6. Жұлынның бөлімдері ЖҰЛЫННЫҢ БӨЛІМДЕРІ Адамның жұлыны 31-33 сегменттен тұрады: *8 мойын *12 арқа *5 бел *5 сегізкөз *1-3 құйымшақ бөлімдері. Әр сегменттен қос-қостан шыққан жүйке түйіндері екі жұлын жүйкелеріне айналады (орталыққа тебетін немесе сезгіш және орталықтан тебетін немесе қозғаушы жүйкелер). Жалпы жұлыннан 31 жұп жүйке тарайды. Жұлын жүйкелері жұлын өзегінен шығып (І жұптан басқасы) дененің терісін, аяқ-қолдарын, дене тұлғасының бұлшықеттерін жүйкелендіреді. Әрбір бөлім өзіне тән жерлерін жүйкелендіреді.
7. Жұлынның құрылысы ЖҰЛЫННЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ Ішкі құрылысы. Жұлынның ортасында өте тар тесігі — болады, ол ортақ өзек деп аталады. Жұлынның көлденең кесіндісі сұр және ақ заттан түзілгені анық байқалады. Сұр зат жұлынның орталық бөлігіндегі өзекті қаптайды. Сұр зат қанатын жазған көбелекке ұқсас болады.
8.
Сұр заты
Сұр зат дегеніміз — тек жүйке жасушаларынан құралған жүйке денесі. Сұр
заттың алдыңғы ашасында қимыл күшейтетін ірі нейрондар бар. Оның
жұлыннан шығатын нейриттерінен алдыңғы түбір пайда болады. Артқы ашада
майда сезімтал рецепторлық нейрондары орналасады..
Ақ заты
Ақ зат жұлынның сұр затын қоршап жатады. Жұлынның ақ зат жүйке
талшықтарынан жөне невриттерден түзіледі. Жұлынның ак затын жоғарыдан
төмен қарай, төменнен жоғары қарай созылған орасан көп жүйке
талшықтарынан түзілген буда немесе арқанша деп қарастыруға болады.
Жоғарыда айтқанымыздай, жұлынның ак заты үш жұп жүйке арқаншасына
бөлінеді 9. Жұлынның нейрондық құрылымы
ЖҰЛЫННЫҢ НЕЙРОНДЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ Адамның жұлынының құрамына 13,5 млн. жуық нейрондар енеді, олардың 3% эфферентті нейрондар, 97% интернейрондар (ендірме) құрайды, ал сезімтал нейрондар денесі жұлыннан тыс жұлындық немесе интрамуралдық ганглийларда орналасады. Жұлын нейрондары топтары: Мотонейрондар немесе қозғалтқыш – алдыңғы түбір; Интернейрондар – жұлын ганглийлерінен ақпарат алатын артқы түбір; Симпатикалық және парасимпатикалық бүйір түбір; олардың аксондары жұлыннан алдыңғы түбірлер арқылы шығады. Ассоциативті жасушалар – жұлынның меншікті нейрондары, сегменттер арасында байланыс қамтамасыз етеді. Жұлынның ОЖЖ-нің басқа бөлімдерімен байланысы. Жұлынның жоғарғы кететін және төмен кететін жолдары
Орталық жүйке жүйесі дененің дұрыс жұмыс істеуі үшін ғана емес, оның тіршілігі үшін екі маңызды құрылымнан тұрады. Бұл құрылымдар - бұл ми (ми қабығы ғана емес, энцефалон деп түсініледі) және жұлын.. Бірінші құрылым бас сүйегінің ішінде орналасқан және оған ми, ми қыртысы, диенцефалон және біздің тіршілік етуімізге қажетті басқа элементтер сияқты бөліктер кіреді. Жұлын өз тарапынан жұлын бағанасы бойымен дамып, ми мен перифериялық нерв жүйесінің жүйкелерімен байланысады, олар сүйек бөліктерінде жоқ және бүкіл денеде жүреді. Ми жұлын арқылы нервтер арқылы периферияда орналасқан бұлшықеттерге сигнал жібере алады, сонымен бірге перифериядан қабылданған сыртқы тітіркендіргіштер миға жетеді.Бұл афферентті және эфферентті функциялардан басқа, жұлын бізге кейбір тітіркендіргіштерге еріксіз реакция жасау мүмкіндігін береді шағылыстырудың арқасында. Мысалы, сіз өте ыстық нәрсеге кездейсоқ қол тигізгенде, сіз еріксіз және сол заттан қолыңызды тез алып тастайсыз.
Жүйке жүйесінде өткізгіш жолдар деп оның түрлі бөлімдерін байланыстыратын және құрылысы мен қызметінің ортақтығымен сипатталатын будалар жүйкелеріне біріккен , бірінің жанына бірі тығыз орналасқан жүйке талшықтарын айтады. Олардың құрылысын түсіну үшін орталық жүйке жүйесі эволюциясының негізгі кезеңдерін, ми бөлімдерінің ретті дамуын қарастыру қажет. Мидың әсерін шеткі ағзаларға және әрі қарай олардың қабылдағыштарынан қозуды миға жұлын ақ затындағы жоғарғы, төмен кететін жолдары арқылы жеткізеді. Жұлынның афференттік және аралық нейрондарының аксоны мен бұтақтары қабылдағыштағы қозуды миға жеткізетін жұлынның жоғарыға қарай өрлейтін жолын құрайды. Бұл жолдардың көбі жұлын ақ затының артқы және бүйір бағандарында өтеді. Қозуды ми нейрондарынан жұлынға жеткізетін эфференттік талшықтар жұлынның төмен түсетін жолын құрады.
Жоғары кететін жолдар
Төмен кететін(қозғалтқыш) жолдар
Рефлекторлық теория және оның принциптері.
Рефлекторлық теорияның дамуына маңызды үлес қосқан тағы бір адам - Иван Сеченов (1829-1905).Ол орыс физиологиясының ағартушысы және жасаушысы болды. Ғалым әлемдік ғылымда бірінші болып мидың жоғарғы бөліктері тек рефлекстерде жұмыс істейді деген ұсыныс жасады. Оның алдында невропатологтар мен физиологтар адам ағзасындағы барлық психикалық процестер физиологиялық сипатта болуы мүмкін деген сұрақ қойған жоқ.
Франциядағы зерттеулер кезінде Сеченов мидың қозғалтқыш белсенділігіне әсер ететіндігін дәлелдеді. Ол орталық тежелу құбылысын ашты. Оның зерттеулері сол кездегі физиологияда үлкен серпіліс тудырды
