Резюме. В статье рассмотрен процесс регистрации пользователя в системе. Он состоит из трех
взаимосвязанных, последовательно выполняемых процедур: идентификации, аутентификации и авторизации.
На сегодняшний день существует множество сканеров и приборов для получения биометрических данных
человека. Компания Microsoftодна из первых компаний поддержавших точку зрения защиты информации с
помощью биометрии и управления. В состав операционных систем Microsoft начинаяя с Windows7 входит
биометрическая платформа Windows Biometric Framework. То есть, с точки зрения безопасности использование
биометрических систем гораздо эффективнее нежели чем традиционная парольная аутентификация.
Ключевые слова: идентификация, аутентификация, авторизация, биометрия, биометрическая
аутентификация, Active Directory.
Myrzashova R.B., Kuanysh A.A., Mukapil K.
Biometric authentication in Active Directory directory service
Summary. This article describes how a user logs into the system. It consists of three interrelated series of
procedures performed: identification, authentication and authorization. Today, there are many scanners and devices for
biometrics. The company Microsoft is one of the first companies who supported the point of view of information
security using biometrics and management. As part of Microsoft operating systems begins with Windows7 includes
Biometric Framework Windows. That is, in terms of the use of biometric security systems is much more effective than
the traditional password authentication.
Key words: identification, authentication, authorization, biometrics, biometric authentication, Active Direc
304
УДК 004.42
Наралиев У.А. студент, Заманова С.К.
Казахский национальный технический университет имени К.И. Сатпаева
г. Алматы, Республика Казахстан
naraliev.ubaydullo@gmail.com
РАЗРАБОТКА ПРИЛОЖЕНИЯ ДЛЯ АВТОМАТИЗАЦИИ РАСЧЕТОВ
«МЕНЮ РЕСТОРАНА» В СРЕДЕ DELPHI
Аннотация. В работе рассматриваются разработка приложения в среде программирования Delphi для
автоматизации расчетов «Меню ресторана». Приводятся особенности визуального проектирования.
Ключевые слова: среда программирования Delphi, визуальное проектирование.
Использование вычислительной техники позволяет ускорить работу, связанную с
документооборотом, уменьшить персонал, а значит увеличить производительность труда.
Фирмы, занимающиеся торговлей конкурентоспособной продукцией, необходимой широкому
потребителю, сталкиваются с проблемой увеличения количества клиентов. А так как при ручном
ведении документации требуется много времени, трудозатрат и материалов, необходима
автоматизация процессов заполнения, обновления, хранения и обработки документации. Эти
технологии позволяют избежать бумажной работы, уменьшают затраты времени на обработку и
накопление информации и снижают финансовые затраты на обслуживание.
Автоматизация приема заказов позволит оперативно получать и обрабатывать информацию о
клиенте и продукции, купленной им, о количестве обслуженных покупателей определенным
работником. Ускорится получение службой доставки адресов назначения, по которым развозится
продукция. Вследствие экономии времени, работник получает возможность обслужить большее
количество клиентов. В целом автоматизация задачи выгодна для предприятия, из-за очевидного
удобства и выгодности последующей работы.
Delphi - императивный, структурированный, объектно-ориентированный язык программирования,
диалект Object Pascal. Начиная со среды разработки Delphi 7.0, в официальных документах Borland стала
использовать название Delphi для обозначения языка Object Pascal. Начиная с 2007 года уже язык Delphi
(производный от Object Pascal) начал жить своей самостоятельной жизнью и претерпевал различные
изменения, связанные с современными тенденциями (например, с развитием платформы.net) развития
языков программирования: появились class helpers, перегрузки операторов и другое.
Изначально среда разработки Delphi была предназначена исключительно для разработки
приложений Microsoft Windows, затем был реализован вариант для платформ Linux (как Kylix),
однако после выпуска в 2002 году Kylix 3 его разработка была прекращена, и вскоре было объявлено
о поддержке Microsoft.net, которая, в свою очередь, была прекращена с выходом Delphi 2007.
На сегодняшний день, наряду с поддержкой разработки 32 и 64-разрядных программ для
Windows, реализована возможность создавать приложения для Apple Mac OS X (начиная с
Embarcadero Delphi XE2), IOS (включая симулятор, начиная с XE4 посредством собственного
компилятора), а также, в Delphi XE5, приложения для Google Android (непосредственно исполняемые
на ARM процессоре).
Независимая, сторонняя реализация среды разработки проектом Lazarus (Free Pascal,
компиляция в режиме совместимости с Delphi) позволяет использовать его для создания приложений
на Delphi для таких платформ, как Linux, Mac OS X и Windows CE.
Также предпринимались попытки использования языка в проектах GNU (например, Notepad
GNU) и написания компилятора для GCC.
Нами в среде Delphi разработано приложение для автоматизации процесса заказа блюд в
ресторане, что необходимо для быстрого поиска, обработки информации о блюдах и продуктах,
используемых в них. Автоматизировав процесс, ресторан сможет выявить самую покупаемую и
популярную продукцию, что позволит, впоследствии, следить за изменением спроса и
соответственно составлять более выгодный план закупок сырья. Следование вкусам потребителей
повысит популярность организации среди потребителей и увеличит выручку.
К функциям, реализуемым в данной задаче, относятся:
- учет и регистрация количества продуктов на складе;
- выборка блюд по наименованию и цене.
305
- регистрация новых рецептов для использования в кулинарии и внесения их в меню;
- выдача отчетов по заданным параметрам;
- сортировка блюд по типу (закуска, горячее, салаты).
Отчетность, реализуемая при автоматизации процесса:
- формирование меню ресторана;
- составление бланка заказанных блюд, передаваемого на кухню.
Отсюда вытекает несколько ограничений предметной области:
- каждая запись должна быть уникальной и не иметь своих дубликатов;
- цена продукции измеряется в тенге.
Для предприятий работающих в сфере общественного питания очень важно оперативно и
своевременно вести учёт продуктов и заказов. Поэтому задача автоматизации обработки данных
ресторана является одной из приоритетных задач развития предприятия.
Основной целью задачи является своевременный оперативный учёт заказов клиентов, а также
решаются задачи составления отчётов и других необходимых документов.
Автоматизация позволит снизить трудозатраты и число ошибок работников предприятия при
обработке данных. Также она приведет к экономии времени сотрудников и повысит оперативность
принимаемых решений. Централизованное хранение данных повышает точность и достоверность
предоставляемых сведений.
Вся информация необходимая для решения задачи «Автоматизация заказа блюд в ресторане»
хранится в файлах баз данных на магнитном носителе.
В приложении были использованы компоненты RadioButton, RadioGroup, CheckBox, ListBox,
Button. К переключателям относятся компоненты:
RadioButton – выбор из одной альтернативы,
RadioGroup – выбор из набора альтернатив,
ComboBox – выбор из комбинированного списка, который переключателем как таковым не
является, но может выполнять подобные функции.
Все эти компоненты находятся на странице Standart. Первый компонент RadioButton позволяет
выбирать из одной альтернативы, поэтому на этапе выполнения существует ключевое свойство
Checked, которое принимает значение True, если данная альтернатива выбрана, и False — в
противном случае. С помощью этого свойства на этапе выполнения можно проверять состояние
переключателя. Однако выбор из одной альтернативы не является выбором как таковым, поэтому
либо группируют несколько подобных компонентов, либо используют другие компоненты.
Панели используются не только для логической группировки элементов управления, но и для
визуального оформления приложений. Благодаря последнему обстоятельству, панель имеет целый ряд
свойств, ответственных за внешний вид панели, вернее, ее рамки. Таковых всего 5, включая уже хорошо
знакомое по другим элементам, например, текстовым редакторам, свойство BorderStyle. Точно так же, как
и для них, для панели можно либо включить рамку (bsSingle), либо оставить ее выключенной (bsNone).
Да, ошибки здесь нет: хотя рамка по умолчанию выключена, панель все равно имеет визуальные границы.
А дело в том, что помимо собственно рамки, панель имеет еще и скосы (bevels), причем их 2 – внешние и
внутренние. И именно внешний скос мы и видим при стандартных настройках панели. Соответственно,
оставшиеся 4 свойства как раз скосами и управляют:
• BevelInner –отвечает за вид и наличие внутреннего скоса;
• BevelOuter –управляет видом внешнего скоса;
• BevelWidth – при помощи этого свойства можно управлять толщиной линии, образующей
скосы, причем данное свойство одновременно влияет как на внутренний, так и на внешний;
• BorderWidth – позволяет изменять границу между внутренним и внешним скосами.
Значения переключателей RadioButton зависят друг от друга, т.е. может быть выбран только
один из них. А значения элементов управления Checkbox не зависят от других элементов.
В нашем примере элементы управления RadioButton, т.е. переключатели, мы можем
использовать для определения выполняемой операции. Элемент управления RadioButton имеет
свойство Text, значение которого определяет заголовок зависимого переключателя.
Свойство Appearance – по умолчанию устанавливается значение Normal, которое заставляет его
быть похожим на стандартный переключатель.
Основным событием компонента RadioButton является, естественно, OnClick, то есть щелчок
мышкой. В этот момент могут быть выполнены процедуры, соответствующие выбору этого компонента.
В результате выполнения приложения расчеты выполняются в различной валюте – тенге,
доллары и евро (рис. 1, 2):
306
Рисунок 1. Визуальный интерфейс приложения
В процессе выполнения приложения могут быть получены следующие выходные документы:
«Меню ресторана», которое отражает информацию о блюдах, которые может заказать клиент;
«Заказ», содержащий информацию о заказанных блюдах, передаваемый на кухню.
Рисунок 2. Главное окно приложения с результатами расчетов
Автоматизация позволит получать отчёты по заданным условиям, с подсчётом итоговых
значений, и организовать хранение данных для последующего анализа.
307
ЛИТЕРАТУРА
1. Гофман В.Э., Хомоненко А.Д. Delphi. Быстрый старт. – СПб.: БХВ-Петербург, 2002.
2. Культин Н.Б. Delphi в задачах и примерах. – СПб.: БХВ-Петербург, 2003.
3. Фаронов В.В. Delphi 6: Учебный курс. – СПб.: Питер, 2002.
REFERENCES
1. Hoffman V.E. Khomonenko AD Delphi. Quick start. - SPb .: BHV-Petersburg, 2002.
2. Kul'tin N.B. Delphi in problems and examples. - SPb .: BHV-Petersburg, 2003.
3. Faronov V.V. Delphi 6: Training course. - SPb .: Peter, 2002.
Наралиев У.А., Заманова С.Қ.
Delphi ортасында «Мейрамхана мəзірі» атты есептерді автоматтандыруға арналған қосымша құру
Түйіндеме. Жұмыста Delphi ортасында есептерді автоматтандыруға арналған «Мейрамхана мəзірі» атты
қосымшаны құру қарастырылған. Визуалдық жобалаудың ерекшеліктері келтірілген.
Түйін сөздер: Delphi бағдарламалау ортасы, визуалды жобалау.
Naraliev U.A., Zamanova S.K.
Summary. The paper deals with the development of applications in Delphi programming environment to
automate the calculations "Restaurant menu.". Given the features of visual design.
Key words: programming environment Delphi, visual design.
ƏОЖ 004
Ниязханова Б.Н. студент, Богдалина А.Н., Алтынбек А.Н., Маликова Ф.У.
Қ.И. Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы
bal_1401@mail.ru
ОҚЫТУДЫ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ
Аңдатпа. Оқытуды басқару жүйесі – білім беру ісін басқарудың негізгі жүйесі (ағылш. Learning Management
System, LMS), бірегей жұмыс істеуді қамтамасыз ететін, оқыту онлайн-материалдарын басқару, құрастыру жəне
тарату үшін қолданылады. Бұл мақалада жоғарғы оқу жүйесіндегі материалдар визуалды оқу ортасында кезекпен
оқыту мақсатымен құрастырылады. Бұл жүйе оқытудың барлық үрдістері жүргізілетін жəне ұйымдастырылатын
платформаны ұсынады. Қашықтан оқыту жүйесі осы немесе басқа да желіде жұмыс істеуге қолайлы бірнеше
құралдардың жиынтығынан тұрады: форумдар, чаттар, тестілеу жүйесі, файлдарды алмастыру жүйесі,
электрондық тізім, виртуалды сынып бөлмелері, блогтар, виртуалды зертханалар жəне тағы басқалар.
Электрондық оқыту барлық білім беру ұйымдар үшін білімнің бірыңғай стандартын қамтамасыз етеді.
Кілттік сөздер: LMS, виртуалды зертхана, оқытуды басқару жүйесі, электоронды оқыту технологиясы.
Abstract. The management of the system – education management system (English. Learning Management
System, LMS), which provides a unique work, management of online learning materials, used for the assembly and
distribution. In this article, the system of higher education in the sequence in the middle of the visual educational
materials developed for the purpose of training. This system offers a platform with all the processes of teaching and
organized. Remote training system for use in this or any other network consists of a set of instruments: forums, chat
rooms, system testing, replace the system files, e-mail list, virtual class rooms, blogs, virtual laboratories and others. E-
learning provides a single standard of education for all educational organizations.
Key words: LMS, virtual laboratories, learning management system, electronic technology.
Кіріспе.
Интернет жəне басқа да желілер арқылы қашықтықтан оқытуды қамтамасыз ететін
оқытуды басқару жүйелердің біраз қатары бар. Оқыту процессін онлайн дəрістер мен семинарлар,
тапсырмалар жəне тест арқылы нақты уақытта өткізуге болады. Қашықтықтан оқыту жүйелері
(ағылш. e-Learning Management System) интерактивтіліктің жоғары дəрежесімен сипатталады. e-
Learning жүйесімен жұмыс жасау бірнеше негізгі компоненттерден тұрады [1]:
мектепті басқару жүйесі (SMS);
сыныпты басқару жүйесі (CRMS);
оқу үрдісін басқару жүйесі (LMS);
тестілеуді басқару жүйесі (TMS).
308
Білім беру ісін басқарудың негізгі жүйесі бірегей жұмыс істеуді қамтамасыз ететін, оқыту
онлайн-материалдарын басқару, құрастыру жəне тарату үшін қолданылады. Осы материалдар
визуалды оқу ортасында кезекпен оқыту мақсатымен құрастырылады. Жүйенің құрамына жеке
тапсырмалар, кішкентай топтарда жұмыс істеуге арналған жобалар, мазмұнды да, коммуникативті
компоненттегі барлық студенттерге арналған оқу элементтері кіреді.
LMS белгілі бір критерийлерге жауап беру керек:
бағдарламалау жəне веб-технологиялардағы білім тым үлкен болмау керек;
түсінікті интерфейс;
құрастырылған курстардың жаппай ашық болуы;
белгілі бір жүйелілік (курстың өтілу мерзімі, қорытындыларды бағалау, курстың жүйесі мен
жанамалылығы).
Негізінде LMS платформаларды мынадай жүйелерге бөлуге болады:
серверге репозиторийлер арқылы орнату;
LMS үшін арнайы құрастырылған веб сайттар;
СMS-тегі арнайы плагиндер арқылы орнату.
Мысалы: Moodle-ді алып қарастырсақ:
Қазіргі таңдағы құрастырылған LMS арасындағы ең танымалы. Өзінің танымалдығын – ашық
кодымен жəне қол жетімділікпен алды. Жүйенің репозиторийы сайттың директориясына тікелей
орнатылады (500 Мб). Онлайн оқытуда құрастыру үшін барлық құрал-жабдықтарға ие (дəрістерді
өткізу, ұй жұмысы, күнтізбе, емтихандарды қабылдау жəне т.б.). Жүйенің жаңа версиялары периодты
түрде шығып отырады.
Кемшілігі: жүйе файлдары үлкен салмаққа ие. Директорийлерді орнатқан кездегі біраз
проблемалар. Жеке алған оқыттушыға осындай жүйелерді жаңарту жəне басқару қиынға түседі [2].
LMS-ті меңгере бастаған кезде сіз үшін LMS қолданудың барлық тəсілдерін біліп алу қажет.
Қазіргі кезде, адамдардың көбісі басқару жүйесі деген кезде мектепті ойлайды. Оларға мектеп
оқушылар жəне белгілі мақсаты бар студенттерге LMS, сол мақсаттарды жетілдіруге мүмкіндік
береді. Алайда, білім алуда басқару жүйелерін қолданатын кəсіпорындардың саны артқанын
байқадық. Мысалы, сіз жаңа бағдарламалық қамтамасы бар ұйым болсаңыз, сіз қызметкерлерге
бағдарламалық қамтаманы қолдануды үйретуіңізге болады.
Білім алуды басқару жүйесі білім алуды орталықтандыруға, одан кейін оны таратуға мүмкіндік
береді ме екен? Егер бізге күрделі дайындық керек студент болса, олар үшін LMS тек білім алуды
таратып қана қоймай, сонымен қатар, білім алу қадамдарын бақылай алады. Білім алуды басқаратын
жүйеде біз қолдана алатын барлық тəсілдерді қарастырайық. Бірінші тəсіл, ол ең кең таралған əдіс
болып есептеледі, ол онлайн-білім алу. LMS білім алу мақсаттары үшін оқу жоспарын викторина
жəне ресурстар сияқты неше түрлі оқу материалдарын жүктей алатын сандық сайт құру мүмкіндігін
бере алады. Студенттер интернеттегі материалдарға қол жеткізе алады. Бірақ, LMS-тің бір
артықшылығы, оқудағы үлгерімді қадағалайды. Студенттер тек қана жүйеге кіріп, сабақтарын көріп
қана қоймай, сонымен қатар оларға оқуға керекті құнды материалдарды көре алады. LMS білім алуда
көптеген сандық инструменттерді береді. Бізде білім беруде интеграциялық видео жəне интерактивті
модульдер болса да, LMS бұл пакеттердің барлығын өңдей алады. LMS бізге сұрақ құру мүмкіндігін
береді, себебі біз білім алушылардың деңгейін білуіміз керек. Одан бөлек бағалы инструмент –
студенттің қарым-қатынасын басқаруға көмектесе алады. Əдетте сізге бір оқытушы тағайындалып
қойылады, ол студенттермен жақсы қарым-қатынаста болу керек, алайда ол қиын, ал егер сұрақ
жіберу электрондық пошта көмегімен болса оңайырақ болушы еді жəне сұрақтары бар студенттер
өзінің класына көмектесер еді. Дискуссиялық форумдар сияқты сайттар уақыт үнемдейді жəне LMS
қолданушыларға тек пайда алып келетін мағлұматтар алуға жəне біздің дайындығымызды сатуға
мүмкіндік береді [3].
Қорытынды.
LMS студентке дəріс, тапсырмалар орындатып, өзінің деңгейін бақылап, білімін
арттыра алады. Оқытушы студенттің білімін бақылап, жаңа мəліметтер енгізе алады. Бірақ оқу
барысында студенттің түсінбеуі немесе қосымша сұрақтары туындауы мүмкін. Бұл жағжайда жүйеге
Chat функциясын қосуға болады, яғни студент нақты уақытта сұрағын оқытушыға жазып жібере
алады, ал оқытушы өз тарапынан жауап қайтарады.
ƏДЕБИЕТТЕР
1. http://bilimdiler.kz/informatika/12246-e-learning-elektorondy-okytu-tehnologiyasy.html#sel=15:3,15:5
2. http://massaget.kz/blogs/11599/
3. http://www.lynda.com/
309
REFERENCES
1. http://bilimdiler.kz/informatika/12246-e-learning-elektorondy-okytu-tehnologiyasy.html#sel=15:3,15:5
2. http://massaget.kz/blogs/11599/
3. http://www.lynda.com/
Ниязханова Б.Н., Богдалина А.Н., Алтынбек А.Н., Маликова Ф.У.
Системы управления обучением
Резюме. В этой статье говориться о высшей учебной системе, в которой визуальной среде обучения
материалы изучаются по уровням. В этой системе делать лабараторные работы на практике виртуально, то это
будет куда более выгодней для студентов. Если делать лабораторные работы витуально, то мы с экономим на
финансах и время.
Ключевые слова: лабораторная работа, виртуальная лаборатория, виртуальная практика
Niyazkhanova B.N., Bogdalina A.N., Altinbek A.N., Malikova F.U.
Learning Management System
Summary. The management of the system – education management system (english. Learning Management
System, LMS), which provides a unique work, management of online learning materials, used for the assembly and
distribution. In this article, the system of higher education in the sequence in the middle of the visual educational
materials developed for the purpose of training. This system offers a platform with all the processes of teaching and
organized. Remote training system for use in this or any other network consists of a set of instruments: forums, chat
rooms, system testing, replace the system files, e-mail list, virtual class rooms, blogs, virtual laboratories and others. E-
learning provides a single standard of education for all educational organizations.
Key words: LMS, virtual laboratories, learning management system, electronic technology
Достарыңызбен бөлісу: |