РАЗВИТИЕ КЛЮЧЕВЫХ КОМПЕТЕНЦИЙ УЧАЩИХСЯ В ХОДЕ

XXI Ғ АСЫРДАҒ Ы БІЛІМ ЖӘНЕ Ғ ЫЛЫМНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ                                                                                    
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ В XXI  ВЕКЕ 
 
траектория 
развития 
ученика 
предполагает 
формирование 
самостоятельности,  умения  анализировать,  интеллектуальной  и 
исследовательской 
культуры 
школьников, 
создание 
условий 
для 
самоопределения и самореализации потенциальных возможностей ребенка в 
процессе обучения. 
Самообучение  и  самовоспитание  намного  эффективнее  воздействий 
педагога,  поэтому  в  данное  время  технологии  обучения  должны  быть 
переориентированы  с  технологий  обучения  на  технологии  самообучения  и 
самовоспитания. Сейчас актуально развитие способности переноса знаний и 
навыков,  полученных  в  одной  области,  в  любую  другую  сферу  человеческой 
деятельности.  Этому  и  способствует  внедрение  в  человеческую 
деятельность проектно-исследовательского метода обучения. 
Поэтому  возникает  необходимость  введения  в  вариативную  часть 
рабочего  учебного  плана  курса  «Методы  исследовательской  деятельности». 
Участие  в  исследовательской  работе  дает  возможность  осознать  свою 
значимость,  принадлежность  к  научной  деятельности,  знакомит  с 
методами  научной  и  творческой  работы,  развивает  познавательный 
интерес,  любознательность,  учит  общению  со  сверстниками  и 
предполагает  участие  в  научных  экспериментах  и  исследованиях.  Т.е. 
способствует развитию ключевых компетенций у учащихся. 
Цель  проекта:  содействовать  развитию  ключевых  компетенций 
учащихся посредством проектно-исследовательской деятельности. 
Задачи: 
1.
 
Формирование представлений у учащихся о проектно-исследовательской 
деятельности. 
2.
 
Вовлечение учащихся в проектно-исследовательскую деятельность. 
3.
 
Создание ситуации успеха для учащихся. 
«ПРОЕКТ (от лат. projectus, букв. — брошенный вперед).
 
Проект 
– 
это 
специально 
организованный 
учителем 
и 
самостоятельно  выполняемый  учащимися  комплекс  действий,  где  они 
могут 
быть 
самостоятельными 
при 
принятии 
решения 
и 
ответственными  за  свой  выбор  и  результат  труда,  создание  творческого 
продукта.
 
Проект - это "шесть П": Проблема, Проектирование (планирование), 
Поиск  информации,  Продукт,  Презентация,  Портфолио,  т.е.  папка,  в 
которой  собраны  все  рабочие  материалы,  в  том  числе  черновики,  дневные 
планы, отчеты и др. 
Главная  педагогическая  цель  любого  проекта  –  формирование 
различных ключевых компетенций, под которыми в современной педагогике 
понимаются 
комплексные 
свойства 
личности, 
включающие 
взаимосвязанные  знания,  умения,  ценности,  а  также  готовность 
мобилизовать их в необходимой ситуации. 

XXI Ғ АСЫРДАҒ Ы БІЛІМ ЖӘНЕ Ғ ЫЛЫМНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ                                                                                    
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ В XXI  ВЕКЕ 
 
Этапы работы над проектом:
 
1. Мотивационный  (создание проблемной ситуации, формулирование 
темы проекта, определение конечного результата).
 
2. 
Планирующе-подготовительный 
(объединение 
в 
группы, 
распределение  обязанностей,  составление  графика  работы  над  проектом, 
поиск информации).
 
3.  Информационно-операционный  (работа  групп  по  плану, 
консультации  с  руководителем,  систематизация  и  классификация 
собранного материала, создание проектного продукта).
 
4.  Рефлексивно-оценочный  (выбор  формы  представления  проекта, 
составление  текста  для  представления,  репетиция  представления, 
представление проекта, рефлексивный отчет по проектной деятельности).
 
Какова же роль учителя в проектной деятельности? 
Она своеобразна. Главное правило, о котором должен помнить учитель: 
я  выступаю  не  как  толкователь  готовых  знаний  и  их  транслятор,  а  как 
равноправный  соучастник  их  добывания.  Я  некий  вдохновитель  для 
исследовательской деятельности учащихся».
 
В  рамках  курса  «Методы  исследовательской  деятельности» 
планируется  создание  условий  для  знакомства  и  формирования  умения 
использовать  в  своей  деятельности  таких  форм  мыследеятельности  как 
исследование,  проектирование,  составление  портфолио,  позволяющих 
ребятам получать инновационные знания. 
Реализация 
программы 
курса 
«Методы 
исследовательской 
деятельности» предполагает формирование умений: 
I.  Рефлексивные  умения:  сформулировать  проблему  исследования  в  виде 
познавательной  задачи;  определить  цель  исследования;  разработать 
гипотезу  решения  познавательной  задачи;  разработать  модель  объекта 
исследования и методику его проведения.
 
 II.  Поисковые  (исследовательские)  умения:  самостоятельно  отбирать  и 
накапливать материал; использовать различные источники информации и 
разнообразные  приемы  работы  с  ними;  провести  исследование;  умение 
находить  несколько  вариантов  решения  проблемы;  умение  находить 
причинно-следственные связи.
 
III.  Коммуникативные  умения:  описать  и  объяснить  полученные 
результаты  умение  вести  дискуссию,  отстаивать  свою  точку  зрения; 
навыки  интервьюирования,  устного  опроса;  навыки  монологической  речи; 
презентовать и публично отстаивать результаты своего исследования.
 
Занятия могут проводиться в различных формах: лекции по темам, 
раскрывающим  теоретические  понятия,  вопросы  о  методиках  и  методах 
сбора  и  обработки  информационного  материала,  правила  устного 
выступления; работа в группах на практических занятиях; индивидуальные 
консультации; творческий отчет учащихся. 

XXI Ғ АСЫРДАҒ Ы БІЛІМ ЖӘНЕ Ғ ЫЛЫМНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ                                                                                    
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ В XXI  ВЕКЕ 
 
На  занятиях  применяются  тренинговые  упражнения,  деловые  игры, 
коллективная мыслительная деятельность, дискуссии и многое другое. 
Для  контроля  уровня  достижений  школьников  используются  такие 
способы,  как  наблюдение  активности  на  уроках,  анализ  подготовленных 
учащимися  материалов  для  создания  творческой  работы  (проекта, 
исследования), итоговое тестирование на знание теоретического материала 
курса,  анкетирование  (входное  и  итоговое)  учащихся  «Исследовательская 
культура учащихся». Итоговая аттестация проводится в форме защиты 
проектно-исследовательской  творческой  работы  по  выбранному  предмету. 
По  итогам  работы,  учащиеся  предоставляют  портфолио,  который 
содержит  все  письменные  работы  и  практические  задания,  выполняемые 
дома  и  на  занятиях,  результаты  собственного  исследования.  В  состав 
портфолио проекта входит: паспорт проекта; планы выполнения проекта и 
отдельных его этапов; промежуточные отчеты; вся собранная информация 
по  теме  проекта,  в  том  числе  необходимые  ксерокопии  и  распечатки  из 
Интернета; результаты исследований и анализа; записи всех идей, гипотез 
и  решений;  краткое  описание  всех  проблем,  с  которыми  приходится 
сталкиваться  участникам  проекта,  и  способов  их  преодоления;  эскизы, 
чертежи,  наброски  продукта;  материалы  к  презентации;  другие  рабочие 
материалы и черновики. 
Итоговое  тестирование  проводится  в  конце  учебного  года  с  целью 
определения  уровня  знания  теоретического  материала  и  для  сравнения 
эффективности  преподавания  теории  (т.е.  какие  темы  сложнее 
усваиваются учащимися, на что следует обратить внимание в следующем 
году обучения). 
Анкетирование  учащихся  (входное  и  итоговое)  «Исследовательская 
культура  учащихся»  позволяет  оценить  уровень  владения  учащимися 
исследовательскими умениями и навыками. 
По  окончании  курса  проводится  публичная  защита  проекта 
исследовательской  (творческой)  работы  на  школьной  научно-практической 
конференции,  где  оценивание  проектов  осуществляется  по  определенным 
критериям с использованием рейтинговой оценки. 
После  школьной  научно-практической  конференции  на  последующих 
занятиях  проводится  рефлексия  проведенной  работы  по  исследованию  и 
выступлению,  где  учащиеся  составляют  отчет  по  результатам 
исследовательской  деятельности.  Т.к.  аналитическая  деятельность 
является  сложным  видом  работы  для  учащихся,  то  учащимся 
предоставляется форма составления такого отчета. 
Для успешной реализации проектно-исследовательской деятельности 
возможно использование плана действий, сводящегося к следующему: 
Эта Задачи 
Деятельност Деятельность  Формы и 

XXI Ғ АСЫРДАҒ Ы БІЛІМ ЖӘНЕ Ғ ЫЛЫМНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ                                                                                    
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ В XXI  ВЕКЕ 
 
пы 
ь учащихся
 
педагога 
методы 
Поисков
ы
й 
эт
ап
 
Постан
овка 
це
ли
 Определение темы, 
уточнение  целей, 
исходного 
положения.  Выбор 
рабочей группы 
Уточняют 
информацию 
Обсуждают 
задание 
Мотивирует 
учащегося 
Объясняет  цели 
проекта 
Наблюдает 

 
проблемна
я беседа 

 
рассказ 

 
консульта
ция 

 
сам. 
работа 
А
нализ и
 о
бр
аб
от
ка
 
инф
ор
м
ации
 
Анализ проблемы 
Определение 
источников 
информации 
Постановка задач и 
выбор  критериев 
оценки 
результатов 
Распределение 
ролей в команде 
Формируют 
задачи 
Уточняют 
информацию 
(источники) 
Выбирают  и 
обосновывают 
свои критерии 
успеха 
Помогает 
в 
анализе 
и 
синтезе 
(по 
просьбе) 
Наблюдает 

 
консульта
ция 

 
работа  в 
библиотек
е, 
интернете 
К
онст
ру
кт
орски
й 
эт
ап
 
Пл
анир
ова
-ни
е 
Сбор  и  уточнение 
информации 
Выбор 
оптимального 
варианта 
Уточнение  планов 
деятельности 
Работают  с 
информацией 
Проводят 
синтез 
и 
анализ идей 
Выполняют 
исследование 
Наблюдает 
Консультирует 
Организует, 
активирует 
и 
направляет 
поиск 
на 
выработку  идей, 
помогает 
в 
выборе решения 

 
беседа 

 
дискуссия 

 
дизайн-
анализ 

 
ролевая 
игра 

 
сам. 
работа 

XXI Ғ АСЫРДАҒ Ы БІЛІМ ЖӘНЕ Ғ ЫЛЫМНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ                                                                                    
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ В XXI  ВЕКЕ 
 
Т
ех
нологи
чес
ки
й э
т
ап
 
В
ыпол
не
ни
е 
Выполнение 
запланированных 
операций 
Текущий  контроль 
качества 
Внесение 
при 
необходимости 
изменений 
в 
структуру 
и 
содержание работы 
Выполняют 
исследование  и 
работают  над 
проектом 
Осуществляю
т 
самоконтроль 
и 
корректировк
у 
своей 
деятельности 
Проводят 
контроль 
качества 
проекта 
Оформляют 
проект 
Наблюдает 
Советует (по 
просьбе) 
Обеспечивает 
материальную 
базу 
Косвенно 
руководит 
деятельностью 
учащихся 
Организует и 
координирует 
процесс создания 
проекта 

 
беседа 

 
показ 

 
упражнени
е 

 
сам. 
работа 

 
практичес
кая работа 
Заклю
чител
ьн
ы
й 
эт
ап
 
Оце
нк
а р
ез
ульта
то
в Анализ выполнения 
проекта, 
достигнутых 
результатов 
(успехов  и  неудач) 
и причин этого 
Анализ 
достижения 
поставленной цели 
Осуществляю
т  самоанализ 
и  самооценку 
результатов 
проектирован
ия 
Готовят 
документацию 
к защите 
Оказывает 
помощь 
Организует 
защиту и 
обсуждение 
проектов 

 
беседа 

 
дискуссия 

 
консульта
ция 

 
деловая 
(ролевая 
игра) 
Защита
 
Подготовка 
доклада; 
обоснование 
процесса 
проектирования, 
объяснение 
полученных 
результатов 
Оценка 
Защищают 
проект 
Участвуют в 
коллективной 
оценке 
результатов 
проекта 
Участвует в 
коллективном 
анализе и оценке 
результатов 
проекта 
Аргументирован
но 
оценивает 
работу 
учащихся 
над 
проектом 

 
имитацио
нно-
деятельнос
тная игра 

 
научно-
практичес
кая 
конференц
ия 
Используя  проектно-исследовательскую  деятельность  как  метод 
познания,  учащиеся  придут  к  переосмыслению  роли  знаний  в  социальной 
практике. Реальность работы над проектом, а главное рефлексивная оценка 
планируемых  и  достигнутых  результатов  помогут  им  осознать,  что 

XXI Ғ АСЫРДАҒ Ы БІЛІМ ЖӘНЕ Ғ ЫЛЫМНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ                                                                                    
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ В XXI  ВЕКЕ 
 
знания  –  это  не  только  самоцель,  сколько  необходимое  средство, 
обеспечивающее  способность  человека  грамотно  выстраивать  свои 
мыслительные 
и 
жизненные 
стратегии, 
принимать 
решения, 
адаптироваться в социуме и самореализовываться как личность. 
Иначе  говоря,  формируются  составляющие  познавательной, 
информационной, социальной, коммуникативной и других компетенций. 
Примечания. 
Список литературы:
 
1.
 
Государственная  программа  развития  образования  и  науки 
Республики Казахстан на 2016-2019 годы. 
2.
 
Путкова В.Я., Бельбаева М.В. Исследовательская деятельность как 
компонент  воспитательного  и  образовательного  процесса.  – 
Караганда: Изд-во КарГУ, 2004. 
3.
 
Романовская  М.Б.  Метод  проектов  в  образовательном  процессе. 
Методическое пособие. / М.: Центр «Педагогический поиск», 2006. 
4.
 
Сергеев И.С. Как организовать проектную деятельность учащихся: 
Практическое  пособие  для  работников  общеобразовательных 
учреждений. – 3-е изд., испр. и доп. – М.: АРКТИ, 2006. 
5.
 
Сикорская  С.Д.,  Чудновец  Н.А.  Основы  научного  исследования. 
Методическое пособие для учителей и учащихся. – Караганда, 2007. 
6.
 
Справочник заместителя директора школы. №1, 2009г.
 
 
Қ
АЗІРГІ ЗАМАНҒЫ СТУДЕНТТЕРДІҢ ТҰЛҒА РЕТІНДЕ 
МОТИВАЦИЯСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 
 
Дана Галымжановна ЕРМАГАМБЕТОВА 
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік 
университеті, 
«Педагогика және психология» факультетінің  магистрі, 
Батыс Қазақстан облысы, Қазақстан Республикасы 
 
Түйін 
Бұл  мақалада  қазіргі  заманғы  студенттердің  тұлғалық  және  оқу 
ә
рекетінің мотивациясын қалыптастырудың маңыздылығы сипатталады. 
 
Аннотация 
 В  данной  статье  рассматривается  важность  формирования 
мотивации  как  личностной  и    учебной  деятельности  современных
 
студентов. 
 
ХХІ  ғасырда  білім  мен  ғылым  саласында  болып  жатқан  өзгерістер 

XXI Ғ АСЫРДАҒ Ы БІЛІМ ЖӘНЕ Ғ ЫЛЫМНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ                                                                                    
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ В XXI  ВЕКЕ 
 
болашақ мамандарды даярлауда жоғары мектептің алдына жаңа міндеттер 
қ
ойып  отыр.  Осыған  орай,  бүгінгі  әлеуметтік  білім  беру  кеңістігіне  сай 
бейімделіп  білім  алу,  жалпы  ғаламдық  танымды,  ойлауды  дамыту,  өзінше 
ғ
ылыми  тұжырым  жасауға,  ғылым  жетістігін  қажетіне  қарай  игеруге  
мүмкіндік туғызу көкейтесті мәселелердің қатарынан табылуда.  Өйткені, 
тек  жоғары  білімді  маман  ғана  қоғам  мен  экономиканың,  әлеуметтік  және 
мәдени өркендеудің көшбасшысы бола алады. 
Қ
азақстандағы  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға  арналған 
мемлекеттік  бағдарламасында  Қазақстанда  сапалы  біліммен  қамтамасыз 
ету,  білім  беру  жүйесінің  тартымдылығын  арттыру  үшін,  ең  алдымен, 
педагог  кадрлардың  мәртебесін  арттыру,  олардың  бүкіл  қызметі  бойына 
мансаптық өсуі, оқытылуы және кәсіби біліктілігін дамытуды қамтамасыз 
ету,  сондай-ақ  педагогтардың  еңбегін  мемлекеттік  қолдау  мен 
ынталандыруды арттыру керек екендігі атап көрсетілген.  
 
Жастық  шақтың  жас  шектеуін  анықтау  жастарға  қатысты  көп 
мәселелердің  шешілу  жолы  әлі  күнге  ғылыми  пікірталастардың  қатарынан 
табылуда. Мәселен әйгілі әлеуметтанушы И.В.Бестужев-Лада былай дейді: 
«Жастарды  біз  тек  қана  жас  ерекшелігі  ретінде  емес,  сонымен  қатар 
ә
леуметтік  және  тарихи  ұғым  ретінде  түсінуіміз  қажет.  Бұл  санатқа 
түрлі  уақыттағы,  түрлі  қоғамдық  топтар,  түрлі  жас  ерекшеліктеріндегі 
адамдар тобы кіреді». 
  
 Жастық  шақ  –  бұл  жастар  үшін  физикалық,  ақыл-ой,  адамгершілік, 
еріктілік секілді салмақты міндеттерді көтеруге тура келетін студенттік 
кезең болып табылады. Жоғары оқу орнында студенттерді оқытудағы негізгі 
мақсат  студенттің  өзін  және  жеке  тұлға  ретінде  оның  психологиялық 
ортасын қалыптастыру. 
    
Жеке тұлғаның кәсібилігін қалыптастыруда кәсіби дайындық сапасына 
тікелей  әсер  ететін  студенттердің  оқу  әрекеті  мотивациясының 
ерекшелігі  басты  назарда  болғаны  абзал.  Олардың  бірқатарына:  танымдық, 
кәсіби,  шығармашылық  жетістікке  жету  мотиві,  кең  ауқымдағы 
ә
леуметтік  мотивтер  –  жеке  басының  қадір-қасиеті,  мәртебесін 
жоғарылату  немесе  оны  сақтап  қалу,  өзін-өзі  дамытуы,  өзін-өзі  танытуы 
және материалдық мотивтері жатады.  
 
Мәселен  шығармашылық  жетістікке  жету  мотиві  студенттерді 
оқытудағы  ең  тиімді,  әрі  елеулі  мотивациялық  фактор  болып  саналады. 
Жетістікке 
жету 
қ
ажеттілігі 
тұлғаның 
бұрынғы 
деңгейімен 
салыстырғандағы қазіргі және болашағын бағдарлауы сынды табысқа жетуге 
ұ
мтылысымен  бағаланады.  Бұл  адамның  табысы  мен  қолға  алған  іс-
ә
рекетінің  жақсы  нәтиже  көрсетуі  үшін  іштей  өз-өзімен  сайысқа  түсуі. 
Сонымен қатар ол бірегей де түпкі нәтижелерді жүзеге асыруы үшін жоғары 
мақсаттарға  жету  жолында  түрлі  мәселелерді  шешу  әдістерін  қолданады. 
Жетістікке 
жету 
қ
ажеттілігі 
адам 
бойына 
сол 
жетістікке 

XXI Ғ АСЫРДАҒ Ы БІЛІМ ЖӘНЕ Ғ ЫЛЫМНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ                                                                                    
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ В XXI  ВЕКЕ 
 
қ
анағаттанғанынша ізденуді қалыптастырады. Сондай-ақ жетістікке жету 
жолындағы  қажеттіліктің  келесі  жағына  сәтсіздіктен  қашу  жатады. 
Сәтсіздіктен  қашуға  тырысатындар  әдетте,  жеткен  нәтижелерді 
жақсартуға деген қажеттілігі төмен болып, шығармашылықпен айналысуға 
именетіндер  тобына  енеді.  Мұндай  студенттерде  оқуға  деген 
конструктивті  емес  қарым-қатынас  кедергілері  мен  мазасыздану 
байқалатын болады.  
 
Ө
зін-өзі  танытуға  деген  қажеттілік  адамның  жастық  шағында 
дамиды.  Тұлғаның  өзін-өзі  таныту  мотиві  адамның  басқа  адамдарға  ықпал 
етуі,  олардың  мінез-құлқын  бақылауы,  беделді,  сенімді  болуы  арқылы, 
шындықты  басқаларға  дәлелдеуде,  жеңімпаз  болуға,  басқаларға  өзінің 
көзқарасын,  пікірін  білдіріп,  стилі  мен  сән  үлгісін  мойындату  үшін 
мәселелерді  шешуде  көрініс  табады.  Студенттердің  оқу  іс-әрекетінде  бұл 
қ
ажеттілік  оқуға  қанағаттануды  жоғарылатып,  оның  өту  барысын 
жеңілдетеді, оқуға деген жауапкершілік сезімдерін арттырады.  
 
Қ
азіргі  заманғы  студенттерді  оқытудың  адекваттық  мотивінің  бірі 
танымдық  қажеттілік.  Ол  адамның  тәжірибесін,  білімін  және  қабілетін 
жетілдіруге  ұмтылысынан  байқалады.  Студенттер  мамандыққа  сай  білім 
ала отырып, біртіндеп өздерінің болашақ мамандықтарының қыр-сырларына 
терең    бойлайды,  олардың  болашақ  кәсібіне  деген  белгілі  бір  қарым-қатынас 
дағдылары мен іскерліктері қалыптасады. Танымдық қажеттілік жетістікке 
жету  мотивімен  бірлескен  жағдайда  оқу  үлгерімінің  жоғарлауына 
айтарлықтай  әсер  етіп,  оқуға  толықтай  қанағаттанушылық  сезімдері 
туындайды. Студенттерге білім берудегі кәсіби мотив  (мамандық таңдау 
немесе  өзін-өзі  дамытуда  қанағаттанушылықты  меңгеруге  дейінгі  үзіліс) 
белгілі бір фазалар арқылы өтеді. Жастардың саналы және дербес кәсіби еңбек 
жолын таңдауы, кәсіби өмірлік жолының жоспарын құруы бұл еңбек жолында 
сәттілікке жетуі мен өз қызметін сүйіспеншілікпен орындауын жол ашады. 
Мәселен, Э.Шейн негізгі сегіз мансаптық бағдарлауды төмендегідей сипатта 
жіктеп көрсетті.  
 
1)  кәсіби  құзыреттілік.  Бұл  белгілі  бір  аймақтағы  (ғылыми 
зерттеулер, техникалық жобалау, қаржылық талдау және т.б.) қабілет пен 
талантқа  байланысты.  Мұндай  адамдар  тобы  өз  кәсібінде  жетістікке 
жеткенде,  өз  істерінің  шебері,  ерекше  бақытты  болуды  қалайды,  бірақ  та 
жұмыста 
қ
абілеттерін 
дамытып 
отырмаса, 
қ
ызметке 
деген 
қ
ызығушылықтарын жоғалтады. 
 
2)  менеджмент.  Бұл  жағдайда  басқа  адамдармен  байланыста 
жұмыстанып  ұжымды  күш  біріктіруге  бағдарлау,  нәтижеге  жетудегі 
жауапкершіліктің  толықтығы,  ұйымның  түрлі  функцияларының  бірігуі 
маңыздылық  танытады.  Бұл  мансаптық  бағдарды  меңгеру  жас  ерекшелігі 
мен  жұмыс  тәжірибесіне  байланысты  болады.  Мұндай  жұмыс  тек  талдау 

XXI Ғ АСЫРДАҒ Ы БІЛІМ ЖӘНЕ Ғ ЫЛЫМНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ                                                                                    
АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ В XXI  ВЕКЕ 
 
дағдыларын ғана емес, сонымен қатар тұлғааралық және топаралық қарым-
қ
атынастар мен эмоционалдық тепе-теңдікті талап етеді. 
 
3)  автономия  (тәуелсіздік).  Тұлғаларға  арналған  алғашқы  
бағдарлаудың  басты  мақсаты  -  ұйымдастырылған  ережелерден,  шектеулер 
мен бекітілімдерден еркіндік. Мұнда олардың бойынан қанша уақыт, немен, 
қ
алай жұмыс жасау қажеттігін өздері шешетіндігі анық байқалады. Мұндай 
адамдар ұйымның ережелеріне бағынуды қаламайды (жұмыс уақыты, жұмыс 
орны, жұмыс киімі), тұлға қызметтік өрлеу және басқалай мүмкіндіктерден  
ө
зінің тәуелсіздігін сақтап қалу үшін бас тартады. 
 
4)  тұрақтылық.  Бұл  мансаптық  бағдарлау  қажеттілігі  болашақтағы 
ө
мірлік  оқиғалар  түсінікті  болуы  үшін  тұрақтылық  пен  қауіпсіздікке 
негізделеді.  Мұнда  тұрақтылықтың  екі  түрін  ажыратқан  жөн  –  жұмыс 
орнының тұрақтылығы және тұратын мекен жайының тұрақтылығы.  
         5)  қызмет  көрсету.  Бұл  бағдарлаудағы  негізгі  құндылық  адамдармен 
жұмыс жасау,  адамзатқа қызмет  көрсету,  адамдарға  көмектесу,  әрі әлемді 
жақсырақ  ете  түсуге  тырысу  және  т.с.с.  Мұндай  бағдардағы  адам  оның 
мақсаттары  мен  құндылықтарына  қарсы  келетін  ұйымда  жұмыс 
жасамайды. 
 
6)  шақыру.  Бұл  аталған  мансаптық  бағдарлау  түрінің  басты 
құ
ндылығы – бәсекелестік, басқаларды жеңіп шығу, кедергілерден өту, қиын 
міндеттерді  шешу.  Әлеуметтік  жағдаяттар  көбінесе  ұту  мен  ұтылу 
позициясы  бойынша  жиі  қарастырылады.  Адам  үшін  күрес  пен  жеңіс 
маңыздылық танытады. 
 
7) өмірлік стиль байланысы. Адам өмір бейнесінің әртүрлі жақтарын 
байланыстыруға бағдарланады. Ол өзінің өмірінде басты рөлде тек отбасы, 
не мансап, одан қала берсе өзін-өзі дамыту болғанын қаламайды. Ол олардың 
барлығының  өз  ретімен  болғанын  ұнатады.  Мұндай  адам  өмірді  жоғары 
бағалайды.  
 
8)  кәсіпкерлік.  Мұндай  мансаптық  бағдарлауға  бағытталған  адам 
жаңалық ойлап табуға ұмтылады, кедергілерді жеңуге және тәуекелге дайын 
келеді.  Ол  басқалардың  қол  астына  жұмыс  жасағысы  келмейді,  керісінше 
ө
зінің  қолтаңбасы,  өз  ісінің  болғанын  қалайды.  Дегенмен  олар  әр  уақытта 
шығармашылық адамдар бола бермейді.  
 
Сонымен  қорыта  айтқанда  тұлғаның  кәсібилігін  анықтау  мен 
мансаптық  бағдарлауы  адамның  өмір  жолында  үйлесімді  дамуына  оңтайлы 
ә
сер етеді.  
 

жүктеу/скачать 6,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: