Алимхан Жунисбек verstka 19 06 18 indd indd



Pdf көрінісі
бет128/225
Дата27.09.2023
өлшемі10,2 Mb.
#110632
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   225
суық
сөзі 
су-ық
болып тасымалданып, тасымал жігі екі дауыс- 
тының арасынан өтіп тұрады ма? Ендеше, 
«қазақ сөзінің ішінде екі 
дауысты қатар тұрмайды»
деген ережені тағы қайталаймыз. Оның 
үстіне «сөз соңында тұйық буын неге тұр?» деп әрі-сәрінің үстіне дел-
сал боламыз.
Көріп отырғанымыздай, аттаған сайын сұрақ белгісі алдымыздан 
шығып отыр. Бұл – бүгінгі қазақ жазуының күмәнді тұстары көп деген 
сөз.
Енді дәлелдемеге көшейін.
Қазақ сөзінің құрамындағы кірме 
и, у, я, ю, щ, һ, х
таңбаларының 
дыбыс мәні жайлы фонетика-фонологиялық тұрғыдан бұған дейін көп 
жазылған, сондықтан оған тоқталып жатпаймын. Тек қана дыбыс құра-
мын көрсетіп өтейін:
и
 – [ый, ій]
у
 – [ұу, үу]
я
 – [йа, йә]
ю
 – [йұу, йүу] 
щ
 – [шш]
һ
 – [қ], 
х
 – [қ]
Кірме әріптердің дыбыс құрамына қарағанда, олар екі-үш дербес 
дыбыстардың тіркесімін белгілейтін 
таңбалар
екенін көреміз. Осы 
кірме әріптердің дыбыс мәнінің дәлелдемесін, бәріне тоқталып жат-
пай, 
и 
мен 
у
таңбаларына ғана қатысты жеке-жеке талдап берейін.
Морфем дәлел.
Тіркесімнің екінші сыңарының морфологиялық 
қызметін өзге морфем бірліктерімен салыстырып барып аңғаруға бо-
лады:
оқы – 
л [oqu - l]
оқы – 
п [oqu - p]
оқы – 
с [oqu - s]
оқы – 
й [oqu - y]
оқы – 
у [oqu - w]
Осында 
оқыл
дегендегі дауыссыз 
л[l]
– ырықсыз етіс көрсеткіші, 
оқып
дегендегі дауыссыз 
п[p]
– көсемше көрсеткіші, 
оқыс
дегендегі 
дауыссыз 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   225




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет