Ақылбеков Ә. Т., Кривобоков В. П., Даулетбекова А. К
Выдержка радиоактивных материалов
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
Выдержка радиоактивных материалов Decay cooling Хранение радиоактивных материалов для уменьшения их активности за счѐт естественного распада радионуклидов.
Decay cooling Радионуклидтердің табиғи ыдырауы есебінен олардың белсенділігін тӛмендету мақсатында радиобелсенді материалдарды сақтау.
Degenerasy, degeniraiting Существование двух или более стационарных состояний квантовой системы (атома, молекулы) с одинаковыми значениями энергии. Айну (энергетикалық деңгейлердің) Degenerasy, degeniraiting Энергияның бірдей мәніне ие, кванттық жүйенің (атомның, молекуланың) екі немесе бірнеше стационарлық күйлерінің болуы. Вы́ход (реакции, процесса, прибора)
Yield, efficiency Характеристика эффективности реакции, процесса, прибора. Шығыс (реакцияның, процестің, құралдың) Yield, efficiency Реакцияның, процестің, құралдың эффективтілік сипаттамасы. выход люминесценции квантовый / quantum yield of luminescence — отношение люминесценцияның кванттық шығысы / quantum
yield of
luminescence — 33
числа излучѐнных квантов люминесценции к числу квантов, поглощѐнных веществом. люминесценцияның сәулелендірген кванттар санының затпен жұтылған кванттар санына қатынасы. выход люминесценции энергетический / energy
efficiency of
luminescence — отношение энергии, излучѐнной при
люминесценции, к энергии возбуждающего еѐ света, поглощѐнной веществом. люминесценцияның энергиялық шығысы / energy
efficiency of
luminescence — люминесценция кезінде
сәулеленген энергияның жұтылған немесе қоздырушы жарық энергиясына қатынасы.
of
photoeffect — количественная характеристика прибора, регистрирующего дискретное число частиц
(квантов, электронов и пр.). Выражается отношением числа статистически независимых частиц, регистрируемых прибором, к числу статистически независимых частиц, падающих на приемник прибора. құралдың кванттық шығысы / quantum yield
of photoeffect — бӛлшектердің (кванттардың, электрондардың) дискреттік санын тіркейтін құралдың сандық
сипаттамасы. Құралмен тіркелетін статистикалық тәуелсіз бӛлшектер санының құралдың тіркегішіне түсетін статистикалық тәуелсіз бӛлшектер санына қатынасымен анықталады.
chemical yield, G-value — количественная характеристика
разложившихся частиц (радикалов, ионов, атомов, молекул), сшивок или разорванных связей в полимерах и т.п. при поглощении системой энергии излучения в количестве 100 эВ. Обычно обозначается буквой G, после которой в круглых скобках пишется формула
вещества, претерпевающего радиационно-химическое превращение.
chemical yield, G-value — радиациялық- химиялық реакцияның сандық сипаттамасы. Жүйенің энергия шамасы 100 эВ болатын сәулені жұтуы кезінде полимерлерде және т.б.-да пайда болған немесе ыдыраған бӛлшектердің (радикалдардың, иондардың, атомдардың, молекулалардың), қосылған немесе ажыраған байланыстардың санына тең. Әдетте G әрпі арқылы белгіленеді, одан кейін дӛңгелек жақшада радиация-химиялық түрленуге түсетін заттың
формуласы жазылады. выход радиационный квантовый ⁄ radiation
quantum
yield – число образовавшихся центров окраски на один поглощенный гамма-квант радиациялық квантты шығыс ⁄ radiation quantum yield – жұтылған бір гамма–квантқа келетін пайда болған бояу орталықтарының саны. выход радиационный энергетически ⁄ radiation energy
– энергия ионизирующего излучения, затрачиваемая на образование одной электронно – дырочной пары в среде. радиациялық энергетикалық шығы ⁄ radiation energy yield – ортада бір электронды–кемтіктік жұпты жасауға жұмсалатын, иондаушы
сәулелену энергиясы. выход фотоэффекта квантовый / quantum yield of photoeffect — отношение числа электронов, вышедших из облучаемой поверхности при фотоэффекте, к числу поглощѐнных за то же время фотонов.
quantum yield of photoeffect — фотоэффекті кезінде сәулелендірілген беттен шығатын электрондар санының, сол уақытта жұтылған фотондардың санына қатынасы.
Viscosity, toughness В широком смысле — это явления переноса, определяющие диссипацию энергии при деформации среды. В более конкретных случаях ее можно трактовать как свойство жидкостей и газов сопротивляться
внешним
силам,
Тұтқырлық Viscosity, toughness Кең
— ортаның
деформациялануы кезінде
энергия диссипациясын анықтаушы, тасымалдау құбылысы. Анағұрлым нақты жағдайларда сұйықтың немесе газдың қандай да бір бӛлшегінің басқасына қатысты орын 34
вызывающим перемещение одной части газа или жидкости относительно другой. ауыстыруын туындататын, сұйықтықтар мен газдардың сыртқы күштерге қарсы тұрушы қасиеті деп талқылауға болады. вязкость динамическая ⁄ dynamic viscosity – количественная
характеристика сопротивления жидкости или газа смещению одного слоя относительно другого.
сұйықтықтың немесе газдың қарсыласуының мӛлшерлік сипаттамасы.
viscosity – отношение вязкости динамичес- кой к плотности жидкости или газа.
viscosity — динамикалық тұтқырдың газ немесе сұйықтық тығыздығына қатынасы.
сопротивление материала распространению трещины (трещинастойкость) обычно при скоростях нагружения 0,02 –0,2 мм ⁄с. бұзылу тұтқырлығы / fracture toughness – әдетте жүктеменің 0,02 –0,2 мм ⁄с жылдамдығы кезінде жарықшақтардың таралуына
(қарықшаққа бекемдік) материалдың қарсыласуы.
elasticity – энергетическая характеристика материала – отношение работы разрушения при ударном изгибе образца к начальной площади его поперечного сечения в плоскости излома, Дж ⁄ см ⁄2 . соққылы тұтқырлы ⁄ impact strength, impact elasticity – материалдың энергетикалық сипаттамасы –үлгінің соққылы иілімі кезінде жұмыс қирауының иілім тығыздығындағы бастапқы ауданның кӛлденең қимасына тең. вязкость циклическая ⁄ cyclic toughness – трещиностойкость материала при циклическом нагружении.
циклдық жүктеме кезіндегі материалдың жарықшаққа бекемдігі .
Gas
Агрегатное состояние вещества, в котором его частицы слабо связаны силами взаимодействия и движутся свободно, занимая весь предоставленный им объем. Часто газом называют совокупность слабо взаимодействующих элементарных частиц или квазичастиц.
Gas
Бӛлшектері ӛзара әлсіз байланысқан және оларға берілген кӛлемнің түгелін қамти отырып, еркін қозғалатын, заттың агрегаттық күйі. Кӛбінесе ӛзара әлсіз әрекеттесетін қарапайым бӛлшектер немесе квазибӛлшектердің жиынтығын газ деп атайды. газ вырожденный ⁄ degenerate gas – газ, свойства которого существенно отличаются от свойств идеального газа вследствие квантово-механического влияния частиц друг на
друга, обусловленного их неразличимостью. — туынды газ ⁄ degenerate gas – кванттық- механикалық айырмашылықсыз бӛлшектердің бір-біріне ықпалы салдарынан идеал газ қасиеттерінен ӛз қасиеттері едәуір ерекшеленетін газ. газ идеальный ⁄ perfect gas – газ, молекулы которого принимаются за материальные точки и которого можно пренебречь потенциальной энергией взаимодействия молекул по сравнению с их кинетической энергией. — идеал газ ⁄ perfect gas – кинетикалық энергиясымен салыстырғанда молекулаларының ӛзара әрекеттесуінің потенциалдық энергиясын ескермеуге болатын және молекулалары материалдық нүкте ретінде қабылданатын газ.
котором атомы (все или значительная их часть) потеряли по одному или по — иондалған газ ⁄ ionized gas – атомдары (барлығы немесе едәуір олардың бӛлігі) ӛзіне тән электрондарын бір-бірден немесе 35
несколько принадлежавших им электронов и превратились в положительные ионы. В особых условиях могут образовываться и отрицательные ионы. бірнешеуін жоғалтатын және оң иондарға айналатын газ. Айрықша жағдайларда теріс иондарға айналуы да мүмкін. газ конвертированный ⁄ converted gas – природный газ после разложения и окисления углерода до СО, т.е. в основном состоящий из CO и H 2 . — айырбасталған газ ⁄ converted gas – СО дейін кӛміртекті қышқылдандыру мен ыдыратудан кейінгі табиғи газ, яғни ол негізінен CO және H 2 құралған. газ плазмообразующи ⁄ plasma-forming gas – инертный или другой газ (Ar, N 2 , H
2 , He и
др.), вводимый в источник плазмы для ее получения. — плазмажасаушы газ ⁄ plasma-forming gas – плазма алу үшін оның плазма кӛзіне енгізілетін инертті немесе басқа (Ar, N 2 , H 2 , He және басқа) газ. газ разреженный ⁄ diluted gas – газ, находящийся под давлением ниже атмосферного. — сиретілген газ ⁄ diluted gas – қысымы атмосфералық қысымнан тӛмен газ. газ реальный ⁄ actual gas, imperfect gas – газ, в котором существенную роль играет взаимодействие между его молекулами. — нақты газ ⁄ actual gas, imperfect gas – ӛз молекулалары арасындағы әсерлесу маңызды рӛл ойнайтын газ. газ технологический ⁄ technological gas – газ, который необходим для выполнения технологичесой операции, например создания газоразрядной плазмы.
В плазменных технологиях наиболее важными газами являются кислород, азот, водород, тетрафторметан, аргон, гелий, гексафторид серы, воздух. — технологиялық газ ⁄ technological gas – технологиялық операцияларды, мысалы газразрядты плазмаларды жасауда
қолданылатын газ,.
Плазмалық технологияларда ең маңызды газ оттек, азот, сутек, тетрафторметан, аргон, гелий, күкірт гексафториді, ауа болып табылады. газ электронный ⁄ electron(ic) gas – совокупность свободных электронов в металле. — электронды газ ⁄ electron(ic) gas – металдағы еркін электрондар жиынтығы.
Gas permeability Свойство твердого тела пропускать через себя газ при наличии перепада давления. Газӛткізгіштік Gas permeability Қысым түсіп кеткен жағдайда қатты дененің ӛзінен газ ӛткізу қабілеті. Га́мма-дефектоскопи́я Gamma-ray inspection Метод дефектоскопии, основанный на использовании радиоактивного гамма-
излучения в качестве носителя информации; выявляет внутренние дефекты
(несплошности любой природы), а также значительные неоднородности состава
исследуемой среды. Гамма-дефектоскопия Gamma-ray inspection Радиобелсенді гамма-сәулені ақпарат тасымалдаушы ретінде қолдануға негізделген дефектоскопия тәсілі; ішкі ақауларды және де зерттелетін ортаның елеулі біртексіздігін анықтайды.
Gamma radiation Вид ионизирующего излучения – электромагнитное излучение, испускаемое при радиоактивном распаде и ядерных реакциях, распространяющееся со
скоростью света и обладающее большой энергией и проникающей способностью. Гамма-сәулелену Gamma radiation Иондаушы сәулеленудің түрі – радиобелсенді ыдырау мен ядролық реакция кезінде шығарылып, жарық
жылдамдығымен таралатын және ӛте үлкен энергия мен ӛтімділік қасиетке ие электромагнитті сәулелену. Ауыр элементтермен, мысалы, 36
Эффективно ослабляется при
взаимодействии с тяжелыми элементами, например, свинцом. қорғасынмен әсерлескенде әлсірейді.
Gamma-ray photon, gamma , gamma quantum Фотон большой энергии (условно выше 100 кэВ). Гамма-квант Gamma-ray photon, gamma, gamma quantum Үлкен энергиялы (негізінен 10 5 кэВ-тен жоғары) фотон. Гамма – спектроскопия – см.ст. спектроскопия. Гамма – спектроскопия – спектроскопияны қараңыз. Га́мма-спектро́метр Gamma-ray spectrometer Прибор для измерения спектра гамма-
Gamma-ray spectrometer Гамма-сәулелену спектрін ӛлшеуге арналған құрал. Гамма-эквивалент источника Gammaequivalent of source Условная масса точечного радиоактивного источника радия-226, находящегося в равновесии с короткоживущими продуктами распада и создающего на некотором расстоянии от земли такую же мощность дозы, как и данный источник на том же расстоянии. Радиоактивті кӛздің Гамма-эквиваленті Gammaequivalent of source Ыдыраудың ӛмір сүру ұзақтығы қысқа ралиобелсенді ӛнімдермен тепе-теңдікте болатын және жерден белгілі бір қашықта осы қашықтықтағы аталған кӛздің доза қуатындай қуат туғызатын Радий-226 нүктелік радиоактивті кӛздің
шартты массасы. Гамма серы ( 6
нормальных условиях – абсолютно инертный газ в
образует высокореактивные атомы фтора и радикалы фторида серы, поэтому представляет собой один из наиболее агрессивных плазменных технологических газов.
6
– қалыпты жағдайда плазмада абсолют инертті газ жоғары реактивті атом фторын және күкірт фторидінің радикалын түзеді, сондықтан ӛзін ең агрессивті плазмалық технологиялық газ ретінде ұсынады.
Van
de Graaff
generator (electrostatic accelerator) Электростатический ускоритель с генератором высокого постоянного напряжения, в котором для переноса электрических зарядов используется диэлектрический транспортер в виде гибкой ленты. Ван-де-Грааф генераторы Van
de Graaff
generator (electrostatic accelerator) Электр зарядын тасымалдау үшін иілгіш лента түріндегі диэлектрлік тасымалдаушы (транспортер) қолданылатын жоғары
кернеулі генераторы бар электростатикалық үдеткіш. Генератор плазменной установки переменного напряжения AC
plasma set
up generator Источник питания плазменных установок. По частоте генерируемого напряжения различают низкочастотные (до 10 кГц), среднечастотные (10 –
кГц), высокочастотные (1 – 100 МГц) и сверхвысокочастотные (0,1 - 100 ГГц) генераторы. Айнымалы кернеулі плазмалық қондырғы генераторы AC plasma set up generator Плазмалық қондырғылардың қоректену кӛзі. Ӛндірілуші кернеу бойынша тӛмен жиілікті (10кГц-ке дейін), орта жиілікті (10 – 1000 кГц), жоғары жиілікті (1-100МГц) және ӛте жоғары жиілікті (0,1-100ГГц) генератор деп бӛледі.
Генератор изотопный Isotopic generator 1. Генератор, преобразующий тепло,
Изотоптық генератор Isotopic generator 1.Радиобелсенді нуклид бӛлген жылуды,
37
выделяемое радиоактивным нуклидом, в электрический ток в большинстве случаев посредством термоэлектронной эмиссии. 2. Устройство для получения короткоживущих радионуклидов. Обычно представляет собой хроматографическую колонку с поглощенным на сорбенте «материнским» сравнительно долгоживущим радионуклидом, при
радиоактивном распаде которого образуется (генерируется) «дочерний» короткоживущий радионуклид. Иногда изотопным генератором называется сам
долгоживущий материнский радионуклид. кӛбінесе термоэлектрондық эмиссия
кӛмегімен электрлік токқа түрлендіргіш генератор. 2. Ӛмір
сүру ұзақтығы қысқа радионуклидтерді алу үшін қолданылатын қондырғы. Әдетте, радиобелсенді ыдырауы кезінде «балалық» қысқа ӛмір сүруші толқын пайда болатын, сорбентте жұтылған салыстырмалы түрде ұзақ ӛмір сүруші «аналық» радионуклидпен жұтылған хроматографиялық бағананы құрайды. Кейде изотопты генератор деп ӛмір сүру ұзақтығы кӛп аналық нуклидтің ӛзі аталады.
Magnetohydrodynamic generator – Генератор для непосредственного преобразования теплоты
в электрическую энергию, действие основано на возникновении электрического тока в плазме или другой проводящей жидкости, движущейся в магнитном поле.
Magnetohydrodynamic generator – Жылуды электр энергиясына тікелей айналдыруға арналған генератор, бұл әрекет плазмада электр тогының немесе қозғалатын магнит ӛрісінде басқа ӛткізгіш сұйықтықтың туындауына негізделген.
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|