Ақылбеков Ә. Т., Кривобоков В. П., Даулетбекова А. К
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
Сәулелену континуумы Radiation continuum, continuum of optical radiation Сәулелену немесе жұтылу сызықтары жоқ бӛлшектердің үздіксіз спектрі бар
радиациялық ӛріс. Кейбір жарық кӛздері, мысалы,
вольфрам шамдары
немесе абсолютті қара дене таза континуум кӛздері болып табылады. Ал сызыктары бар кӛздерде кантинуум болып сызықтар арасындағы аралықтардағы үздіксіз спектр болып
табылады. Контроль радиационный Survey
Получение информации о радиационной обстановке в организации, в окружающей Радиациондық бақылау Survey
Мекемелердегі, қоршаған ортадағы радиациялық жағдай және адамдардың 105
среде и об уровнях облучения людей (включает в себя дозиметрический и радиометрический контроль). сәулелену деңгейі жӛнінде ақпарат алу (дозиметрлік және радиометрлік бақылауды қамтиды).
Shadow cones Область вдоль движения рассеивающегося иона, расположенная за атомом мишени, из которой траектории рассеянных ионов полностью исключены. При
этом траектории концентрируются вблизи
поверхности конуса
затенения (так
называемый эффект фокусировки). Для кулоновского потенциала имеет форму параболоида, радиус которого убывает по мере роста энергии иона. Кӛлеңкелеу конусы Shadow cones Шашыраушы иондардың траекториясы толығымен жойылған нысана атомының артқы жағында орналасқан шашыраушы ион қозғалысының бойындағы облыс. Сонымен қатар бұл кезде траекториялар кӛлеңкелеу конусы бетінің маңайында жинақталады (фокусталу эффектісі). Кулондық потенциал үшін радиусы ион энергиясының артуымен кеміп отыратын параболид формасына ие.
Concentration (от лат. concentration - сосредоточение ) Величина, определяющая отношение количества компонента (числа атомов или молекул, массы, числа молей) к объему всей системы (двух или многокомпонентного вещества – сплава, раствора, химического соединения, механической смеси и т.п.)
Concentration (от лат. concentration - сосредоточение ) Компонент санының (атомдар санының немесе молекулалардың, массаның, мольдер санының) бүкіл жүйе кӛлеміне (екі немесе бірнешекомпонентті затқа–
құймаға, ерітіндіге, химиялық қосылыстарға, механикалық қоспаларға және т.б
) қатынасын анықтайтын шама. концентрация объемная / bulk concentration - количество компонента, содержащегося в единице объема. көлемді концентрация bulk concentration - кӛлем бірлігіндегі компонент мӛлшері. концентрация плазмы / plasma concentration - число частиц в одном кубическом сантиметре плазмы. плазма концентрациясы / plasma concentration – плазманың бір куб
сантиметріндегі бӛлшектер саны концентрация поверхностная / surface density – количество компонента на единицу площади поверхности. беттік концентрация / surface density – Бет ауданының бірлігіне сай келетін компонент мӛлшері.
определнного типа в единице объема или на единицу площади См. также плотность смещений атомов (в ст. плотность).
белгілі типтегі радиациялық ақаулардың мӛлшері. Қара. сон.қ атомдар орын ауыстыруының тығыздығы (в ст. тығыздық) концентрация частиц / particle concentration - отношение числа частиц, находящихся в некотором объеме, к величине этого объема.
орналасқан бӛлшектер санының сол кӛлемнің шамасына қатынасы.
количество валентных электронов на атом
в кристаллической решетке. электронды концентрация / electron concentration (density) – кристалдық тордағы бір атомға келетін валентті электрондар саны.
Unthereshold dose conception Концепция, принятая на основе гипотезы о
Unthereshold dose conception Адам үшін жағымсыз салдары толығымен
106
том, что не существует таких значений доз излучений, при
которых полностью отсутствуют неблагоприятные последствия для человека, т.е. предполагается линейная зависимость биологического эффекта от дозы при любом ее значении, в том числе сверхмалом. болмайтын сәулелену дозасының мұндай мәндері жоқ деген гипотеза негізінде қабылданған концепция, яғни биологиялық эффектінің дозадан оның кез-келген мәнінде, соның
ішінде шамадан
аз сызықты
тәуелділігі күтіледі. Корро́зия Corrosion (от лат. corrosio - разъедание) Разрушение металлов и сплавов вследствие химического и электрохимического взаимодействия их с внешней средой. При этом металл или компоненты сплава переходят в ионное (окисленное) состояние.
Corrosion (лат. corrosio - мүжілу) Металдар мен балқымалардың сыртқы ортамен химиялық және электрохимиялық ӛзара әрекеті нәтижесінде бұзылуы. Бұл кезде металл немесе қорытпаның компоненттері иондық (қышқылданған) күйге ӛтеді.
/ selective corrosion – вид электрохимической коррозии, когда коррозионное разрушение металлического сплава происходит в результате преимущественного растворения отдельных структурных составляющих (структурно-избирательная коррозия) или одного из металлических компонентов сплава
(компонентно-избирательная коррозия) жинақтаушы коррозия / selective corrosion – металл балқымасының коррозиялық бұзылуы жеке құрылымдық құраушылардың (құрылымды-таңдаушы коррозия) еруі
немесе металдық компоненттерден бір балқыманың (компонентті-таңдау коррозиясы) еруі нәтижесінде орындалатын электрохимиялық коррозия түрі.
коррозия при контакте металлов с различными электрохимическими потенциалами байланыс коррозиясы / contact corrosion – металдардың түрлі электрохимиялық потенциалдармен жанасуы
кезіндегі коррозия. коррозия межкристаллитная / intercrystalline attack, grain-boundary corrosion, intercrystalline [intergranular] corrosion – избирательное разрушение металла
по границам зерен. Межкристаллитная коррозия наблюдается у многих технических сплавов на основе Fe и в особенности у нержевеющих сталей разных клачсов, у сплавов на основе Ni, а также Al. кристаллитаралық коррозия / intercrystalline attack, grain-boundary corrosion, intercrystalline [intergranular] corrosion –
түйіршіктердің шекаралары бойынша металдың таңдаулы бұзылуы.Кристаллитаралық коррозия Fе
негізіндегі кӛптеген техникалық қорытпаларда және ерекше тат баспайтын құрыштарда, Ni негізіндегі қорытпаларда, сондай-ақ Al байқалады. коррозия местная / local corrosion – коррозия, повреждающая отдельные участки поверхности металла.
металл бетінің жеке бӛліктерін зақымдаушы коррозия.
локальное коррозионное разрушение в виде точечных язв.
нүктелі
ойықтар түріндегі локальды коррозиялық бұзылу. коррозия при трении (износ коррозионно- механический) / friction corrosion – разрушение поверхности металла при истирающем воздействии других тел и одновременном действии коррозионной среды либо
непосредственно под
истирающим действием самой
басқа
денелердің үгуші
әсері және
коррозиялық ортаның бір уақытта әсері немесе коррозиялық ортаның ӛзінің үгуші әсері кезінде металл бетінің бұзылуы. Қара. сон.қ коррозиялық эрозия. 107
коррозионной среды. См. также эрозия коррозионная. коррозия радиационная / irradiation corrosion — коррозия (как правило в агрессивной среде) при
воздействии ионизирующих излучений. радиациялық каррозия / irradiation corrosion — иондаушы сәулелердің әсерінен (негізінен аргессивті орталарда) болатын коррозия.
Coefficient, factor Критерий пропорциональности, знак, употребляемый для обозначения зависимости одной физической величины от другой. Коэффициент Coefficient, factor Бір физикалық шаманың басқа физикалық шамаға тәуелділігін белгілеуге қолданылатын пропорционалдық критерий, белгі.
coefficient — коэффициент пропорциональности адсорбции, зависимости степени
заполнения поверхности адсорбированными молекулами, от давления адсорбента. адсорбция коэффициенті / adsorption coefficient — беттің адсорбцияланған молекулалармен толығу дәрежесінің адсорбент қысымына тәуелділігін сипаттайтын адсорбцияның пропорционалдық коэффициенті. коэффициент аккомодации энергии / accommodation coefficient— применительно к технологиям обработки поверхности твѐрдых тел пучками заряженных частиц, потоками плазмы, нейтральных атомов (или молекул) – это отношение потока энергии, переносимой пучком заряженных частиц потоком плазмы, струѐй газа после контакта с твѐрдофазной поверхностью теплообмена (например, со стенкой канала, по которому они движутся) к потоку
энергии, падающему на поверхность теплообмена. энергия аккомодациясының коэффициенті / accommodation coefficient— қатты дененің бетін зарядталған бӛлшек шоқтарымен, плазманың ағынымен, бейтарап атомдармен (немесе молекулалар) ӛңдеу технологиясына қатысты қолданылады – ол қатты фазалы жылу алмасу бетімен әсерлескеннен соң плазма ағынының, газ ағысының, зарядталған бӛлшектер шоғының алып кететін энергия ағынының жылуалмасу бетіне түсіп жатқан энергия ағынына қатынасы. коэффициент воспроизводства / breeding ratio
—
отношение числа ядер
образовавшегося топлива к числу ядер выгоревшего делящегося топлива. Реакторы на быстрых нейтронах характеризуются расширенным воспроизводством вторичного ядерного топлива, т.е. в них накапливается ядерного топлива больше, чем расходуется. қайта өндіру коэффициенті / breeding ratio — пайда болған отын ядросы санының жанып кеткен ыдыраушы отын ядросының санына қатынасы. Шапшаң нейтрондағы реакторлар екінші ретті ядролық отындарды қайта
ӛндіруінің жоғарылығымен сипатталады, яғни онда ядролық отынның шығынына қарағанда жинақталуы кӛп болады.
secondary yield, yield
— отношение тока вторичных электронов к току первичных.
екінші реттік электрондар тогының бірінші реттік электрондар тогына қатынасы.
strain
coefficient — показатель, характеризующий относительное изменение основных геометрических размеров обрабатываемого материала (длины, ширины, высоты) при деформировании.
strain
coefficient — деформациялау кезінде ӛңделуші материалда пайда болатын негізгі геометриялық ӛлшемдерінің (ұзындығы, ені, биіктігі) салыстырмалы ӛзгерісін кӛрсететін шама.
conefficient, diffusion constant — 1) мера подвижности диффузанта, отношение
conefficient, diffusion constant — 1) диффузант қозғалғыштығының шамасы,
диффузия 108
квадрата средней длины перемещения частиц в процессе диффузии к еѐ продолжительности. 2) Коэффициент пропорциональности между плотностью потока
диффундирующих частиц
и градиентом химического потенциала (градиентами концентрации диффузанта, температуры – для
термодиффузии, давления – для бародиффузии и т.д.). процесінде бӛлшектердің орын ауыстыруының орташа ұзындығы квадратының диффузия ұзақтығына қатынасы. 2) Диффузияланушы бӛлшектер ағыны тығыздығы мен химиялық потенциал градиенті (диффузант концентрациясы градиенті, термодиффузия үшін –
және т.б.) арасындағы пропорционалдық коэффициент. коэффициент излучения / emittance, emessivity, radiation coefficient — (1) отношение яркости
излучения рассматриваемого тела к яркости излучения абсолютно чѐрного тела при одинаковой температуре; (2) отношение количества энергии или энергетически эффективных частиц, излучаемых с единицы площади поверхности, к количеству частиц, излучаемому с единицы
площади идеального эмиттера при тех же условиях. сәулелену коэффициенті / emittance, emessivity, radiation coefficient — (1) бірдей температурада қарастырылып отырған
дененің сәулелену жарықталуының абсолют қара
дененің сәулелену жарықтығына қатынасы; (2) беттің бірлік ауданынан сәулеленетін энергия немесе энергиялы эффективті бӛлшектер мӛлшерінің идеал эмиттер бетінің
бірлік ауданынан сәулеленетін бӛлшектер мӛлшеріне қатынасы. коэффициент использования материала при напылении / average deposit efficiency — коэффициент, выражаемый отношением массы напылѐнного материала к массе
efficiency — тозаңдаушы материал массасының тозаңдалушы материал массасына қатынасымен ӛрнектелетін коэффициент. коэффициент качества излучения / irradiation danger factor — коэффициент, показывающий во
сколько раз
радиационная опасность в случае
хронического облучения человека для данного вида излучения выше, чем в случае рентгеновского излучения при одинаковой поглощѐнной дозе. — сәулелену сапасының коэффициенті / irradiation danger factor — адамның берілген сәуле түрімен
хроникалық сәулеленуі кезіндегі радиациялық қауіптің жұтылу дозасы дәл сондай рентген сәулесімен сәулеленген кездегіден неше есе жоғары екендігін кӛрсететін коэффициент. коэффициент конденсации / condensing coefficient — отношение количества молекул (атомов), осевших на поверхности твѐрдого тела, к их количеству, упавшему на эту поверхность за этот-же промежуток времени.
coefficient — қатты дене бетіне тұнған молекулалар (атомдар) мӛлшерінің осы уақыт ішінде бетке түскен молекулалар (атомдар) мӛлшеріне қатынасы.
factor, ratio of enrichment – критерий эффективности обогащения, учитывающий селективность разделения. байыту коэффициенті / enrichment factor, ratio of enrichment – бӛліну таңдаулылығын есепке алушы байыту тиімділігінің критериі.
coefficient, reflection factor, reflection index, radiant reflectance, reflectance, reflectivity — отношение потока излучения, отраженного телом, к упавшему на него потоку излучения. Иногда (например, для радиоволн) пользуются понятием шағылу коэффициенті / reflection coefficient, reflection factor, reflection index, radiant reflectance, reflectance, reflectivity — дене шағылдырған сәулелену ағынының, денеге түскен сәулелену ағынына қатынасы. Кейде (мысалы, радиотолқындар үшін) амплитудалық шағылу коэффициенті, 109
амплитудного коэффициента отражения — отношения амплитуд отраженной и падающей волн. В общем случае коэффициент отражения есть
сумма коэффициента зеркального и диффузного отражения. См. также альбедо. шағылған және
түскен толқындар амплитудаларының қатынасы, түсінігі қолданылады. Жалпы жағдайда, шағылу коэффициенті айналық және диффуздық шағылу коэффициенттерінің қосындысы. Сонымен қ.қараңыз: альбедо.
reflection coefficient — отношение потока частиц в узком диапазоне энергии, отражѐнных от поверхности, к потоку, упавшему на неѐ, пронормированное на величину рассматриваемого диапазона энергии.
coefficient — қарастырылып отырған энергия диапозонына нормалданған, энергияның енсіз (тар) диапозонында беттен шағылған бӛлшектер ағынының сол бетке түскен ағынға қатынасы. коэффициент отражения частиц интегральный / integral particle reflection coefficient — отношение потока частиц, отражѐнных от поверхности, к потоку, упавшему на неѐ, во всѐм рассматриваемом диапазоне их энергий.
coefficient — қарастырылып отырған барлық энергиялар диапазонындағы беттен шағылған бӛлшектер ағынының, бетке түскен ағынға қатынасы.
reflection coefficient — отношение потока энергии, переносимого частицами, отражѐнными от поверхности, к потоку энергии, переносимому частицами, упавшими на неѐ, пронормированное на величину рассматриваемого диапазона энергий. энергия шағылуының дифференциалды коэффициенті / differential energy reflection coefficient — қарастырылып отырған энергия диапозонының шамасына нормалданған, беттен
шағылған бӛлшектермен тасымалданатын энергия ағынының бетке түскен
бӛлшектермен тасымалданатын энергия ағынына қатынасы.
coefficient — отношение потока энергии, переносимого частицами, отражѐнными от поверхности, к потоку
энергии, переносимому частицами, упавшими на неѐ, во всѐм рассматриваемом диапазоне их энергии. жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|