Алгоритмдеу
жүктеу/скачать 1,07 Mb. Pdf көрінісі
|
| ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖƏНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті АЛГОРИТМДЕУ ЖƏНЕ ПРОГРАММАЛАУ ТІЛДЕРІ Білім алушыларға арналған пəннің оқу-əдістемелік кешені 5В070300 – Ақпараттық жүйелер Алматы, 2012 ƏОЖ 004.4 (075) КБЖ 32.973.202 я73 А 39 Пікір жазғандар: М.Тынышбаев атындағы ҚазККА, Есептеу техникасы жəне ақпараттық жүйелер кафедрасының меңгерушісі, т.ғ.к., доцент, Д.Р.Қуандықова ф.-м.ғ.к., доцент К.А. Искакова Құрастырушылар: п.ғ.к., доцент Б.Қ. Тульбасова п.ғ.к., доцент О.С.Ахметова аға оқытушы А.Б. Дүйсебаева Алгоритмдеу жəне программалау тілдері: Оқу-əдістемелік кешен. – Алматы: Нур-Принт, 2012-117 б. ISBN 9965-894-95-7 Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті физика- математика факультетінің Ғылыми Кеңесінің шешімімен баспаға ұсынылған. Хаттама № ____ , «_____» ______________ 20___ жыл. ISBN 9965-894-95-7 ƏОЖ 004.4 (075) КБЖ 32.973.202 я73 А 39 © Нур-Принт, 2012 ж. Мазмұны № Құжаттаманың атауы Беті 1 Силлабус 4 2 Дəрістер тезистері 12 3 Семинар жəне практика сабақтарының қысқаша сипаттамасы (жоспарлар, семинар жəне практика сабақтарын жүргізуге арналған тапсырмалар, СОӨЖ, СӨЖ); 72 4 Зертханалық жəне студиялық сабақтардың тақырыптары мен қысқаша сипаттамалары 72 5 Емтиханға дайындалуға жəне өзін-өзі тексеруге арналған тапсырмалар, соның ішінде тесттер 111 6 Негізгі жəне қосымша əдебиеттер тізімі, соның ішінде электрондық тасуыштардағы əдебиеттер 114 7 Интернет-ресурстардың тізімі 115 8 Глоссарий 115 3 Студенттерге арналған пəн силлабусы 1. Пəн туралы ақпарат Пəн атауы Пəн коды Кредит саны Курс, семестр Алгоритмдеу жəне программалау тілдері 4 1-к, 1- семестр Мамандық аты Мамандық шифры Кафедра факультет Ақпараттық жүйелер 5B070300 Оқытудың ақпараттық жүйелері Физика- математика Оқыту формасы - күндізгі, сырттай Оқыту тілі – қазақша Пəнді өткізу уақыты жəне орны дүйсенбі 8.00-9.50, 408 аудитория Лекция сабақ кестесіне сəйкес Зертханалық сабақ сабақ кестесіне сəйкес СОӨЖ сабақ кестесіне сəйкес Консультация уақыты: сабақ кестесіне сəйкес Аралық бақылау кестесі: 7-апта, 14-апта Оқытушының аты-жөні, лауазымы, дəрежесі, атағы Контактілік ақпарат (телефон, e-mail) Тульбасова Ботакөз Қарабекқызы, п.ғ.к., доцент жұмыс телефоны:272-63-49 Кафедра меңгерушісі Сыдықов Б.Д. 2. Пəннің қысқаша сипаттамасы Мақсаты: Есептердің алгоритмдеу негізін, программалаудың автоматтық негіздерін, программалау тілінің классификациясын, мəліметтер типтерін жəне Турбо Паскаль тілінің операторларының классификациясын оқыту: ішкі программаларды қолданып програм- ма, стандартты модульдер, деректердің динамикалық құрылымын, программалық қамтамасыз етуді жобалау тəсілдерін, программалау стилін, программалаудың сапа көрсеткішін, программаны сынау мен қалыптастыру тəсілін, объектілі – бағытталған программалаудың негіздерін қолданып программа құру болып табылады. Студенттер білуге тиіс: - əртүрлі алгоритмдердің құрылымдық схемасын; 4 - талап ететін есептерге сəйкес мəліметтер құрылымын ұйымдастыруды; - тіл құрылысын қолданып берілген программалау тілінде программа құру; - программаны сынау жəне қалыптастыру, сапалы программалық құжаттарды құра білуді меңгеру. 3. Пəн пререквизиттері «Программалау технологиясы», «Информатика» т.б. 4. Пəн постреквизиті «Жоғары деңгейдегі программалау тəсілдері», «Деректер қоры жүйесі», «Алгоритмдер теориясы», «Программалау тілдері» т.б. 5. Күнтізбелік-тақырыптық жоспар. № Пəн тақырыптары Апта Аудиториялық Сабақтар СОӨ Ж СӨ Ж Бар лы ғы Дəріс (с.) Пр/сем./ лаб./сту д саб (с.) Кіріспе 1 «Алгоритмдеу жəне программалау тілдері» пəнінің мақсаты мен даму сатылары. Ақпаратты жүйелерде қолданылатын есептеу техникасының рөлі. Оқу барысында компьютердің пайдалануы. 1 1 1 4 4 12 Компьютердің программалық құралдары 2 Программалауды автоматтандырудың əдістері. Алгоритмдік тілдер. Алгоритмдік тілдің қолдануы жəне оған қойылатын талаптар. Процедураға бағытталған тілдер жəне объектілерге бағытталған программалау туралы түсініктер. Компьютерді программалық қамтамасыз етудің жалпы түсінігі. 2 3 3 4 4 12 5 № Пəн тақырыптары Апта Аудиториялық Сабақтар СОӨ Ж СӨ Ж Бар лы ғы Дəріс (с.) Пр/сем./ лаб./сту д саб (с.) Амалдық жүйелердің құрамы. Компьютермен пайдаланушының диалогын ұйымдастыру. Программалаудың интеграцияланған жүйелері. Алгоритмдеу негіздері 3 Алгоритмнің анықтамасы. Алгоритмдерді баяндаудың тəсілдері. Алгоритм схемасын жасау ережелері. Алгоритмдердің құрылымдарының түрлері. Сызықтық жəне тармақталған алгоритмдердің құрылымдарының баяндалуы. 3 2 2 4 4 12 Циклдік құрылымдар. Алгоритмнің циклдік құрылымы. Ішкі циклдік құрылымның алгоритмдік баяндалуы.Техникалық есептердің қойылымының класқа бөлінуі. Есептердің типтік компоненттері: талдау, синтездеу, шешім қабылдау. Ғылыми техникалық есептердің алгоритмдерінің схемаларының мысалдары. 4 2 2 4 4 12 Негізгі процедураларға бағытталған алгоритмдік тілдерді программалау Турбо Паскаль тілінің негізгі сипаттамалары. Тілдің алфавиті. Тілдің объектілерінің жазылуының ережелері. Мəліметтер типтері. Тұрақтылар. Айнымалылар. Ерекше белгілер. Өрнектер. Арифметикалық жəне 5 2 2 4 4 12 6 № Пəн тақырыптары Апта Аудиториялық Сабақтар СОӨ Ж СӨ Ж Бар лы ғы Дəріс (с.) Пр/сем./ лаб./сту д саб (с.) логикалық өрнектер. Мəліметтер құрылымы: массивтер, жиындар, жазбалар. Алгоритмдік тілдік операторларын класқа бөлу. Меншіктеу операторлары. Басқару операторлары. Мəліметтерді енгізу шығаруды ұйымдастыру. Программаның құрылымы. Алгоритмнің схемасынан программаның схемасына көшу. Алгоритмдердің сызықтық құрылымын программалау. 6 2 2 4 4 12 Тармақталған құрылымдарды программалау. Алгоритмдердің циклдік құрылымдарын программалау (сандық талдау есептері, сандық массивтерді өңдеу, массивтер компоненттерін реттеу есептері жəне т.б. мысалдарында) массивтерді енгізу шығаруды программалау. 7 2 2 4 4 12 Қатарлар. Символдық мəліметтерді өңдеудің есептерін программалау. Мəліметтер құрылымында қолданатын есептерді программалаудың ерекшеліктері. 8 2 2 4 4 12 Ішкі программалар жəне оларды класқа бөлу. Ішкі программаларды ұйымдастыру əдістері. Ішкі программаларды шақыру. 9 2 2 4 4 12 7 № Пəн тақырыптары Апта Аудиториялық Сабақтар СОӨ Ж СӨ Ж Бар лы ғы Дəріс (с.) Пр/сем./ лаб./сту д саб (с.) Нақты параметрлерді тасымалдау. Жадының жалпы облысын пайдалану. Стандартты ішкі функциялардың қоры жəне процедуралары. Оларды шақырудың тəсілдері. 10 2 2 4 4 12 Программаларды ұйымдастыру. Əртүрлі құрылымдық ұйымдасқан программалардың мысалдары. Ақпаратты компьютердің сыртқы құрылғыларында көрсету. Файлдармен жұмыс істеу. 11 2 2 4 4 12 Мəліметтердің динамикалық құрылымы. Сілтемелер. Кезектер жəне ағымдармен жұмыс істеу. 12 2 2 4 4 12 Графика. Графиктік бейнелеудің алгоритмдік негізделуі. Стандартты ішкі программалардың қоры. Стандартты ішкі программалардың қорын ұйымдастырудың ережелері. Стандартты ішкі программалардың қорын есептерін шешу үшін қолдану. 13 2 2 4 4 12 Программаларды ұйымдастыру. Əртүрлі құрылымдық ұйымдасқан программалардың мысалдары. Құрылымдық программалау. 14 2 2 4 4 12 Модулдік программалау. Программалық тілдерді талдау. Программалау тəсілі. Программалаудың сапалық көрсеткіші. 15 2 2 4 4 12 8 № Пəн тақырыптары Апта Аудиториялық Сабақтар СОӨ Ж СӨ Ж Бар лы ғы Дəріс (с.) Пр/сем./ лаб./сту д саб (с.) Барлығы: 30 30 60 60 180 6. Əдебиеттер Негізгі əдебиеттер: 1. Бөрібаев Б. Программалау тілдеріне кіріспе: Жоғары оқу орындарына арналған оқулық . –Алматы: АЭСА, 2008. -376 б. 2. Құралбаев З.Қ. Алгоритмдеу жəне программалау тілдері. –Алматы: «TST- company» баспасы, 2008. -354 б. 3. Фаронов В.В. Турбо-Паскаль 7.0. Начальный курс. Учебное пособие. –М.: Нолидж, 2004 4. Марченко А.И., Марченко Л.А. Программирование в среде Turbo Pascal 7.0. Киев: ВЕУ+, 2000 5. Федоренко Ю. Алгоритмы и программы на Turbo Pascal. Учебный курс. – СПб: Питер, 2001 6. Культин Н.Б. Turbo Pascal в задачах и примерах. –СПб: БХВ-Петербург, 2003 7. Зуев Е.А. Turbo Pascal Практическое программирование. –М.: ПРИОР, 1999 8. Гусева А.И. Учимся программировать: Pascal 7.0. Задачи и методы их решения. –М., 1999 9. Епанешников А., Епанешников В. Программирование в среде Turbo Pascal 7.0. –М.: ДИАЛОГ-МИФИ, 2000 Қосымша əдебиеттер: 10. Абрамов С.А., Гнездилова Г.Г., Капустина Е.И., Селюн М.И. Задачи по программированию. –М.:Наука, 1988 11. Юркин А.Г. Задачник по программированию. –СПб.:Питер, 2002 12. Немнюгин С.А. Turbo Pascal: практикум. –СПб.: Питер, 2000 13. Гуденко Д., Петроченко Д. Сборник задач по программированию – СПб.:Питер, 2003 14. Климова Л.М. PASCAL 7.0 Практическое программирование. Решение типовых задач. –М.: КУДИЦ-ОБРАЗ, 2000 15. Бөрібаев Б. Компьютердің арифметикалық негіздері: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2009. -80 б. 16. Анисимов А.Е., Пупышев В.В. Сборник заданий по основаниям програм- мирования. 2007. // www.intuit.ru 17. Сыдықов Б.Д., Досмайлов Т.Қ., Ануарбекова Г.Ж. Бағдарламалау. Оқу құралы. –Алматы, 2012. -202б. 9 7. Баға қою саясаты Жұмыс түрі Баға (max балл) Саны Қосындысы Қатысуы 10 баллов 2 20 Теория 30 баллов 2 60 Практикалық жұмыс 30 баллов 2 60 Өзіндік жұмыс 30 баллов 2 60 Емтихан 100 баллов 1 100 Барлығы 300 Баға Баллдың эквиваленттік саны Пайыздық мазмұндама Дəстурлі формадағы баға А 4,0 95-100 Өте жақсы А- 3,67 90-94 В+ 3,33 85-89 Жақсы В 3,0 80-84 В- 2,67 75-79 С+ 2,33 70-74 Қанағаттанарлық С 2,0 65-69 С- 1,67 60-64 D+ 1,33 55-59 D 1,0 50-54 F 0 0-49 Қанағаттанарлықсыз 8. Оқытушының талабы. Курстың саясаты – бұл оқытушының курсты оқыту барысында студентке қоятын талаптар жүйесі. Төменде ұсынылатын талаптар тізімі көрсетілген: • сабақтан кешігуге, оны жіберуге болмайды; • сабақ үстінде ұялы телефондарды өшіру керек; • барлық тапсырмаларды өз уақытында орындау керек; • оқытушы ұсынған сабақ жоспарын мұқият тыңдап, оған белсенді түрде қатысу керек; • себепті жағдаймен қатыспаған сабағын ( деканаттың рұқсатымен) қайта тапсыру керек; • өз бетінше кітапханада жəне үйде дайындық жасау керек; Академиялық этика ережесі: • тəртіп сақтау; • тəрбиелік; • адамшергілік; • шыншылдық; • жауапкершілігінің бар болуы; 10 Оқу топтарындағы келіспеушілік жағдайларды оқытушылар немесе тьюторлардың қатысуымен ашық түрде талқыға салу керек, шешілмеген жағдайда деканат қызметкерлері көмегімен қарастырылады. 11 Дəрістер тезистері 1-Дəріс. «Алгоритмдеу жəне программалау тілдері» пəнінің мақсаты мен даму сатылары. Ақпаратты жүйелерде қолданылатын есептеу техникасының рөлі. Оқу барысында компьютердің пайдалануы. «Алгоритмдеу жəне программалау» пəнінің мақсаты- есептердің алгоритмдеу негізін, программалаудың автоматтық негіздерін, программалау тілінің классификациясын, мəліметтер типтерін жəне Турбо Паскаль тілінің операторларының классификациясын оқыту: ішкі программаларды қолданып программа, стандартты модульдер, деректердің динамикалық құрылымын, программалық қамтамасыз етуді жобалау тəсілдерін, программалау стилін, программалаудың сапа көрсеткішін, программаны сынау мен қалыптастыру тəсілін, объектілі – бағытталған программалаудың негіздерін қолданып программа құру болып табылады. Əдеттегі сөйлесу тілі төрт негізгі элементтерден: символ, сөз, сөз тіркестері мен сөйлемдерден тұрады. Алгоритмдік тіл соған ұқсас элементтерден, тек сөзді элементар конструкция, ал сөз тіркестерін – өрнек (выражения), сөйлемдерді – операторлар дейді. Элементар конструкциялар- символдар тізбегінен, өрнек- элементар конструкциялар мен символдардан, ал оператор-өрнектен, элементар конструкция мен символдардан түзілетіндіктен, символдар, элементар конструкциялар, өрнек жəне операторлар иерархиялық құрылымдарды құрайды.Тілдің баяндалуы аталған төрт элементтерден баяндалады. Символдардың жазылуы тілдің пайдалынылатын символдарынан жүзеге асады. Элементар конструкциялардың жазылуы деп олардың түзілуінің заңдылығын түсінеміз. Өрнектердің жазылуы деп тілдегі мағынасы болатын кез келген өрнектің түзілуінің заңдылығын түсінеміз. Операторлардың жазылуы тілде пайдалынылатын барлық оператор типтерінің қарастырылуынан тұрады. Тілдің аталған төрт элементтерінің баяндалуы оның СИНТАКСИСІ мен СЕМАНТИКАСЫМЕН беріледі. Синтаксистік анықтама тілдің элементтерінің құрылуының заңдылығын анықтайды. Семантика синтаксистік анықтама берілген тілдің элементтерінің мағынасын жəне қолдану заңдылығын анықтайды. Тілдің символы бұл-тексті құру үшін пайдаланылатын белгілер. Элементар конструкциялар бұл - тілдің минималь бірлігі. Олар тілдің негізгі символдарынан құралады. 12 Өрнек алгоритмдік тілде мəнді есептеу заңдылығын беретін элементар конструкция мен символдардан тұрады. ОПЕРАТОР орындау қажет əрекеттерді бейнелеуді көрсетеді. Күрделі əрекеттерді бейнелеуге оператаорлар тобы қолданылады. Мұндай жағдайда операторлар құрама операторлар иен блоктарға біріктіріледі. Операторлармен берілетін əрекеттер берілгендерден орындалады. Берілгендердің типі жөнінде мəлімет беретін алгоритмдік тілдің сөйлемі бейнеленуі (жазылуы) немесе орындалмайтын операторлар делінеді. Бейнеленуі мен операторлар алгоритмі бірігіп алгоритмдік тілдегі программаны құрайды. Меңгерілетін алгоритмдік тілді терминдермен бейнелейтін тіл-метатіл делінеді. Синтаксистік анықтама формальды немесе формальды емес тəсілдермен беріледі. Формальды тəсілдердің үш түрі бар: - Бэкус-Наур формуласы делінетін металингвистикалық символика; -синтаксистік Вирт диаграммалары; -жақшалы конструкциялар. 2-Дəріс. Программалауды автоматтандырудың əдістері. Алгоритмдік тілдер. Алгоритмдік тілдің қолдануы жəне оған қойылатын талаптар. Процедураға бағытталған тілдер жəне объектілерге бағытталған программалау туралы түсініктер. Компьютерді программалық қамтамасыз етудің жалпы түсінігі. Амалдық жүйелердің құрамы. Компьютермен пайдаланушының диалогын ұйымдастыру. Программалаудың интеграцияланған жүйелері. Программалаудағы фраза программа-транслятор арқылы автоматты түрде машинада бегіленген кодқа айналады, сондықтан кез келген бірмəнді емес тұспал (ишара) осы фразаны аударылмайтын етеді немесе қатеге келтіреді. Бэкус-Наур формуласы тілі математикалық формулаға ұқсас ықшамды формула түріндегі формада ұсынылады. Тілді түсіну үшін жалғыз метаформула бар болады. Ол оң жəне сол бөліктен тұрады. Сол бөлігінде анықталынатын ұғымдар, оң бөлігінде осы ұғымға біріктірілетін тілдің қолданылатын конструкциялар жиыны беріледі. Формуладағы анықталатын ұғымдарға бұрыштық жақша түріндегі арнайы метасимволдар (сол бөлікте) қолданылады немесе алдын-ала анықталған ұғым (оң бөлікте), ал сол жəне оң бөліктің бөлінуі, 13 мағынасы "анықтама бойынша бар" сөзіне эквивалентті, "::=" метасимволымен көрсетіледі. Бағдарламалау технологиясының дамуы компьютерлік техниканың дамуымен тығыз байланысты. Алғашқы ENIAC ЭЕМ-ы 1946 жылы құрылған. ЭЕМ ауданы 100 шаршы метр бөлмеде орналасып, өнімділігі – 500 оп/сек болған. Ол АҚШ ƏТФ снарядтарының ұшу траекториясын есептеуге арналған болатын. Əрі қарай компьютерлік техниканың дамуы ЭЕМ қуатын арттыру жəне көлемін азайту жолымен дамыды. ЭЕМ дамуының өркениеті микроэлектрониканың дамуымен тығыз байланысты. 1-суретте ЭЕМ дамуының өркениеті көрсетілген. 1.1-сурет-ЭЕМ дамуының өркениеті ЭЕМ-ң бір буынынан басқасына көшуі элементтік базаның жақсаруымен ғана сипатталмайды, сонымен қатар ЭЕМ-ң құрылымының өзгеруімен, олардың функционалды-техникалық мүмкіндіктерінің жəне пайдаланушылық сипаттамалардың кеңеюімен сипатталады. Бірінші буын ЭЕМ электрондық лампалар негізінде құрылды. Сыртқы ЕСҚ ретінде магниттік барабандар қолданылды. Өнімділігі мен сенімділігі төмен болды. Алғашқы ЭЕМ-лар əр ЭЕМ-на арнайы машиналық командаларды ғана түсінді (тілдердің 1 буыны). Барлық командалар цифр түрінде келтірілді жəне оларды оқу мүлдем мүмкін емес. ЭЕМ командаларының жүйелері жəне форматтарын білу талап болды. Мысалы, екіадресті команданың форматы: ЭЕМ «МИНСК – 22» үшін бағдарлама жолы мынандай түрде болады жүктеу/скачать 1,07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|