Агроэкологиядағы далалық және зертханалық зерттеулер Үшінші басылым

162 
Деректерді талдау 
1. Сіздің жүйеңіздегі зиянкестер түрлерінің санын пайдалы түрлердің 
санымен салыстырыңыз.
2. Іріктеудің әрбір әдісі үшін буынаяқтылардың әрбір түрінің 
популяциясының салыстырмалы өлшемдерін салыстырыңыз. 
3. Агроэкожүйедегі буынаяқтылардың әрбір популяциясының абсолютті 
мөлшерін бағалау. 
4. Команда мәліметтерімен басқа командалармен бөлісіп, басқа 
командалардың мәліметтерін жинаңыз. 
5. Әр түрлі агроэкожүйелер популяциясы туралы деректерді 
салыстырыңыз. 
6. Әр түрлі агроэкожүйелер популяциясындағы түрлерді салыстырыңыз. 
Жазба 
Төменде зерттеу нәтижелері туралы есептілік бойынша кейбір ұсынымдар 
келтірілген: 
• Бұрын сипатталған салыстыруларды көрсету үшін графиктерді немесе 
кестелерді пайдаланыңыз. 
• Жүйелер арасындағы айырмашылықты талқылаңыз және себептерді 
түсіндіріңіз.
• Буынаяқтылардың әрбір ірі түрі үшін оның популяциясының мөлшерін 
және оның өсіру жүйесінде болуын немесе болмауын анықтайтын 
факторларды талқылаңыз. 
• Әр іріктеу үлгісімен байланысты ықтимал жылжуды талқылаңыз. Әрбір 
әдіс бойынша буынаяқтылардың қандай түрлерін табуға болады?
• Буынаяқтылар 
популяциясындағы 
өзгертудің 
негізгі 
түрлерін 
(кеңістіктік, уақытша) және оларды іріктеуде есепке алу тәсілдерін 
талқылаңыз. 
• Популяция бағаларындағы қателіктердің негізгі көздерін талқылау 
• Жыл мезгілінің буынаяқтылардың популяциясына қалай әсер ететінін 
талқылаңыз. 
• Буынаяқтыларды атқарымдық топтарға жіктеу негізінде әрбір 
агроэкожүйе үшін трофикалық қатынастардың гипотезалық торын құрыңыз. 

163 
Өзгерту және одан әрі зерттеу 
1. Буынаяқтылардың іріктемелі популяциялары бір реттен артық (мысалы, 
дамудың ерте, орта және кеш сатыларында), өсіру жүйесін дамыту үдерісіндегі 
популяциялар динамикасындағы өзгерістерді қадағалау үшін. 
2. Өсіру жүйесіндегі зиянкестердің кең таралған популяцияларының 
бірінде белгілі жыртқыш немесе паразит болып табылатын пайдалы 
жәндіктердің таралымын енгізу. Зиянкестер популяциясының санын енгізгенге 
дейін және енгізгеннен кейін бірнеше рет бағалау. Сонымен қатар, егістікте 
пайдалы жәндіктердің таралуын бақылауға және зиянкестердің егіннің 
зақымдану деңгейін өлшеуге болады. 
3. Әрбір әдіс пайдалы жәндіктердің тиімділігі мен түрі бойынша әр түрлі 
екенін салыстыру үшін аулаудың басқа да бірнеше әдістерін қолданыңыз. 
Аулаудың ықтимал әдістеріне сары жабысқақ тұзақтар (бірнеше зиянкестер-
жәндіктердің популяцияларын бағалау үшін жақсы), феромонды тұзақтар 
(әсіресе түнгі уақытта белсенді болуы мүмкін қабыршыққанатты 
зиянкестердің аталық популяцияларын тарту үшін жақсы) кіреді. 

164 
Буынаяқтылар популяцияларының деректер кестесі 
Сынама алу күні: 
Агроэкожүйе: 
Буынаяқтылар Атқарымдық топ 
Сынамаларды іріктеу әдісі Жеке тұлғалар саны 

165 
12
- зерттеу
Топырақ-жер үсті фаунасының 
санағы 
Жалпы мәліметтер 
Жер үсті экожүйелерінің көпшілігінде топырақтың беті-бұл жердің ең 
жоғарғы, органикалық затқа бай қабатынан төсеніштің жоғарғы бөлігіне 
немесе гумус қабатына дейінгі аймақ-бүкіл жүйенің динамикалық 
үдерістерінде маңызды рөл атқаратын ағзалардың әртүрлі қауымдастығын 
қолдайды. Өсімдіктердің әртүрлілігіне қосымша, бұл қауымдастық 
өрмекшілер, кенелер, жәндіктер, қырықаяқтылар, ұлулар, сақиналы құрттар, 
рептилиялар, амфибиялар, көртышқандар, ұсақ кеміргіштер, бактериялар, 
қарапайым, саңырауқұлақтар және шөпқоректілер, жыртқыштар, паразиттер, 
ыдыратқыштар және зиянкестер ретінде әртүрлі жұмыс істейтін басқа да 
ағзалардан тұрады (агроэкология 8-тарау): Тұрақты азық-түлік жүйелерінің 
экологиясы). 
Агроэкожүйелерде бұл ағзаларға ауыл шаруашылығы әдістері мен қызмет 
түрлері, 
мысалы, 
өсіру, 
пестицидтерді 
қолдану 
(гербицидтерді, 
инсектицидтерді, акарицидтерді және басқа мақсатты ағзаларға арналған 
фунгицидтерді қоса алғанда) жиі теріс әсер етеді. Жалпы алғанда, 
агроэкожүйедегі бұзушылықтар көп болған сайын, бұл популяцияларға теріс 
әсер етеді. 
Агроэкологиялық тұрғыдан топырақ-жер беті органдарының белсенді және 
әртүрлі тобын қолдау үлкен пайда әкелуі мүмкін. Кейбір өрмекші ағзалар, 
мысалы, зиянкес жәндіктер үшін маңызды жыртқыштар болуы мүмкін. 
Детритиворлар мен ыдырататын заттар органикалық заттардың бұзылуында 
және жүйедегі қоректік заттардың айналымында маңызды рөл атқарады. Басқа 
ағзалар экологиялық қуысқа ие және әртүрлілікті арттыра отырып, пайдалы 
өзара іс-қимыл және популяцияларды табиғи реттеу үшін әлеуетті арттырады 
(Агроэкология 17-тарау: Тұрақты азық-түлік жүйелерінің экологиясы). 

166 
Агроэкожүйеде топырақ-жер үсті ағзаларының әртүрлі тобының болуын 
көтермелеу, бұзушылықтарды барынша азайтуды қоса алғанда, басқарудың 
әртүрлі стратегияларымен келіседі (Агроэкология 18-тарау: Тұрақты азық-
түлік жүйелерінің экологиясы), әртүрлілікті барынша арттыру (17-тарау 
Агроэкология: Тұрақты азық-түлік жүйелерінің экологиясы),
синтетикалық 
химиялық кірулерді жою және ауыл шаруашылығы ландшафты шегінде 
құрғатылмаған экожүйе аймағын қолдау. Бірақ топырақ бетіндегі 
популяцияны ұлғайтудың кез келген әрекеті қандай түрлердің бар екендігін, 
олардың популяциясы қаншалықты үлкен екендігін және бұл популяциялар 
басқарудың әр түрлі түрлеріне қалай әсер ететінін білумен жақсы бекемделеді. 
Оқулықтардың арақатынасы 
2-зерттеу: Агроэкология және агроэкожүйенің тұжырымдасы 
8-зерттеу: Топырақ 
16-зерттеу: Өсімдік қауымдастықтарындағы түрлердің өзара әрекеттесуі
17-зерттеу: Агроэкожүйелердің әртүрлілігі 
18-зерттеу: Бұзушылық, сабақтастық және агроэкожүйелерді басқару 
Зерттеудің жалпы сипаттамасы 
Топырақ тұзақтары төрт түрлі агроэкожүйеде орналастырылады және 
тұзаққа ұсталған ағзалар сәйкестендіріледі және есептеледі. Осы санақ кез 
келген жүйенің әртүрлі типтері үшін өмір сүру ортасы ретінде сипатталуы 
үшін пайдаланылады. 
Мақсаттар 
• Топырақта, орман астында және агроэкожүйелерде өсімдіктердің 
төменгі сабақтарында мекендейтін омыртқасыздардың жергілікті түрлерімен 
танысыңыз. 
• Топырақ-жер беті омыртқасыздардың сынамаларын алу әдісін 
зерттеңіз.
• Топырақ бетінде мекендейтін әр түрлі популяциялардың көлемін 
салыстырыңыз 
• Кез келген түрлердің әрқайсысы үшін қолайлы өмір сүру ортасы екенін 
анықтау. 
• Агроэкожүйенің құрылымын бақыланатын алуан түрлілікпен және 
топырақ-жер үсті ағзалары популяциясының санымен салыстыру. 

167 
Процедураның қысқаша сипаттамасы және мерзімі 

жүктеу/скачать 2,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: