Алимхан Жунисбек verstka 19 06 18 indd indd
ы, и дауыстыларының естілімі мен қазақ тілінің ый, ій
жүктеу/скачать 10,2 Mb. Pdf көрінісі
|
Жүнісбеков
| ы, и
дауыстыларының естілімі мен қазақ тілінің ый, ій дыбыс тіркестерінің естілімі өзара ұқсас болуы да өз әсерін тигізді. Кезінде қазақтың төл сөздерінің құрамында и таңбасын жазу туралы тоталитарлық ереже қа- былдауға да, сөз жоқ, осы жай себеп болған болу керек). Олардың құрамды бөліктерінің жігін ажыратудың бірнеше тәсілі бар. Солардың бірі – морфемалық талдау: егер өзге морфемалық жігі анық тіркестермен ұқсас келсе, яғни арасынан морфема жігі өтетін болса, онда олар дербес-дербес дыбыстардың тіркесі болып саналады. Ендеше, бірінші, морфемалық жігі анық тіркестермен салыстырып шығу керек. Төмендегі түбір морфемалар дыбыс құрамының әртүр- лілігіне қарамай, бірыңғай тілдік бірліктер болып табылады (көпшілік- ке түсінікті болу үшін тіркес транскрипциялары да кирилше беріліп отыр): ай [ай], әй [әй], ей [ей], ой [ой], өй [өй], ұй [ұй], үй [үй], и [ый], и [ій] Алғашқы жеті сөздің (тіркестің) дыбыс құрамына ешкім күмән- данбайды, ал соңғы и арқылы жазылып отырған сөзге (тіркеске) кел- генде күмән басталады. Шындығында, барлығы да әртүрлі дауысты дыбыстар мен үнді, жуысыңқы, тіл ортасы (тілшік) й дауыссызының тіркесі болып келеді. Егер ай немесе үй тіркестерінің дыбыс құрамы күмән туғызбайтын болса, онда солармен теңдес ый, ій тіркестерінің де дыбыс құрамы күмән туғызбау керек. Тіптен, басқаны былай қойғанда, и таңбасы бір дауысты дыбыс бол- са, онда ми деген сөдің құрамында неге жуан айтылып, ти деген сөздің құрамында неге жіңішке айтылып, екі түрлі дыбысталады деп ойлану ке- рек. Өйткені и таңбасы бірде құрамында жуан жүктеу/скачать 10,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|