Алимхан Жунисбек verstka 19 06 18 indd indd
жүктеу/скачать 10,2 Mb. Pdf көрінісі
|
| Т, С (әліпбидегі атауы – ты, сы) дауыссыз дыбыстары бар дейміз.
Ал осы дыбыстар тек тыс сөзінің құрамында ғана кездеседі де, дәл сол Т ы , С ы айтылым үлгілері тіс, тұс, түс сөздерінің құрамында кездеспейді. Өйткені Т і , Т ұ , Т ү , С і , С ұ , С ү дыбыстарының жасалымы да (артикуляциясы), естілімі де (перцепциясы) басқа-басқа. Ендеше, 27 теориялық фонетика дыбыс түрленімінің мүмкін болған үлгілерін түгел анықтауға тиіс, онсыз ғылыми нәтиже толық болмайды (3.1-сызба); қолғанат қондырғылар құрастырғанда қолданба лингвистика ескерілуі керек, онсыз ақпарат (байланыс) желісінде ақау болады; әдістеме өзге ұлт өкілдеріне қазақ тілін үйреткенде пайдалану керек, онсыз акцент жойылмайды. Суреттен көрініп тұрғандай, дыбыстардың әліпби айтылымы тек бір ғана айтылым үлгісін қамтиды – Т ы , С ы (бүтін және қою сызықпен бөлектеніп берілді), қалған түрлерінің айтылым үлгілері қалыс қалып отыр (жіңішке және үзік сызықпен бөлектеніп берілді). Олай болса, әліпбидегі дыбыстар қазақ тілі дыбыстарының құрамын бір жақты ғана көрсетеді екен. Ендеше, қазақ сөзінің дыбыс талданымын зерттеудегі мақсат – қазақ тіліндегі ақиқат дыбыстардың құрамын түгел қамтып шығу. Ол үшін зерттеушілер алдында сөздің дыбыс құрамын фонетикалық (жасалымы) және сингармологиялық (үндесімі) тұрғыдан талдап шығу міндеті тұр. 4.1-сызба. Әліпби тізбегіндегі дыбыстың ақиқат мәні (қою сызықпен бөлектенген) Т, С дауыссызы жуан жүктеу/скачать 10,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|