Ахмеди ысқАҚов қазіргі қазақ тілі морфология
жүктеу/скачать 0,66 Mb.
|
| Көмектес септік. Бүл септік іс-амалдың KV' ралы мен тәсілін, мекені мен мезгілін, ортактасу, бірле- су, астасу, үштасу сияқты жай-күй қатынастарын жәДО басқа әр алуан мағыналарды білдіреді. Осы мағынала- рына сәйкес, көмектес септіктегі сөз сөйлемде толыктй' уыш та, пысықтауыш та бола береді. Мысалы:
64 а) Таспен үрғанды аспен үр (мақал). Енді аспанға к.ұс боп ұшқанды да көзімізбен көрдік (С. Сейфуллин); ә) Балқыған балығымен, байлығымен Атырау, Арал, Балқаш көлім қандай! (I. Жансүгіров) т. б. б) Оқығанды көңілге ыңыласпен тоңылық (Ы. Ал- тьінсарин); Құлагер қуанышпен қосып едім, Алдыңнан үмітпенен тосып едім (I. Жансүгіров) т. б. в) Жүмабике-ау, кіммен теңеліп отырсың? Олар ме- німен тең бе? (С. Сейфуллин); Аспан оған жермен тең, Жүйріктері желмен тең (И. Байзақов). г) Абай қора салатын үсталарымен, жүмысшыла- рымен және төрт-бес үй көріиісімен келіп, сол жүмысты окүргіздіріп жатыр (М. Әуезов). ғ) Хамит осы орман ағаіитардың ішімен, ескілеу жолмен жүріп келеді (С. Сейфуллин). д) Ол адыр мен жоталарды кезумен келеді (М. Әуе- зов); Ондай сабақтың көбін біз қалғумен тыңдаймыз (С. Мұқанов). Көмектес септік формасындағы сөздер де сөйлемніц бірыңғай мүшелері ретінде жүмсалған жағдайда қосым- шасы олардын әрқайсысына да, бұрынғыларынан түсі- ріліп, тек сонғысына да жалғанады. Мысалы: Біз само- летпен, поезбен, машиналармен жиыны 52 мың км жол жүріппіз (М. Әуезов); Болатымен, темірімен, іиойыны- мен араласқан мыс шашылып-төгіліп жүріп, үш түрлі пештен өтеді (Ғ. Мүсірепов); Алмас қылыш, ақ семсер, көк сүңгімен жалын жүтып, тас шайнап жүргені анық (И. Байзақов). жүктеу/скачать 0,66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|