздеріне жылу электрстанциялары (барлық ластанулардың 29 %-ы құрайды), қара және түрлі-түсті металлургия (сәйкесінше 24 және 10,5 29 %-ы құрайды), мұнайхимиясы өндірісі (1,3 %), автокөліктер (13,3 %), құрылыс материалдары (8,1 %), химиялық өнеркәсіп (1,3 %) және басқалар. Ірі қалаларда ластаушы заттардың лақтырылысы мөлшері автокөліктермен бірге 60-80 %-ды құрайды.
Техногенді лақтырылыстардың негізгі компоненттеріне күкірт диоксиді, көміртегі оксиді және шаңдар жатады.
Жану процесі де атмосфераны ластауда маңызды роль атқарады; жанар-жағар майдың жануының негізгі өніміне көміртегінің диоксиді мен қышқылы жатады. Жанар-жағар майдың құрамындағы қоспалардың қышқылдануы нәтижесінде күкірт қышқылы және азот пайда болады. Күкірт диоксидінің 58 %-ының пайда болуы жылу электрстанцияларының жұмысынан пайда болады.
Қара металлургия көміртегі оксидінің, маргенецтің, мышьяктың біршама қоспаларының, фосфордың, сурьманың, күкірттің, сынап буыныңжәне т.б. негізгі көзі болып табылады.
Мұнай өндіруші, мұнайды қайта өңдеу және мұнайхимиясы өндірісі көмірсутектердің, қышқыл қоспалардың, қатты заттардың көзі болып саналады.
Химия өндірісі – органикалық емес қоспалардың шаңдарының, күкірткөміртегінің, хлорлы қосылыстардың және т.б. көзі болып есептелінеді.
Көмір өндірісі атмосфераға күкірт диоксидін, көміртегі оксидін, шайырлы заттар өнімдерін шығарушы көз болыр табылады.
Автокөліктерден шығатын газдарға азот оксиді, әртүрлі көмірсутегілері, альдегидтер, көміртегі оксиді және т.б. бөлінеді.
Қалдықтар мен мусорларды жаққан кезде атмосфераға күкірт диоксиді, көміртегі оксиді, азот оксидін, күкіртсутегісі бөлінеді.
Ауылшаруашылық объектілері де (құс өсіру, мал шаруашылығы) ластау көздеріне жатады. Олардың ішінде ең қауіптісі пестицидтер мен тыңайтқыштар.
Достарыңызбен бөлісу: |
